Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Η Ευρώπη είναι μία ήπειρος με μακρά ιστορία και πολλά σκαμπανεβάσματα. Έχει γνωρίσει τόσο στιγμές δόξας, όσο και στιγμές απόλυτης καταστροφής. Σε ένα εγχείρημα για να ξεδιπλώσει τα γεγονότα επιδίδεται ο συγγραφέας Timothy Garton Ash στο πολιτικο-ιστορικό βιβλίο του Πατρίδες: Μία προσωπική ιστορία της Ευρώπης, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, από τον Οκτώβριο του 2023, σε μετάφραση του Δημήτρη Δουλγερίδη. Γρήγορα γίνεται αντιληπτό πως πρόκειται για έναν Άγγλο που προσπαθεί να πείσει για τις αρετές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Timothy Garton Ash γεννήθηκε το 1955 στο Λονδίνο και είναι Βρετανός ιστορικός, συγγραφέας και σχολιαστής. Εκτός αυτών, είναι, επίσης, καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, διδάκτορας στην έδρα Isaiah Berlin του Κολεγίου Σεντ Άντονι και επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Χούβερ του Πανεπιστημίου Στάνφορντ. Ακόμα, στο κολέγιο Έξιτερ της Οξφόρδης σπούδασε Σύγχρονη Ιστορία, ενώ συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στο Κολέγιο Σεντ Άντονι, καθώς και στο διαιρεμένο τότε Βερολίνο: στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Ανατολικού. Έχει εργαστεί και ως αρθρογράφος στο παρελθόν για ζητήματα που αφορούν τις Διεθνείς Σχέσεις στο αγγλικό περιοδικό The Spectator. Μακροχρόνια είναι, επιπρόσθετα, η συνεργασία του με το New York Review of Books και τη βρετανική εφημερίδα The Guardian. Η συγγραφική του ικανότητα έχει τιμηθεί με το βραβείο George Orwell, για πολιτικό δοκίμιο, το 2006 και με το Βραβείο Καρλομάγνου το 2017.
Στην εξιστόρηση του έργου, σημαντικό ρόλο παίζουν αναμνήσεις διαφόρων προσώπων που χάραξαν την ιστορία, κάτι που μας επιτρέπει να δούμε με σφαιρική ματιά τα γεγονότα. Πρόκειται για επιφανείς Ευρωπαίους –από Γερμανούς μέχρι Έλληνες– ή και λιγότερο γνωστά πρόσωπα. Ακόμα, σημαντική είναι η αναφορά τόπων, μνημείων και μεμονωμένων γεγονότων που βοήθησαν στην «ενορχήστρωση» του έργου.
Ιστορική αφετηρία αποτελεί η διαλυμένη Ευρώπη, λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχοντας στην πλάτη της το μεγάλο φορτίο της ηττημένης Γερμανίας. Στόχος, λοιπόν, της ταλαιπωρημένης ηπείρου δεν ήταν άλλος από την ανασυγκρότηση, αλλά και την απαγκίστρωση από το σκοτεινό της παρελθόν. Μονόδρομος, λοιπόν, αποτελεί πλέον μόνο η ενοποίηση.
Η ψηλάφηση γίνεται σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και υποψήφια για ένταξη, συναντώντας στον δρόμο του προσωπικότητες όπως ο Helmut Kohl, ο Charles de Gaulle και η Margaret Thatcher, που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την πολιτική –και όχι μόνο– ιστορία. Αν και Άγγλος στην καταγωγή, ο Garton Ash έχει μελετήσει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τη Γηραιά Ήπειρο και έχει καταλήξει στο ότι αυτό που χρειαζόταν ήταν μία «περισσότερη και πιο δίκαιη» Ευρώπη. Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου αναλαμβάνει τον ρόλο τού να μας δώσει μία εικόνα για την ιστορία της κατεστραμμένης ηπείρου από το 1945 έως το 1961.
Στο κεφάλαιο που ακολουθεί αναφέρεται στα έτη από το 1999 έως και το 2007, σε μία περίοδο που η Ευρώπη φαίνεται να στηρίζεται στα πόδια της, αντιμετωπίζοντας, όμως, δύο σοβαρά προβλήματα. Από τη μία είναι το κύμα της τρομοκρατίας που ξεσπά μετά τα τραγικά γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου και, από την άλλη, είναι η ταραχώδης κατάσταση στη Γιουγκοσλαβία.
Το κεφάλαιο με το οποίο κλείνει το βιβλίο αφορά τη νεότερη ιστορία της Ευρώπης, ταυτισμένη με το Brexit και τις κρίσεις που έχει ως απόρροια ένα μεγάλο μεταναστευτικό-προσφυγικό πρόβλημα. Συνεχίζει, υπογραμμίζοντας επίκαιρα διεθνή ζητήματα, όπως τον πόλεμο στην Ουκρανία, την άνοδο της Ακροδεξιάς και το επίπονο θέμα της κλιματικής αλλαγής.
