Του Φωκίωνος Δανιηλίδη,
Ο Leiji Matsumoto ήταν Ιάπωνας δημιουργός manga και σκηνοθέτης κινουμένων σχεδίων. Ήταν κυρίως γνωστός για τις «Διαστημικές Όπερες», δηλαδή ιστορίες πολέμου που διαδραματίζονται στο διάστημα, τις οποίες συνέγραφε και σχεδίαζε ο ίδιος. Τα έργα του χαρακτηρίζονται από τραγικότητα και ισχυρά ηθικά διδάγματα. Σήμερα, θεωρείται ο θεμελιωτής των διαστημικών manga και σειρών anime.
Ο Leiji γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου του 1938 στο Κούρουμε της Ιαπωνίας. Όταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε μόλις δύο χρόνια αργότερα, η οικογένειά του ξεκίνησε να μετακινείται από πόλη σε πόλη, βλέποντας μέρη που αγαπούσε να καίγονται ολοκληρωτικά. Όπως και υπόλοιποι νέοι της εποχής, οι πρώτες του αναμνήσεις ήταν γεμάτες τρόμο, όμως σύντομα είχε βρεί το μέσο που θα του επέτρεπε να ξεφύγει από την σκληρή αυτή πραγματικότητα. Από πολύ νεαρή ηλικία ξεκίνησε να ασχολείται με τον κινηματογράφο, βλέποντας ταινίες επιστημονικής φαντασίας σε έναν προτζέκτορα, όσο η χώρα του πολεμούσε την Αμερική στα πλαίσια του Πολέμου του Ειρηνικού (1941-1945).
Ο πατέρας του, ο Tsuyoshi Matsumoto, όντας λοχαγός της ιαπωνικής αεροπορίας, συμμετείχε ο ίδιος στον πόλεμο, ένα γεγονός που ήταν μεγάλης σημασίας για τον Leiji. Αρχικά, από αυτόν απέκτησε το πάθος του για τα αεροπλάνα και γενικότερα τα αεροσκάφη, όμως κυριότερη επιρροή πάνω του είχαν η εμπειρίες του πατέρα του από τον πόλεμο. Ο Tsuyoshi βρισκόταν στο πεδίο της μάχης, όταν ο αμερικάνικος στρατός κατέστρεψε ένα από τα ισχυρότερα θωρηκτά του Ιαπωνικού ναυτικού, το θωρηκτό Yamato, αποτελώντας μία από τις πιο ταπεινωτικές απώλειες του πολέμου. Παρ’ όλα αυτά, το τελειωτικό χτύπημα ήρθε μετά το πέρας του. Ο ίδιος βασανιζόταν συνεχώς από τύψεις, καθώς πολλοί στρατιώτες είχαν πεθάνει υπό τις διαταγές του. Ο Tsuyoshi ήταν υποχρεωμένος να ανακοινώσει αυτοπροσώπως τον θάνατό τους στις οικογένειές τους και δεχόταν συχνά τον θρήνο και την οργή τους. Πλέον συντετριμμένος και εξαντλημένος από τον πόλεμο, ο πατέρας του δεν πέταξε ποτέ ξανά.
Η ζωή στην Ιαπωνία δεν ήταν εύκολη, όσο εκείνη βρισκόταν υπό την αμερικάνικη κατοχή, έδωσε, όμως, στον νεαρό Leiji την πηγή έμπνευσης που αναζητούσε. Η δυτική ποπ κουλτούρα είχε πλέον ξεκινήσει να διαδίδεται και στην Ιαπωνία. Σύντομα βρέθηκαν στα χέρια του αμερικάνικα κόμικς και μαγεύτηκε διαβάζοντάς τα. Ήταν τότε που ξεκίνησε να ζωγραφίζει και στα 15 του συμμετείχε σε έναν διαγωνισμό manga, τον οποίο κέρδισε, κάτι που ήταν ασύλληπτο για κάποιον στην ηλικία του. Η επιτυχία του ήταν τόσο μεγάλη που ο Osazu Tezuka, πλέον γνωστός ως ο «Ιάπωνας Walt Disney», τον προσέλαβε για να τον βοηθήσει στα κόμικς του. Έτσι, σε ηλικία 18 χρονών, ο Matsumoto μετακόμισε στο Τόκιο για να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα. Μαζί με τον Tezuka παρακολούθησαν ταινίες επί ταινιών μπροστά στον προτζέκτορα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, ανταλλάσσοντας, παράλληλα, ιδέες.
Έχοντας, πλέον, αποκτήσει την πρώτη του εμπειρία στην ιαπωνική βιομηχανία των manga, ο Matsumoto αποφάσισε πως ήταν έτοιμος να δημοσιεύσει δικές του σειρές. Όλες τους είχαν ως κοινή θεματολογία τις μάχες στο διάστημα και βρήκαν μεγάλη επιτυχία, οδηγώντας ένα στούντιο παραγωγής anime, το πλέον πασίγνωστο Toei Animation, να συνεργαστεί μαζί του. Συγκεκριμένα, ο Matsumoto θα δούλευε ως σκηνοθέτης και συγγραφέας σε σειρά κινουμένων σχεδίων με θέμα το θωρηκτό Yamato, με τη διαφορά πως εδώ το θωρηκτό θα αποτελεί ένα διαστημικό αεροσκάφος. Ο Leiji δέχτηκε την πρόταση. Ο ανταγωνισμός ήταν μεγάλος, καθώς η σειρά προβαλλόταν παράλληλα με τη «Χάιντι το κορίτσι των Άλπεων», μία σειρά διεθνούς φήμης που προβλήθηκε και στην ελληνική τηλεόραση, όμως κατάφερε να αφήσει το σημάδι του. Παρά την επιτυχία του, ωστόσο, ο Matsumoto αισθανόταν που εκφραζόταν μέσω των έργων του.
