Της Μαρίας Βαρλάμη,
Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας είναι ένα σύνολο σχεδόν 1000 χειρογράφων, εκ των οποίων το 80% είναι γραμμένο στα Εβραϊκά, 130 στα Αραμαϊκά και 30 στα Ελληνικά. Η πρώτη ανακάλυψή τους έγινε μετά το β’ μισό της δεκαετίας του 1940 στη Δυτική Ακτή της Νεκράς Θάλασσας. Τα υλικά πάνω στα οποία γράφτηκαν τα κείμενα ήταν κυρίως η περγαμηνή και ο πάπυρος. Η μελέτη γύρω από τα χειρόγραφα έχει επιτρέψει τη χρονολόγηση της Εβραϊκής Βίβλου πριν το 70 π.Χ., την ανασύνθεση της ιστορίας της Παλαιστίνης από τον 4ο αι. π.Χ. έως το 135 μ.Χ. και στην επισκόπηση της ιστορίας της εμφάνισης του Χριστιανισμού.
Τμήματα των χειρόγραφων ήταν διασκορπισμένα σε 11 σπήλαια στην τοποθεσία Κουμράν (αγγλικά: Qumran), και ανάγονται χρονολογικά από τον 3ο αι. π.Χ. έως τον 1ο – 2ο αι. μ.Χ. Η ανακάλυψή τους θεωρείται εντελώς τυχαία, αφού, όπως και άλλες ανακαλύψεις ανά τον κόσμο, έγινε στα πλαίσια κτηνοτροφικής δραστηριότητας. Ήταν αποθηκευμένα σε πιθάρια με πώμα, ορισμένα από τα οποία είχαν ήδη συληθεί. Ακόμα, κάποιοι πάπυροι και περγαμηνές ήταν τυλιγμένοι σε τετραγωνισμένα κομμάτια υφάσματος.
Τα κείμενα χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: βιβλικά, απόκρυφα και αιρετικά. Τα βιβλικά κείμενα αποτελούν ουσιαστικά την πρωιμότερη απόδειξη της ύπαρξης βιβλικών κειμένων παγκοσμίως και περιέχουν αποσπάσματα της Εβραϊκής Βίβλου. Ανάμεσα στα απόκρυφα υπάρχουν παραθέματα της Βίβλου, των οποίων η γλώσσα ήταν άλλη εκτός της Εβραϊκής, ή κομμάτια που δεν ήταν καθόλου γνωστά έως τότε. Τα αιρετικά χειρόγραφα αντανακλούν ποικιλία λογοτεχνικών ειδών: κείμενα θρησκευτικών νόμων, κείμενα που αφορούν την αποκάλυψη, λειτουργικά κείμενα.
ΒΙΒΛΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ
Στο Κουμράν ανακαλύφθηκαν όλα τα βιβλία που συναντώνται στην Αγία Γραφή, εκτός από δύο (Νεεμίας, Εσθήρ). Ακόμα, ορισμένα από αυτά βρέθηκαν σε πολλά αντίτυπα (π.χ. Δευτερονόμιον), ενώ άλλα είχαν αντιγραφεί μόνο μία φορά (π.χ. Έσδρας). Σημειώνεται ότι έχουν επιβιώσει χειρόγραφα τα οποία φέρουν την ελληνική και ταυτόχρονα την αραμαϊκή μετάφραση ενός βιβλίου της Π. Διαθήκης.
Το πιο αξιοπρόσεκτο βιβλικό χειρόγραφο είναι ο Πάπυρος του Ησαΐα, καθώς είναι το παλαιότερο που έχει σωθεί ολόκληρο. Εκτιμάται ότι συντέθηκε το 100 π.Χ. Το όνομα του προφήτη Ησαΐα συναντάται συχνά σε άλλα κείμενα, και συνδέεται στενά με τις μεσσιανικές αντιλήψεις της τοπικής κοινότητας σχετικά με το τέλος του κόσμου.
ΑΠΟΚΡΥΦΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ
Η δεύτερη κατηγορία των Χειρόγραφων της Νεκράς Θάλασσας συμπεριλαμβάνει βιβλία των οποίων η ανάγνωση, για θρησκευτικούς και άλλους λόγους, απαγορευόταν τόσο στη σφαίρα της ιδιωτικής όσο και της δημόσιας ζωής. Συνεπώς, δε διασώθηκαν από τους Εβραίους. Ωστόσο, ένα σημαντικό ποσοστό μας παραδίδεται σήμερα χάρη στους Χριστιανούς. Έχουν, επίσης, διατηρηθεί, στα πλαίσια αυτής της ομάδας, κείμενα ψευδεπίγραφα, που αποδίδονται δηλαδή σε μη υπαρκτούς συγγραφείς. Σε αυτά τα βιβλία έχουν επαναδιατυπωθεί ήδη υπάρχοντα τμήματα της Παλαιάς Διαθήκης (π.χ. Γένεσις), προσευχές κ.α.
ΑΙΡΕΤΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ
Μεταξύ άλλων, σε αυτή την κατηγορία συναντάμε και επεξηγηματικά κείμενα, κάποια από τα οποία στοχεύουν στην ερμηνεία των νόμων της Πεντατεύχου, διάφορων ιστοριών της Βίβλου, και κυρίως, προφητειών. Εκτός των χειρόγραφων που είναι αποτυπωμένα σε πάπυρο ή περγαμηνή, ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα κείμενο που γράφτηκε σε χαλκό. Αυτό εντοπίστηκε στην τρίτη σπηλιά, και περιείχε μια λίστα θησαυρών και τα μέρη στα οποία ήταν κρυμμένοι.
Η ανακάλυψη των χειρόγραφων της Νεκράς Θάλασσας ήταν σημείο τομής στη μελέτη της ιστορίας του Εβραϊκού λαού, καθώς πρόκειται για εύρημα υψίστης σημασίας. Χάρη σε αυτά, η γνώση για την εβραϊκή κοινότητα στην περιοχή του Ισραήλ κατά τη διάρκεια των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων, όπως και για την προέλευση του Χριστιανισμού έχει εμπλουτιστεί.
Από το 1956 και έπειτα, δεν έχουν έρθει στο φως περισσότερα χειρόγραφα, παρ’ όλο που ανασκαφές έχουν διενεργηθεί στην ευρύτερη περιοχή του Κουράμ. Παρ’ όλα αυτά, η μελέτη γύρω από τα ήδη υπάρχοντα συνεχίζεται σε διάφορα ερευνητικά κέντρα διεθνώς, όπως σε Πανεπιστήμια (π.χ. Leeds) και σε μουσεία. Σήμερα, τα χειρόγραφα φυλάσσονται στο Μουσείο του Ισραήλ, στην Ιερουσαλήμ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
