Του Λάμπρου Βέλλιου,
«Υπάρχουν 9 κελιά στα οποία φυλακίζουν τα παιδιά των ιθαγενών της Τσίαπας και του Μεξικό και αυτά είναι: η πείνα, η άγνοια, η ασθένεια, η εργασία, η κακοποίηση, η φτώχεια, ο φόβος, η λησμοσύνη και ο θάνατος».
Κάπως έτσι, με αυτήν την φράση ο χαρισματικός ηγέτης του αντάρτικου κινήματος των Ζαπατίστας Subcommandande Marcos σήμανε την ένοπλη εξέγερση, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς του 1994, στην περιοχή της Τσιάπας, έναντι της μεξικάνικης κυβέρνησης και των ευρύτερων συμμάχων της, μια εξέγερση το αποτύπωμα της οποίας είναι χαραγμένο στη συλλογική μνήμη γενικότερα και καθημερινή ζωή των αυτόχθονων μεξικάνικων λαών στην περιοχή της Λακαντόνας ειδικότερα.
ΤΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΖΑΠΑΤΙΣΤΑΣ, ΠΟΙΑ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ
Οι Ζαπατίστας ήταν ένα αντάρτικο σώμα Εθνικής Απελευθέρωσης απότοκο ενός ευρύτερου κοινωνικά κινήματος των ιθαγενών του Μεξικού, στην περιοχή Τσιάπας του Μεξικό, το οποίο πήρε την ονομασία του από τον ήρωα της επαναστατικής περιόδου του 1910 Εμιλιάνο Ζαπάτα. Οι ρίζες του είχαν ήδη αναπτυχθεί από το 1982, όταν μέλη του FLN, ενός άλλου αντάρτικου εμπνεόμενο από τις αρχές και τις ιδέες του μαρξισμού και λενινισμού, ήρθε σε επαφή με αυτούς τους πληθυσμούς δημιουργώντας το EZLN, τον ζαπατίστικο στρατό δηλαδή. Την πρώτη εμφάνισή του, την έκανε την ημέρα που τέθηκε σε εφαρμογή η συμφωνία του Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής την Πρωτοχρονιά του 1994, μια συμφωνία η οποία θα είχε αρνητικές προεκτάσεις στον παραδοσιακό τρόπο καλλιέργειας και γεωργίας των αυτόχθονων λαών, αφού σε συνδυασμό με την κατάργηση του άρθρου 27 του μεξικάνικου συντάγματος, θεσμοθετούνταν και επίσημα η κατάργηση της διαδικασίας ανακατανομής των εκτάσεων γης, το δικαίωμα στης κοινοτικής μορφής ιδιοκτησία, ενώ σε παράλληλο τόνο θα γινόταν πραγματικότητα η άρση της δασμολογικής προστασίας σε ξένα εισαγόμενα προϊόντα. Αντανακλαστικά, ο ζαπατίστικος στρατός κατάφερε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και με μηδενικό εξοπλισμό να καταλάβει πολύ καίριας σημασίας στρατηγικές θέσεις και κυβερνητικά κτίρια, δημιουργώντας μεγάλη ανασφάλεια και φόβο στην τότε κυβέρνηση του Carlos Salinas de Gortari ο οποίος κατανοώντας τη δυσχέρεια της θέσης στην οποία βρισκόταν, καλούσε σε ανοιχτό πολιτικό διάλογο ,σε συνάρτηση με την κατάπαυση του πυρός.
