Του Πέτρου Κολυάρδου,
Ο έμμηνος ή καταμήνιος κύκλος είναι ένας επιστημονικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει όλες εκείνες τις φυσιολογικές ορμονικές αλλαγές, οι οποίες προετοιμάζουν το σώμα μίας γυναίκας αναπαραγωγικής ηλικίας για μία επικείμενη εγκυμοσύνη. Κινούμενοι σε γενικότερα πλαίσια, ο εμμηνορυσιακός κύκλος μπορεί να διαιρεθεί σε διάφορες επιμέρους φάσεις, ωστόσο, ο κλασικός διαχωρισμός του περιλαμβάνει κατά σειρά την αιμορραγική φάση, κατά την οποία το παλιό ενδομήτριο αποπίπτει με σκοπό να αντικατασταθεί από νέο, την ωοθυλακική φάση, κατά την οποία το ωάριο ωριμάζει στις ωοθήκες, την φάση της ωορηξίας, η οποία σηματοδοτεί την απελευθέρωση του ωαρίου και την ωχρινική φάση που χαρακτηρίζεται από απελευθέρωση προγεστερόνης. Ο κύκλος αυτός διαρκεί κατά μέσο όρο περίπου 28 ημέρες, κάτι το οποίο είναι ευμεταβαλλόμενο. Το αιτιολογικό υπόβαθρο που φαίνεται να επηρεάζει την χρονική διάρκεια του έμμηνου κύκλου φαίνεται να κινείται με γνώμωνα την κληρονομικότητα, την διατροφή, αλλά και την συνολική υγεία του γυναικείου οργανισμού.
Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι οι ορμονικές μεταβολές που παρατηρούνται φυσιολογικά κατά την διάρκεια του κύκλου δεν αναδιαμορφώνουν μόνο τα αναπαραγωγικά όργανα, αλλά και τον ίδιο τον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, οι εν λόγω μελέτες πραγματοποίησαν λεπτομερείς σαρώσεις του εγκεφάλου με μαγνητικό τομογράφο, ελέγχοντας πολλά διαφορετικά σημεία του από διάφορες γυναίκες, οι οποίες βρίσκονταν σε διαφορετικά στάδια του εμμηνορυσιακού τους κύκλου. Τα πορίσματα της έρευνας έδειξαν ότι ο όγκος ή το πάχος ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου αλλάζει ανάλογα με τις μεταβολές των επιπέδων των ορμονών. Οι εγκεφαλικές δομές που διασταυρώθηκε ότι αλλάζουν και από τις δύο μελέτες που διενεργήθηκαν ήταν αυτές που επιστημονικά ορίζουμε ως Μεταιχμιακό Σύστημα.
Μεταιχμιακό Σύστημα
Το Μεταιχμιακό Σύστημα, επίσης γνωστό και με τους όρους Στεφανιαίο ή Δρεπανοειδές Σύστημα αποτελεί ένα σύνολο λειτουργικά στενά συσχετιζόμενων υποφλοιωδών πυρήνων και φλοιϊκών περιοχών, καταλαμβάνοντας τον χώρο ανάμεσα στο μεσολόβιο και τον διάμεσο εγκέφαλο. Ανατομικά αποτελείται από τον μεταιχμιακό φλοιό, τον ιπποκάμπειο σχηματισμό, τη αμυγδαλή και το διάφραγμα, ενώ υπάρχουν πολυάριθμες συνδέσεις και μεταξύ αυτών των δομών, αλλά και συνδετικές οδοί ανάμεσα σε αυτές τις περιοχές και τον θάλαμο, τον υποθάλαμο, το εγκεφαλικό στέλεχος και τον μετωπιαίο, βρεγματικό και κροταφικό λοβό. To Mεταιχμιακό Σύστημα, σε συνδυασμό με την επικοινωνία του με τον υποθάλαμο, θα μπορούσαμε αδρά να υποστηρίξουμε ότι κατέχει κεντρικό ρόλο στην διατήρηση της ομοιοστασίας, ρυθμίζοντας ζωτικές λειτουργίες, ελέγχοντας τα συναισθήματα, προσαρμόζοντας την συμπεριφορά και ελέγχοντας την μνήμη και την μάθηση.
Αλλαγές στην λευκή και φαιά ουσία του εγκεφάλου
Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις οιστρογόνου και ωχρινοτρόπου ορμόνης συνδέθηκαν και οι δύο με αλλαγές που υποδηλώνουν ταχύτερη μεταφορά πληροφοριών, όπως είδαν οι ερευνητές όταν απεικόνισαν τη λευκή ουσία του εγκεφάλου. Η λευκή ουσία είναι βαθύτερος εγκεφαλικός ιστός που αποτελείται από νευρικές ίνες που αναμεταδίδουν πληροφορίες από και προς μέρη του εξώτατου εγκεφαλικού φλοιού, γνωστή ως φαιά ουσία, η οποία, με τη σειρά της, έγινε παχύτερη με την αύξηση της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH). Συγκεκριμένα, η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη «σχετιζόταν θετικά με το πάχος του φλοιού, γενικά σε ολόκληρο τον εγκέφαλο», δήλωσε η Elizabeth Rizor, υποψήφια διδάκτορας στη δυναμική νευροεπιστήμη στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια της Σάντα Μπάρμπαρα και μία από τις συγγραφείς της μελέτης. Από την άλλη ορμονική πλευρά, η προγεστερόνη φάνηκε να οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα συγκριτικά με την ωοθυλακιοτρόπο ορμόνη, δηλαδή, συσχετίστηκε με μικρότερο φλοιϊκό πάχος στις περισσότερες περιοχές.
Μεταβολές στον ιπποκάμπειο σχηματισμό
Οι αυξήσεις των οιστρογόνων συνδέθηκαν με την επέκταση του παραιππόκαμπου φλοιού, μιας φαιάς ουσίας φλοιώδους περιοχής που παίζει ρόλο στην κωδικοποίηση και ανάκτηση της μνήμης. Η αυξημένη προγεστερόνη συνδέθηκε με μεγαλύτερο όγκο στον περιρινικό φλοιό, μια περιοχή που λαμβάνει αισθητηριακές πληροφορίες και είναι, επίσης, σημαντική για τη μνήμη. Και τα υψηλά οιστρογόνα σε συνδυασμό με χαμηλή προγεστερόνη συσχετίστηκαν με μια διευρυμένη περιοχή του ιππόκαμπου, απαραίτητη για την αυτοβιογραφική μνήμη.
Μάλλον όλα όσα προαναφέρθηκαν δίνουν μία σαφή επιστημονική απάντηση σε πολλές ερωτήσεις γυναικών, αλλά και ανδρών σχετικά με την εμφανή αλλαγή συμπεριφοράς κατά την διάρκεια του εμμηνορησιακού κύκλου. Μάλιστα, ιδιαίτερη εντύπωση δημιουργεί η τοποθέτηση της Erika Comasco, αναπληρώτριας καθηγήτριας υγείας γυναικών και παιδιών στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία, η οποία τονίζει πως “ο εγκέφαλος της γυναίκας μοιάζει σαν να βρίσκεται σε ένα τρενάκι του Λούνα Πάρκ κάθε 28 περίπου μέρες, ανάλογα και με την διάρκεια του κύκλου της”.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Women’s brains change across the menstrual cycle, The Washington Post. Διαθέσιμο εδώ
- How Menstrual Cycles Shape Women’s Memory and Brain, Neuroscience News. Διαθέσιμο εδώ
- Women’s brains change across the menstrual cycle, University of Michigan. Διαθέσιμο εδώ
