Της Μαρίας Σαρηγιαννίδου,
Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) είναι η πιο συχνή ψυχοπαθολογική επίπτωση από την έκθεση του ατόμου σε έντονα στρεσογόνες καταστάσεις. Εμφανίζεται άμεσα ή ακόμη και χρόνια μετά από έκθεση σε γεγονότα που απειλούν τη ζωή του ατόμου, όπως ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές, η σεξουαλική κακοποίηση και τα ατυχήματα και χαρακτηρίζεται από συμπτώματα αναβίωσης του συμβάντος, αποφυγή και υπερδιέγερση, τα οποία προκαλούν σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα του ατόμου. Για τη θεραπεία της είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία και η έκθεση, που έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν αισθητά τη δυσφορία και την εξάντληση του ατόμου από τα συμπτώματα που βιώνει.
Κριτήρια
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι από τις λίγες αυτό-οριοθετούμενες διαγνώσεις (εμπεριέχει την αιτιολογία της). Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), το άτομο για να εμφανίσει τη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες πρέπει να έχει εκτεθεί σε πραγματικό ή επαπειλούμενο θάνατο, σε βαρύ τραυματισμό ή σε απειλή της σωματικής ακεραιότητας, είτε βιώνοντάς το άμεσα είτε ως μάρτυρας ή μαθαίνοντας πως κάτι τραυματικό έχει συμβεί σε ένα οικείο του πρόσωπο ή μέσα από επαναλαμβανόμενη έκθεση σε τραυματικό γεγονός. Τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν χωρίζονται σε 4 κατηγορίες:
1. Διεισδυτικά συμπτώματα: Μπορεί να εμφανιστούν επανειλημμένες, ακούσιες διεισδυτικές μνήμες του γεγονότος, να υπάρξουν επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα, αποσυνδετικές αντιδράσεις, όπως flashbacks.
2. Αποφυγή ερεθισμάτων: Γίνεται προσπάθεια από το άτομο να αποφύγει ενοχλητικές σκέψεις ή μνήμες, όπως, επίσης, και εξωτερικές υπενθυμίσεις (άνθρωποι, συζητήσεις, δραστηριότητες) που ανακαλούν ενοχλητικές μνήμες ή αισθήματα.
3. Αρνητικές μεταβολές στις γνωστικές λειτουργίες και τη διάθεση: Παρουσιάζεται αδυναμία του ατόμου να ανακαλέσει σημαντικές πληροφορίες του συμβάντος, επίμονες και υπερβολικές αρνητικές πεποιθήσεις για το εαυτό και τους άλλους, καθώς και διαστρεβλωμένες γνωστικές λειτουργίες που αφορούν τα αίτια ή τα αποτελέσματα του γεγονότος, αρνητική συγκινησιακή κατάσταση (τρόμος, θυμός, ενοχή), μειωμένο ενδιαφέρον για συμμετοχή σε δραστηριότητες και αισθήματα απομάκρυνσης και αδυναμία να βιώσει θετικά συναισθήματα.
4. Διέγερση / Αντιδραστικότητα: Μπορεί να υπάρχουν εκρήξεις θυμού που εκφράζονται με λεκτική ή σωματική επιθετικότητα, ριψοκίνδυνη / αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, υπεραγρύπνηση, υπερβολική αντίδραση στο ξάφνιασμα, δυσκολίες συγκέντρωσης και διαταραχή του ύπνου.
Τα συμπτώματα πρέπει να διαρκούν περισσότερο από έναν μήνα και η διαταραχή να προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση και έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου.
Θεραπεία
Είναι απαραίτητο για τα άτομα που βιώνουν διαταραχή μετατραυματικού στρες να αναζητήσουν βοήθεια από ειδικό.
- Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι μια ευρέως χρησιμοποιούμενη και αποτελεσματική θεραπεία για το PTSD. Βοηθάει το άτομο να αναγνωρίσει αρνητικά μοτίβα σκέψεις και συμπεριφοράς που σχετίζονται με το τραύμα, να αλλάξει τις αρνητικές πεποιθήσεις, να διορθώσει την αυτοβιογραφική μνήμη και να αναστρέψει τις αρνητικές συμπεριφορικές και γνωστικές στρατηγικές που χρησιμοποιεί το άτομο. Αυτό το πετυχαίνει πολύ συχνά μέσα από τη διαδικασία της έκθεσης, κατά την οποία χρησιμοποιείται φανταστική έκθεση, έκθεση in vivo και ψυχοεκπαίδευση των ασθενών, ώστε να αναγνωρίζουν τις καταστάσεις που τους προκαλούν την αναβίωση.
- EMDR: Το EMDR είναι μια θεραπεία διεργασία πληροφοριών που αποτελείται από οκτώ φάσεις αντιμετωπίζοντας τις μνήμες από δυσμενείς εμπειρίες του παρελθόντος, καταστάσεις στο παρόν που δημιουργούν αναταράξεις και δυσπροσαρμοστικές αντιδράσεις και υποθετικά αναμενόμενα σενάρια για το μέλλον που προϋποθέτουν ικανότητα προσαρμογής.
- Φαρμακοθεραπεία: Στη διαταραχή μετατραυματικού στρες πολύ συχνά χρησιμοποιούνται εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs).
Παρά το γεγονός ότι δεν εμφανίζουν μετατραυματική διαταραχή του στρες όλοι όσοι έρχονται σε επαφή με μια τραυματική εμπειρία, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τη διαταραχή και τα συμπτώματά της, καθώς αποτελεί μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που απαιτεί προσοχή και κατάλληλη θεραπεία. Πολλές θεραπευτικές μέθοδοι, όπως η ψυχοθεραπεία και η φαρμακοθεραπεία, έχουν καταφέρει να ενδυναμώσουν τα άτομα και να επιτρέψουν την επανάκτηση της λειτουργικότητάς τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- American Psychiatric Association, Διαγνωστικά Κριτήρια από DSM-5, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, Αθήνα, 2013
- Treating PTSD: A Review of Evidence-Based Psychotherapy Interventions, Frontiers in Behavioral Neuroscience. Διαθέσιμο εδώ
- Treatment Guidelines for PTSD: A Systematic Review, Journal of Clinical Medicine- MDPI. Διαθέσιμο εδώ
