Του Φωκίωνος Δανιηλίδη,
Ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος (214-205 π.Χ.) αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο στην περίπλοκη ιστορία των συγκρούσεων της ελληνιστικής περιόδου. Πρόκειται για τον πρώτο πόλεμο μεταξύ της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και του Βασιλείου της Μακεδονίας υπό τον βασιλιά Φίλιππο Ε’, ενώ συμμετείχαν και διάφορες πόλεις–κράτη. Αυτή η σύγκρουση, αν και επισκιάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Δεύτερο Καρχηδονιακό Πόλεμο, έθεσε τα θεμέλια για περαιτέρω ρωμαϊκή ανάμειξη στις ελληνικές υποθέσεις.
Όταν ο Αννίβας έφτασε στην Ιταλική Χερσόνησο το 218 π.Χ., το ελληνιστικό βασίλειο της Μακεδονίας βρισκόταν σε μία ιδιαίτερα ευνοϊκή κατάσταση. Κατά την προηγούμενη δεκαετία, ο Αντίγονος Δώσων (261-221 π.Χ.) κυβερνούσε στην θέση του τότε ανήλικου Φιλίππου Ε’ (238-179 π.Χ.) και κατάφερε να αποσπάσει σημαντικές νίκες έναντι των αντιπάλων του, σώζοντας το βασίλειο από μία περίοδο σταδιακής παρακμής. Ο στρατός των γνωστών εχθρών των Αντιγονιδών, όπως φέρ’ ειπείν η Αιτωλική Συμμαχία, αποδεκατίστηκε από τον Δώσωνα στο πεδίο της μάχης, οι Ιλλυριοί που έκαναν επιδρομές εκδιώχθηκαν, και, μετά από πολύ καιρό, οι Μακεδόνες φαινόταν να αποτελούν και πάλι σημαντική δύναμη στην Μεσόγειο. Έτσι, όταν ο Φίλιππος ανέλαβε τον θρόνο το 221 π.Χ., είχε ιδιαίτερα αισιόδοξες επεκτατικές βλέψεις.
Παρατηρώντας τις συνεχείς ήττες των Ρωμαίων από τον Αννίβα, ο Μακεδόνας βασιλιάς πίστευε πως είχε βρει το εισιτήριό του για την επιτυχία. Σκόπευε να ξεκινήσει τις κατακτήσεις στην Ιταλία με την πρώτη ευκαιρία, και όταν η Ρώμη υπέστη την μεγαλύτερή της ήττα το 216 π.Χ. στην Μάχη των Καννών, ο Φίλιππος αποφάσισε να κάνει επιτέλους την κίνησή του. Έστειλε αμέσως τον αντιπρόσωπο Ξενοφάνη στους Καρχηδονίους, με σκοπό να συνάψει μία συμμαχία μαζί τους και να εκμεταλλευτεί μία -εκ πρώτης όψεως- ετοιμόρροπη Ρώμη. Ωστόσο, η τύχη δεν ήταν με το μέρος του. Ο Ξενοφάνης συνελήφθη καθώς πήγαινε στην Ιταλία, όμως κατάφερε να πείσει τους Ρωμαίους πως βρισκόταν σε διπλωματική αποστολή που αποσκοπούσε στην σύναψη ειρήνης με την Δημοκρατία και αφέθηκε ελεύθερος. Στον γυρισμό του, όμως, συνελήφθη για δεύτερη φορά και στην διάθεσή του βρέθηκε η έγγραφη συμφωνία με τον Αννίβα. Για την Ρώμη, αυτό σήμαινε πόλεμο.
