Της Σταματίνας Βόντα,
Στο άρθρο 26§1 του ν. 4548/2018 ο νομοθέτης ορίζει, το πρώτον, την έννοια του δικαιώματος προτίμησης: «Σε κάθε περίπτωση αύξησης του κεφαλαίου, που δε γίνεται με εισφορά σε είδος, καθώς και σε περίπτωση έκδοσης ομολογιών με δικαίωμα μετατροπής σε μετοχές, παρέχεται δικαίωμα προτίμησης σε ολόκληρο το νέο κεφάλαιο ή το ομολογιακό δάνειο, υπέρ των μετόχων που υφίστανται κατά τον χρόνο της έκδοσης, ανάλογα με τη συμμετοχή τους στο υφιστάμενο κεφάλαιο». Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η άσκησή του δεν συνιστά υποχρέωση για τους παλιούς μετόχους, αλλά απλώς μία επιλογή. Εάν εκείνοι δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, δεν μπορεί να τους υποχρεώσει ούτε το καταστατικό ούτε κάποια απόφαση της Γενικής Συνέλευσης βάσει και της αρχής της έλλειψης υποχρεώσεων των μετόχων που χαρακτηρίζει τις Ανώνυμες Εταιρείες.
Συγκεκριμένα, το δικαίωμα προτίμησης απευθύνεται στους παλιούς (δηλαδή ήδη υφιστάμενους προ της απόφασης αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου) μετόχους. Σε πολύ αδρές γραμμές, το δικαίωμα προτίμησης έχει ως βασική λειτουργία, οι ήδη υπάρχοντες μέτοχοι να έχουν πρώτοι το δικαίωμα να αγοράσουν τις νέες μετοχές που τους αναλογούν (αντίστοιχα με το ποσοστό που κατέχουν στην εταιρεία) και μόνο, αν αυτοί δε συμμετάσχουν πλήρως ή και καθόλου στην αύξηση, τότε το Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ) θα έχει τη δυνατότητα να διαθέσει το όποιο ακάλυπτο τμήμα της έκδοσης σε άλλους μετόχους της εταιρείας που έχουν προεγγραφεί για τον σκοπό αυτό, προκαταβάλλοντας το τίμημα, ή και σε όποιον άλλον επιθυμεί το Διοικητικό Συμβούλιο στην ίδια πάντοτε τιμή. Με λίγα λόγια, λειτουργεί ως αντιστάθμισμα της συρρίκνωσης της μετοχικής αξίας των παλιών μετοχών και, ιδίως, των μετόχων μειοψηφίας.
Ο αποκλεισμός ή περιορισμός του δικαιώματος προτίμησης δεν μπορεί να συντελείται με ρήτρα στο καταστατικό της εταιρείας, αλλά λαμβάνει χώρα μετά από απόφαση της Γενικής Συνέλευσης (ΓΣ) βάσει των προϋποθέσεων που θέτει το άρθρο 27 ν. 4548/2018. Εκτός από τις περιγραφόμενες στο εν λόγω άρθρο προϋποθέσεις, οι οποίες φέρουν τυπικό χαρακτήρα, είναι απαραίτητη η τήρηση κάποιων, επιπλέον, ουσιαστικών προϋποθέσεων.
Τυπικές προϋποθέσεις
Στην τακτική αύξηση κεφαλαίου, η Γενική Συνέλευση αποφασίζει την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου και τον περιορισμό ή αποκλεισμό του δικαιώματος προτίμησης, με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία. Επίσης, σύμφωνα με τον νόμο «…για να ληφθεί η απόφαση αυτή, το διοικητικό συμβούλιο υποχρεούται να υποβάλει στη γενική συνέλευση γραπτή έκθεση στην οποία αναφέρονται οι λόγοι που επιβάλλουν τον περιορισμό ή την κατάργηση του δικαιώματος προτίμησης και στην οποία δικαιολογείται η τιµή ή η κατώτατη τιµή που προτείνεται για την έκδοση των νέων μετοχών». Τέλος, τόσο η έκθεση του ΔΣ όσο και σχετική απόφαση της ΓΣ υποβάλλονται σε δημοσιότητα.
Αξιοποιώντας τη νέα διάταξη του άρθρου 27 § 4, θεσμοθετήθηκε πρόσθετη δυνατότητα εξουσιοδότησης από το καταστατικό ή από την καταστατική ΓΣ προς το ΔΣ ή προς τη συνήθη ΓΣ, συγχρόνως με την παραχωρούμενη εξουσία για την έκτακτη αύξηση κεφαλαίου, να μπορούν να αποφασίζουν εκτάκτως και τον αποκλεισμό ή περιορισμό του δικαιώματος προτίμησης των μετόχων. Για την απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου απαιτείται πλειοψηφία των 2/3 τουλάχιστον του συνόλου των μελών του, ενώ η Γενική Συνέλευση αποφασίζει με απλή απαρτία και πλειοψηφία.
Ουσιαστικές προϋποθέσεις
Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις δεν αναγράφονται στον νόμο, αλλά έχουν διαμορφωθεί μέσα από τη νομολογία σε συνδυασμό με βασικές αρχές του δικαίου. Κεντρικό στόχο τους αποτελεί η προστασία των δικαιωμάτων των μετόχων μειοψηφίας σε ικανοποιητικό βαθμό. Ακόμη, είναι απαραίτητο τα παρακάτω στοιχεία να συντρέχουν σωρευτικά.
Αρχικά, ο περιορισμός/αποκλεισμός θα πρέπει να συντείνει στην εξυπηρέτηση του εταιρικού συμφέροντος, αλλά και να κρίνεται αντικειμενικά απαραίτητος, αναγκαίος και το καταλληλότερο μέσο για την προώθηση του εταιρικού συμφέροντος βάσει της αρχής της αναγκαιότητας. Επιπλέον, θα πρέπει να τηρείται η αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή ο αποκλεισμός/περιορισμός να επιφέρει τα λιγότερα δυνατά μειονεκτήματα στους μετόχους της μειοψηφίας, καθώς και να συμβαδίζει με την αρχή της ίσης μεταχείρισης των μετόχων. Τέλος, πάντοτε ο αποκλεισμός επιβάλλεται να βρίσκεται εντός των ορίων του άρθρου 281 ΑΚ περί καταχρηστικότητας.
Εν κατακλείδι, είναι εμφανές ότι το δικαίωμα προτίμησης συνιστά έναν θεσμό εξαιρετικά σημαντικό για την εύρυθμη λειτουργία της Ανώνυμης Εταιρείας στη διαδικασία της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου. Ως εκ τούτου, ο αποκλεισμός ή περιορισμός του θα πρέπει να λαμβάνει χώρα υπό αυστηρές προϋποθέσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Περάκης Ευάγγελος, Το νέο δίκαιο της Ανώνυμης Εταιρίας, ο νέος Ν.4548/2018 με εισαγωγικές παρατηρήσεις, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 6η έκδοση
- Λιναρίτης Ε. Ιωάννης, Οι μεταβολές του κεφαλαίου και το δυνητικό κεφάλαιο της α.ε. μετά τον ν. 4548/2018, Νομικό Βήμα, Έκδοση Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, τόμος 67, τεύχος 2, Φεβρουάριος 2019
- Παναγιώτου Κ. Παναγιώτης, Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου και το δικαίωμα προτίμησης των μετόχων στην ΑΕ μετά τον Ν.4548/2018, Μηνιαία Νομική Επιθεώρηση Αρμενόπουλος, τεύχος 8