Σε μία εποχή όπου οι περισσότερες σειρές και ταινίες πραγματεύονταν την ομαδικότητα και τον ιδεαλισμό, εκείνος αισθανόταν απογοητευμένος από την ιαπωνική κοινωνία. Ο ίδιος είχε μάθει από πολύ νωρίς, εξαιτίας του πολέμου, πως η ζωή του καθενός είναι πολύτιμη και πως ο καθένας δικαιούται να ζήσει το όνειρο του. Έτσι, αποφάσισε το 1977 να δημιουργήσει τον Captain Harlock, που κατέληξε να συνιστά την πιο επιτυχημένη του σειρά manga. Πλέον, ήταν αποφασισμένος να περάσει το προσωπικό του μήνυμα στους αναγνώστες.
Η νέα αυτή σειρά πραγματεύεται την ιστορία του Καπετάνιου Χάρλοκ, ενός πειρατή στο διάστημα που έχει σκοπό να προστατέψει τη Γη. Διαδραματίζεται στο έτος 2977 και ο κόσμος είναι ακριβώς όπως ο Matsumoto έβλεπε την Ιαπωνία. Οι άνθρωποι ζουν σαν μηχανές, απολαμβάνοντας όλοι τις ίδιες ασχολίες και ακολουθώντας τα ίδια κοινωνικά πρότυπα. Αυτός ήταν ο λόγος που ο Χάρλοκ αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Γη και να διανύσει την απέραντη θάλασσα του διαστήματος, επιστρατεύοντας στο πλήρωμά του, οποιονδήποτε άνθρωπο που είχε απορριφθεί από την κοινωνία. Στο πλοίο του ζουν και εργάζονται αλκοολικοί, παραμορφωμένοι, φτωχοί και άστεγοι. Μοναδική προϋπόθεση για να γίνει κάποιος δεκτός από αυτόν, αποτελεί το να έχει ένα δικό του όνειρο και να είναι πρόθυμος να συνεργαστεί με το υπόλοιπο πλήρωμα για να πραγματοποιήσει ο καθένας το δικό του. Το πειρατικό λάβαρο που ανέμιζε στο πλοίο του δε συμβολίζει το έγκλημα, αλλά την ελευθερία.
Ο Καπετάνιος Χάρλοκ υποστήριζε τον ατομικισμό σε μία εποχή όπου, ο πολλοί καλλιτέχνες φοβόντουσαν να προσφέρουν κάτι πρωτότυπο στο κοινό τους και αυτός ήταν ο λόγος που η φήμη του εκτοξεύτηκε. Σε λιγότερο από έναν χρόνο, η Toei Animation παρήγαγε σειρά anime για το manga, η οποία ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου. Για ένα χρονικό διάστημα, μάλιστα, έφτασε και στην ελληνική τηλεόραση ως Κάπτεν Χάρλοκ και έγινε αγαπητός από όσους πρόλαβαν να το παρακολουθήσουν, όμως η επιτυχία της σειράς ήταν βραχύχρονη, καθώς σύντομα σταμάτησε να προβάλλεται. Ο Χάρλοκ, ωστόσο, παρέμεινε γνωστός σε άλλα μέρη του δυτικού κόσμου, φτάνοντας σε σημείο οι Daft Punk, το πλέον πασίγνωστο μουσικό δίδυμο από τη Γαλλία, να απαιτούν να συνεργαστούν με τον Matsumoto, ζητώντας του να σχεδιάσει πλάνα για τα βίντεο κλιπ τους και από την άλλη, ο Matsumoto να αναθέσει σε αυτούς τη μουσική της τελευταίας του ταινίας το 2005.
Στις 13 Φεβρουαρίου του 2023, ο Leiji Matsumoto άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 85 ετών, από καρδιακή προσβολή. Σχεδόν 50 χρόνια μετά τον Χάρλοκ, ο δημιουργός του δεν ήταν ακόμα ξεχασμένος. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ταξίδευε ακόμα τον κόσμο για να τον γνωρίσουν οι θαυμαστές του. Ακόμα θεωρείται ο πατέρας των διαστημικών manga και anime και τα πιο γνωστά έργα του είδους έχουν ξεκάθαρες επιρροές από τον Χάρλοκ και τις υπόλοιπες σειρές του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Richard Koyama, A thousand years of manga, εκδ. Thames & Hudson, Λονδίνο, 2022
- Nicole Rousmaniere, Manga, εκδ, Thames & Hudson, Λονδίνο, 2019
- Peter Duus, The Cambridge History of Japan: 20th Century, εκδ. Cambridge University Press, Κέιμπριτζ, 2008
- Leiji Matsumoto, amateur du celebre manga japanais «Albator», est mort, lepoint.fr, διαθέσιμο εδώ