Παρ’ όλα αυτά, ο Φίλιππος δεν πτοήθηκε και ξεκίνησε μία επίθεση κατά της Ιλλυρίας το 215 π.Χ., η οποία ήταν τότε σύμμαχος με τους Ρωμαίους. Ασκώντας πίεση από ξηρά και θάλασσα, κατέκτησε οχυρά στην Βόρεια Ήπειρο και το νησί της Κέρκυρας. Η Απολλωνία, ένα από τα παραθαλάσσια οχυρά των Ιλλυριών, ζήτησε την ενίσχυση της Ρώμης και στάλθηκε άμεσα ο στρατηγός Λεβίνος. Αν και ο στρατός των Ρωμαίων ήταν πλέον αποδυναμωμένος από τις νίκες του Αννίβα, μπόρεσε να απωθήσει τους Μακεδόνες από την περιοχή, γνωρίζοντας πως εάν τους επέτρεπε να παραμείνουν εκεί επόμενός τους στόχος θα ήταν η Ιταλία.
Αυτό δεν σήμαινε, ωστόσο, πως ο βασιλιάς Φίλιππος πτοήθηκε. Σύντομα έστρεψε την προσοχή του προς την κεντρική Ιλλυρία, στην οποία δεν βρίσκονταν ακόμα οι Ρωμαίοι, και μπόρεσε να καταλάβει αρκετές περιοχές και μερικά σημαντικά οχυρά. Ο Λεβίνος γνώριζε πως δεν μπορούσε να ζητήσει ενισχύσεις από την εξαντλημένη Ρώμη και για αυτόν τον λόγο σύναψε συμμαχίες με τους παλαιούς εχθρούς της Μακεδονίας. Με κύριο σύμμαχο τους Αιτωλούς, οι οποίοι ενισχύθηκαν από τους Μεσσηνίους και τους Σπαρτιάτες, οι Ρωμαίοι ξεκίνησαν τις λεηλασίες, και μέχρι το 205 π.Χ. ανάγκασαν τον Φίλιππο να συνθηκολογήσει και να σταματήσει τον πόλεμο.
Ο γνωστός ιστορικός της ελληνιστικής εποχής, ο Πολύβιος, αποκαλεί την έναρξη του συγκεκριμένου πολέμου ως «Συμπλοκή». Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται να μην είχε ιδιαίτερο αντίκτυπο στην παγκόσμια ιστορία, ωστόσο, μετά από ανάλυση, γίνεται φανερό πως ήταν το γεγονός που τελικά οδήγησε στην κατάληψη της Ελλάδος το 131 π.Χ. Πράγματι, αυτή ήταν η αρχή του τέλους για τον ελληνιστικό κόσμο, καθώς ήταν το πρώτο σε μία σειρά γεγονότων που κατέστησε την Ρώμη ως την κυρίαρχη δύναμη στην Μεσόγειο, φτάνοντας στο σημείο να μπορεί να υποτάξει κάθε εχθρό που βρισκόταν στον δρόμο της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Πολύβιος, Ιστοριών (Τόμος 9ος), Αθήνα, εκδ. Κάκτος, 1996.
- Mary Beard, SPQR: Ιστορία της αρχαίας Ρώμης (μετάφραση Κώστας Κουρεμένος), Αθήνα, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2017.
- Α. Χανιώτης, Η εποχή των κατακτήσεων: Ο ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Ανδριανό (336 π.Χ-146 μ.Χ.), Ηράκλειο, εκδ. Πανεπιστημίου Κρήτης, 2021.
- Διονύσης Δ. Χατζόπουλος, Ιστορία του Ρωμαϊκού Κράτους (επιμέλεια Φωτεινή Β. Πέρρα), Αθήνα, εκδ. Ηρόδοτος, 2015.
- Christopher S. Mackay, Αρχαία Ρώμη: Στρατιωτική και Πολιτική Ιστορία, Αθήνα, εκδ. Παπαδήμα, 2014.
- Fritz Graf, Εισαγωγή στην αρχαιογνωσία: Τόμος Β’ Ρώμη (Μετάφραση – Επιμέλεια Δημήτρης Ζ. Νικήτας), Αθήνα, Παπαδήμας, 2015.
- Geza Alfoldy, Ιστορία της Ρωμαϊκής Κοινωνίας, Αθήνα, εκδ. ΜΙΕΤ, 2009
