Της Αλεξίας Κυριαζοπούλου,
Ήταν Τρίτη 5 Φεβρουαρίου 1991, και η ελληνική κοινωνία βρισκόταν μπροστά σε μια συγκλονιστική τραγωδία. Το στρατιωτικό αεροπλάνο C-130 ΗΡΑΚΛΗΣ 748 συνετρίβη στο όρος Όθρυς στην περιοχή Τσατάλι, οδηγώντας στον θάνατο τους 63 επιβαίνοντες, 58 σμηνίτες και 5 μέλη του πληρώματος. Την περίοδο εκείνη ο πόλεμος στον Περσικό κόλπο απασχολούσε ιδιαίτερα την κοινή γνώμη, καθώς οι Αμερικάνοι βομβάρδιζαν ιρακινούς στόχους στο λιμάνι της Σούδας, στο οποίο υπήρχαν οι στρατιωτικές βάσεις του ΝΑΤΟ που εξυπηρετούσαν αμερικανικά συμφέροντα. Έτσι, κρίθηκε πως έχρηζε μεγαλύτερης φύλαξης.
Το C130/748 απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Ελευσίνας με προορισμό το Ηράκλειο της Κρήτης, μέσω Αγχιάλου, όπου θα έκανε μια στάση για να παραλάβει και άλλα άτομα. Η απογείωσή του κρίθηκε αναγκαία στο πλαίσιο διατεταγμένης αποστολής, σχετικά με την εμπλοκή της Ελλάδας στα πολεμικά γεγονότα. Το μεταγωγικό αεροσκάφος βρισκόταν περίπου 38 χιλιόμετρα από την Αγχίαλο, όταν ξαφνικά χάθηκε από τα ραντάρ χωρίς ο κυβερνήτης να έχει αναφέρει κάποιο πρόβλημα. Η τελευταία επαφή του με τον πύργο ελέγχου ήταν στις 12:55, κι ενώ είχε αρχίσει η διαδικασία προσγείωσης, λόγω χαμηλής νέφωσης και κακοκαιρίας που επικρατούσε στην περιοχή.
Αμέσως ξεκίνησε μια τεράστια επιχείρηση εντοπισμού του, η οποία όμως δεν είχε άμεσα αποτελέσματα. Οκτώ αεροσκάφη F-16, δύο C-130, δύο πυροσβεστικά CL-215, δύο ελικόπτερα Σινούκ, ελικόπτερα του ναυτικού και αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας άρχισαν να ερευνούν την περιοχή που είχε χαθεί το αεροσκάφος. Παράλληλα, δυνάμεις καταδρομών και πεζοναυτών ξεκίνησαν να ψάχνουν στα πιθανά σημεία πτώσης του. Για σχεδόν τέσσερις ημέρες γίνονταν έρευνες τόσο από ξηράς τόσο και από αέρος, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Τελικά ο εντοπισμός των συντριμμιών έγινε από έναν πιλότο ενός στρατιωτικού ελικοπτέρου στο όρος Όθρυς, εξήντα περίπου χιλιόμετρα μακριά από το σημείο που εικαζόταν πως θα έπρεπε να βρίσκεται.
Η περιοχή αμέσως αποκλείστηκε από πεζοναύτες και καταδρομείς. Ελικόπτερα Σινούκ έφτασαν στον τόπο της τραγωδίας και βιαστικά μάζεψαν τα συντρίμμια του αεροσκάφους και κάποια κιβώτια αγνώστου περιεχομένου, ενώ ταυτόχρονα άρχισαν να μεταφέρουν τους πρώτους νεκρούς, η περισυλλογή των οποίων έγινε χωρίς την παρουσία ιατροδικαστή και δημοσιογράφων στο σημείο. Αυτή απαγορεύτηκε αυστηρά, πράγμα που γέννησε ερωτηματικά. Ήταν ο θάνατος των 63 αεροπόρων ακαριαίος; Η πολεμική αεροπορία και το υπουργείο Εθνικής Αμύνης διαβεβαίωνε τους συγγενείς πως κανένας δεν επέζησε και ο θάνατος ήταν ακαριαίος. Όμως, πληροφορίες από τα μέλη των σωστικών συνεργείων παρουσιάζουν μια άλλη οπτική. Συγκεκριμένα, έκαναν λόγο για επιζώντες που προσπάθησαν να επιβιώσουν τραυματισμένοι για πολλές μέρες μέσα στο κρύο και το χιόνι, περιμένοντας βοήθεια. Εκ των υστέρων οι συγγενείς πληροφορήθηκαν πως τρεις από τους επιβαίνοντες βρέθηκαν να είναι ακουμπισμένοι με την πλάτη στον τοίχο μιας αγροικίας που υπήρχε κοντά στο σημείο, και ένας εξ αυτών βρέθηκε να φορά δύο στρατιωτικά μπουφάν.
