Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Ίων Δραγούμης, μια προσωπικότητα των αρχών του 20ου αιώνα, που με την δράση του άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στη νεότερη Ιστορία της Ελλάδας. Δυστυχώς, σήμερα, δεν έχει τη θέση που θα του άρμοζε στη συλλογική μνήμη, παρά τους πολυποίκιλους αγώνες για το έθνος σε κάθε θέση που κλήθηκε να υπηρετήσει.
Σε αυτή την ιστορική προσωπικότητα προσπαθεί να ρίξει περισσότερο φως ο Νώντας Τσίγκας μέσα από την επιμέλεια και τον σχολιασμό ενός μέρους από τα ημερολόγια του Δραγούμη στο βιβλίο του Τα «κρυμμένα» ημερολόγια, Οκτώβριος 1912 – Αύγουστος 1913 του Ίωνος Δραγούμη, που φέρει την σφραγίδα από τις Εκδόσεις Πατάκη. Ο καταγόμενος από την Καστοριά συγγραφέας είναι απόφοιτος της Ιατρικής με εξειδίκευση στη Νευρολογία, ενώ εργάζεται στη Θεσσαλονίκη, όπου και διαμένει. Μπορεί εκ πρώτης όψεως οι σπουδές του Τσίγκα να μην συνάδουν με την επιμέλεια ενός τέτοιου πονήματος, ωστόσο η βαθιά αγάπη που τρέφει για τη μορφή του Ίωνος σε συνδυασμό με την ενδελεχή και εις βάθος έρευνα που έχει πραγματοποιήσει πάνω στα αρχεία και τα ημερολόγιά του τον καθιστούν έναν από τους πιο κατάλληλους σχολιαστές του έργου του Δραγούμη. Μάλιστα, το επόμενο διάστημα ετοιμάζει και την έκδοση κι άλλων μερών των ημερολογίων του.
Λίγα λόγια τώρα και για τον Έλληνα αγωνιστή που γεννήθηκε στα 1878. Υπηρέτησε στη θέση του διπλωμάτη και ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική. Έλαβε μέρος στην πρώτη του μάχη κατά τη διάρκεια του λεγόμενου «ατυχούς πολέμου», ανάμεσα στην Ελλάδα και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το 1897, σε ηλικία 19 ετών. Αργότερα, σπούδασε στη Νομική Σχολή και αποφάσισε να ενταχθεί στο διπλωματικό σώμα. Αγωνίστηκε σκληρά για την απελευθέρωση της Μακεδονίας μέσα από ποικίλες δράσεις. Την περίοδο του Εθνικού Διχασμού θα συνταχθεί με την αντιβενιζελική μερίδα και θα εξοριστεί ανά διαστήματα σε διάφορες περιοχές, εντός και εκτός Ελλάδας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η λογοτεχνική του δραστηριότητα, μία όχι και τόσο προβεβλημένη πτυχή του, εκδίδοντας μια σειρά βιβλίων όσο ζούσε, ενώ μερικά κυκλοφόρησαν μετά τον θάνατό του από τον αδελφό του, Φίλιππο. Θα δολοφονηθεί το καλοκαίρι του 1920 –ως αντίποινα έπειτα από την αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Παρίσι– από μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας του Παύλου Γύπαρη.
Όπως αναφέρει και ο τίτλος του βιβλίου, το κύριο θέμα του είναι τα ημερολόγια που μας άφησε ο Δραγούμης με αναφορές στην περίοδο από τον Οκτώβριο του 1912 έως τον Αύγουστο του 1913. Δυστυχώς, αυτά είναι μόνο ένα μικρό μέρος από το συνολικό έργο που μας έχει αφήσει ο Έλλην διπλωμάτης του 20ου αιώνα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος τους δεν έχει δημοσιευθεί. Αξίζει να αναφέρουμε και την επισήμανση που κάνει ο ίδιος ο συγγραφέας για την ημιτελή έκδοση των ημερολογιακών τετραδίων του, καθώς από τα συνολικά είκοσι τέσσερα έχουν δει το φως μόνο τα δέκα, ενώ το σύνολό τους φυλάσσεται σήμερα στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Έτσι, ο Τσίγκας στην εισαγωγή του παραθέτει με συγκεκριμένο τρόπο τη διαδικασία που έχει ακολουθηθεί τα προηγούμενα χρόνια για την έκδοση του μέρους των ημερολογίων, αλλά διερωτάται και σχολιάζει γιατί δεν έχει δημοσιευθεί πλήρως το έργο του.
Μέσα, λοιπόν, από τις σελίδες του βιβλίου αυτού οι αναγνώστες έχουν την ευκαιρία να διαβάσουν ένα σημαντικό μέρος από τις ημερολογιακές του καταγραφές (μέσα από το Τετράδιο 18 όπως έχει καθιερωθεί με βάση την αρίθμηση των χειρογράφων του) σε μια κρίσιμη περίοδο τόσο για τον ίδιο όσο και για τη χώρα. Οι θεματικές που αναπτύσσονται περιλαμβάνουν έναν ευρύ κύκλο ζητημάτων, όπως την έκρηξη των δύο Βαλκανικών Πολέμων κατά τους οποίους ο Δραγούμης μας περιγράφει πως ανακλήθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών στο Γενικό Επιτελείο λαμβάνοντας τη θέση του συμβούλου, ενώ, αργότερα, μεταβαίνει ως δεκανέας στο μέτωπο και διηγείται την πορεία του από την Ελασσόνα έως τη Βέροια και από τα Γιαννιτσά έως τη Θεσσαλονίκη υπό αντίξοες συνθήκες.
Επιπλέον, παρουσιάζονται και ύψιστης σημασίας συναντήσεις που είχε με τα κορυφαία πρόσωπα της ζωής του τόπου, όπως με τον διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο, τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄, με ξένους διπλωμάτες κ.α., ενώ σκιαγραφούνται και οι διαφωνίες του με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και η διαμόρφωση της αντιβενιζελικής του στάσης. Παράλληλα, όμως, βρίσκουμε και κομμάτια από την προσωπική του ζωή, καθώς τότε η σχέση του με την Ελληνίδα ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη ήταν στο ζενίθ της και ζούνε πια μαζί στο σπίτι τους κάτω από την Ακρόπολη.
Όλα αυτά κι άλλα γεγονότα πλαισιώνουν τις σελίδες του βιβλίου του Τσίγκα και έτσι γινόμαστε κοινωνοί του βίου αυτής της ιστορικής μορφής της σύγχρονης Ιστορίας, αλλά και καίριων στιγμών για τη χώρα.