Ταυτόχρονα με τις διαπραγματεύσεις, ο λαός της Τσιάπας δεν σταμάτησε ούτε λεπτό να διεκδικεί την αυτονομία του ευρύτερου πολιτικού, κοινωνικού και γεωγραφικού χώρου εντός του μεξικάνικου κράτους, αγώνας ο οποίος στηρίχθηκε και από τις υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής, μέσα από τη δημιουργία ενός διεθνούς δικτύου αλληλεγγύης, πιο γνωστό και σαν Latin American Movement το οποίο σημειολογικά, θωράκισε πολλές φορές τη δράση των αυτοχθόνων της ευρύτερης περιοχής της Λακαντόνα από επιθέσεις του κυβερνητικού κρατικού στρατού. Τελικά οι ίδιοι οι Ζαπατίστας, με προεξέχοντα τον Commandante Marcos, αποφάσισαν την μονομερή διακοπή του «πολιτικού διαλόγου», κηρύσσοντας μονομερώς τις περιοχές της Τσιάπας ως de facto αυτονομημένες περιοχές. Το ερώτημα που εγείρεται τη δεδομένη στιγμή είναι το πως οι ηρωικοί αυτόχθονες λαοί της Λακαντόνα κατόρθωσαν να πετύχουν το όραμά τους για αυτό-οργάνωση και αυτοδιαχείριση, η οποία επιβιώνει μέχρι σήμερα, 30 χρόνια μετά.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΥΤΟ-ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΖΑΠΑΤΙΣΤΑΣ
Η αυτό-οργάνωση ως αρχή και τρόπος οργάνωσης τόσο της οικονομικής βάσης όσο και του ευρύτερου πολιτικό-κοινωνικού εποικοδομήματος δεν προέκυψε ξαφνικά αλλά προϋπήρχε ως ιστορική παρακαταθήκη του αντίστοιχου επαναστατικού κινήματος του 1910 με ηγέτη τον Εμιλιάνο Ζαπάτα στις περιοχές που ζούσαν οι αυτόχθονες λαοί της Λακαντόνα. Κλειδί της αυτό-οργάνωσης ήταν η υψηλή συμμετοχικότητα. Σε όλες τις δομικές μορφές, είτε τις εκπαιδευτικές είτε τις υγειονομικές είτε τις πολιτικές, η διαδικασία της συμμετοχής διαδραματίζει τον διττό ρόλο του σκοπού και της προϋπόθεσης για την επιβίωση της αυτονομίστικης οργάνωσης. Τη συμμετοχή έρχονται να συμπληρώσουν οι εφτά ζαπατίστικες αρχές για τον τρόπο λειτουργίας του πολιτικού εποικοδομήματος, οι οποίες είναι:
1.Να υπακούμε χωρίς να διοικούμε,
2.Να αντιπροσωπεύουμε χωρίς να αντικαθιστούμε,
3.Να μετακινούμαστε από τα κάτω προς τα πάνω και όχι το αντίστροφο,
4.Να υπηρετούμε, όχι να υπηρετούμαστε,
5.Να δημιουργούμε και όχι να καταστρέφουμε,
6.Να προτείνουμε και όχι να επιβάλλουμε,
7.Να πείθουμε και όχι να κατακτούμε.
Αυτές οι αρχές εκτελούνταν και εφαρμόζονταν από τα Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης (ή αλλιώς Juntas De Buen Gobierno) στο εσωτερικό των οποίων καθορίζονταν αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο οργάνωσης της ζωής των αυτοχθόνων. Το καθένα από αυτά τα Συμβούλια κατείχαν θέση μέσα σε κάποια «Κέντρα Διοίκησης» τα οποία ονομάζονταν ″Caracoles″ που μεταφράζεται ως σαλιγκάρι. Ο αριθμός τόσο των Συμβουλίων όσο και των Κέντρων Διοίκησης χωρίζονταν σε 5 μέρη το καθένα το οποίο είχε υπό την ευθύνη του έναν Ζαπατίστικο Δήμο. Το ερώτημα που προκύπτει όμως εδώ είναι το με ποιο τρόπο λαμβάνονταν οι αποφάσεις; Η απάντηση που προκύπτει είναι πως η λήψη των αποφάσεων και η επιτόπια εφαρμογή τους αποτελούνταν από τα τρία στάδια της κοινότητας, του Δήμου και των Συμβουλίων Καλής Διοίκησης.
Τα δύο πρώτα διαδραμάτιζαν τον ρόλο μιας ανοιχτής γενικής συνέλευσης, στα οποία είχαν το δικαίωμα της άμεσης συμμετοχής όλοι ανεξαιρέτως οι κάτοικοι της περιοχής της Τσιάπας, ενώ οι αποφάσεις γίνονταν γνωστές στο Συμβούλιο προκειμένου να εφαρμοστούν στην πράξη από τα εκλεγμένα ανακλητά μέλη του. Χαρακτηριστικό το γεγονός πως κάθε κέντρο διοίκησης είχε το δικό του αυτόνομο ιατρικό, εκπαιδευτικό και δικαστικό σύστημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- 25 χρόνια από την εξέγερση στην Tσιάπας, ormantifa.org, διαθέσιμο εδώ.
- Αυτονομία και Αυτοοργάνωση: Η περίπτωση των Ζαπατίστας, odeth.eu, διαθέσιμο εδώ.
- Ζώντας μαζί με τους Ζαπατίστας, rosa.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ζαπατίστας: 22 χρόνια από την επανεφεύρεση της επανάστασης, left.gr, διαθέσιμο εδώ.
- 25 χρόνια από την εξέγερση των Ζαπατίστας στο Μεξικό, rproject.gr, διαθέσιμο εδώ.
- EZLN – Ζαπατίστας: Η εξέγερση της αξιοπρέπειας, katiousa.gr, διαθέσιμο εδώ.