Οι εκδοχές που ακούστηκαν για το δυστύχημα ήταν πολλές και διαφορετικές: το πρώτο σενάριο έκανε λόγο πως οι αρχές ήξεραν από την αρχή που βρίσκονταν τα συντρίμμια, αλλά θέλησαν να προστατεύσουν κάποιο «μυστικό» και γι’ αυτό καθυστέρησαν να φτάσουν στο σημείο της συντριβής. Το δεύτερο σενάριο έλεγε πως στην περιοχή πετούσε και άλλο ένα σκάφος, πιθανώς εχθρικό, το οποίο αποσυντόνισε τα όργανα του C130 και το οδήγησε σε πτώση. Ωστόσο, ποτέ δεν δόθηκαν περισσότερες πληροφορίες για το εν λόγω αεροσκάφος, παρά το αίτημα των συγγενών και του κατηγορούμενου για το ρόλο του αεροσκάφους. Το τρίτο και τελευταίο σενάριο ανέφερε πως το αεροσκάφος μετέφερε εκρηκτικά τα οποία προκάλεσαν έκρηξη στον αέρα. Οι υποστηρικτές αυτής της εκδοχής ενίσχυαν την άποψή τους με το γεγονός πως απομακρύνθηκαν από την περιοχή τα συντρίμμια και κιβώτια με άγνωστο περιεχόμενο. Κανένα από τα παραπάνω σενάρια δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ αλλά ούτε και διαψεύστηκε, πράγμα που έκανε τους συγγενείς να ζητούν επίμονα να μάθουν την αλήθεια και να υπάρξει πραγματική δικαίωση.
Η επιτροπή εμπειρογνωμόνων που εξέτασε τα συντρίμμια του C130 και τις μαγνητοσκοπημένες συνομιλίες του νεκρού πιλότου Δημητρίου Μπίκα με τον πύργο ελέγχου κατέληξε στο συμπέρασμα πως η πτώση του αεροσκάφους οφείλεται σε «ανθρώπινο λάθος», και ως υπεύθυνος φαινόταν ο Στέφανος Τίγκας, ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας που έκανε βάρδια την ώρα της πτώσης στο αεροδρόμιο της Αγχιάλου. Τέσσερα χρόνια μετά, στις 4 Νοεμβρίου 1994, στο Αεροδικείο Αθηνών λαμβάνει χώρα η εκδίκαση της υπόθεσης με έναν και μοναδικό κατηγορούμενο. Οι κατηγορίες οι οποίες τον βάραιναν ήταν οι ακόλουθες: παραβίαση στρατιωτικού καθήκοντος εν καιρώ μερικής επιστράτευσης, ανθρωποκτονία επί συρροή και εξ αμέλειας, και τέλος καταστροφή στρατιωτικού αεροπλάνου. Η ποινή που του επιβλήθηκε ήταν φυλάκιση δύο ετών με τριετή αναστολή.
Δύο χρόνια αργότερα, στις 29 Ιανουαρίου 1996, η υπόθεση εκδικάζεται στο διαρκές Αναθεωρητικό Αεροδικείο όπου εκεί ο Τίγκας κρίνεται ομόφωνα αθώος, και η θέση των συγγενών είναι μια και μοναδική, «κουκούλωμα της υπόθεσης». Οι συγγενείς έκαναν λόγο για «δίκη παρωδία», κατηγορώντας το γενικό επιτελείο αεροπορίας για απόκρυψη σημαντικών εγγράφων. Το επίσημο πόρισμα για το δυστύχημα δεν δόθηκε ποτέ στη δημοσιότητα, με την αιτιολογία πως επρόκειτο για στρατιωτικό απόρρητο, αλλά δηλώθηκε με κατηγορηματικό τρόπο ότι δεν κρύβεται κανένα μυστικό πίσω από την τραγωδία. Λίγους μήνες μετά την αθώωσή του, ο απόστρατος επισμηναγός πεθαίνει από κατάθλιψη, όπως αναφέρουν οι δικοί του, σε ηλικία 52 ετών – πολλοί κάνουν λόγο για το 64ο θύμα.
Τέλος, σύμφωνα με την «απόρρητη» έκθεση των συμβουλευτικών μελών της πολεμικής αεροπορίας, δεν υπήρχαν ενδείξεις πυρκαγιάς στο αεροπλάνο, ούτε είχε ενεργοποιηθεί το σύστημα πυρόσβεσης. Ωστόσο, ο δικηγόρος του Στέφανου Τίγκα και ο αδερφός ενός εκ των θυμάτων φαίνεται να έχουν διαφορετική άποψη – οι δύο άντρες υποστηρίζουν πως υπήρξε ιατροδικαστική έκθεση στην οποία φέρεται πως στο σώμα ενός από τους επιβαίνοντες του αεροσκάφους βρέθηκαν υπολείμματα αιθάλης, στοιχείο που φανερώνει την ύπαρξη φωτιάς. Η θέση αυτή ενισχύεται με το γεγονός πως βρέθηκε στον τόπο της τραγωδίας μια μισοκαμένη στρατιωτική ταυτότητα. Έτσι, ήταν βέβαιοι πως πριν την πτώση έγινε έκρηξη από εκρηκτικά που ίσως το αεροσκάφος μετέφερε, και ο πιλότος έκανε αναγκαστική προσγείωση, εξηγώντας και για ποιον λόγο απέκλεισαν την περιοχή. Στην κορυφή του όρος Όθρυς ανεγέρθηκε μνημείο προς τιμήν των αεροπόρων που έχασαν την ζωή τους και μέχρι και σήμερα τελείται μνημόσυνο εις μνήμην των πεσόντων. Οι γονείς των θυμάτων δεν έμαθαν ποτέ τι πραγματικά συνέβη, ποτέ δεν πήραν απαντήσεις στα ερωτήματα τους, παρά μόνο μια αποζημίωση, ενώ η υπόθεση θεωρείται μέχρι και τώρα ανεξιχνίαστη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η συγκλονιστική αεροπορική τραγωδία με τη συντριβή του C130 στο όρος Όθρυς το 1991. Έψαχναν τα συντρίμμια για 4 ημέρες. Δεν σώθηκε κανείς από τους 63 επιβαίνοντες, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- 21 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ: ΣΤΟΙΧΕΙΑ «ΦΩΤΙΑ» ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ, apokalypseis.com, διαθέσιμο εδώ
