Της Χαράς Παπαϊωάννου,
Τenemu …ΤΟ ΔΗΜΟΦΙΛΕΣΤΕΡΟ ΠΟΤΟ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ
Στην αρχαία Αίγυπτο κεντρικό ρόλο στην καθημερινότητα είχε η μπύρα. Ήταν το δημοφιλέστερο ποτό και μπορούσε να αποκτηθεί από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Οι Αιγύπτιοι την αγαπούσαν ιδιαίτερα και υπήρχε ποικιλία στα είδη της. Ο δημοφιλέστερος τύπος της, ήταν μια μπύρα που περιείχε μέλι και λεγόταν hekt, προτιμούνταν ιδιαίτερα στις γιορτές και κατά τη διάρκεια αθλητικών εκδηλώσεων. Η παραγωγή της αποτελούσε τέχνη των γυναικών και δινόταν και ως αμοιβή στους εργάτες για την σκληρή εργασία τους. Ήταν δώρο του Όσιρι στους ανθρώπους και μέχρι την εποχή της Κλεοπάτρας αγοραζόταν χωρίς φόρους. Όταν η Φαραώ επέβαλε φόρο στη μπύρα, έγινε μισητή από τον λαό περισσότερο για αυτό παρά για τους πολέμους που είχε ανοίξει με την Ρώμη. Ζυθοποιίες λειτουργούσαν σε ολόκληρη την Αίγυπτο, και η κατάποση της γινόταν πολύ έντονα στις γιορτές της θεάς Άθωρ.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η υπερβολική κατανάλωση του ποτού επιτρεπόταν μόνο υπό ορισμένες περιστάσεις ωστόσο. Ούτε η Άθωρ ούτε καμία άλλη αιγυπτιακή θεότητα χαιρόταν με μεθυσμένους πιστούς. Σύμφωνα με το ma’at (αρμονία) η κατανάλωση αλκοόλ, γινόταν πάντα σε ισορροπία με τις υπόλοιπες καθημερινές ευθύνες, τις υποχρεώσεις απέναντι στην οικογένεια και την ευρύτερη κοινωνία. Η κύρια θεότητα της μπύρας, ήταν η Τενενίτ και πίστευαν ότι την τέχνη της ζυθοποιίας την είχε διδαχθεί από τον Όσιρι. Συνταγές για διάφορες ασθένειες περιλάμβαναν τη χρήση μπύρας και θεωρούνταν πιο υγιεινή και από το νερό. Μπύρα δινόταν σε άτομα κάθε ηλικίας από μικρά παιδιά έως τους γηραιότερους.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΙΝΕΣ
Η κλοπή την εποχή του Νέου Βασιλείου αντιμετωπιζόταν με άμεση ποινή και με αστυνομική παρέμβαση. Τότε βλέπουμε για πρώτη φορά αστυνομικό σώμα να διορίζεται στην Αίγυπτο. Ο Βεζίρης ήταν το δεξί χέρι του βασιλιά και είχε τη δικαιοδοσία να αποφανθεί, για το αν κάποιος ήταν ένοχος ή όχι. Σε κάθε πόλη πριν την εποχή του Νέου Βασιλείου, υπήρχε η αίθουσα των κρίσεων, επρόκειτο για τοπικό δικαστήριο που λάμβαναν τόπο οι δίκες και εξέδιδε τις ετυμηγορίες.
Γνωρίζουμε ωστόσο και για το kenbet, ένα είδος τοπικού δικαστηρίου που είχαν τα χωριά και οι μικρές πόλεις. Στο Νέο Βασίλειο, αυτά τα δύο αντικαταστάθηκαν από τα μαντεία. Στο μαντείο, ο θεός Αμμών έδινε την ετυμηγορία. Η ερμηνεία της απόφασης του γινόταν από ιερείς που είχαν τη γνώση να μεταφράσουν ορθά τα σημάδια που έστελνε ο θεός. Ο ιερέας, ρώταγε το άγαλμα του Αμμών την ερώτηση για να κριθεί η ενοχή ή η αθωότητα του κατηγορούμενου και έπειτα περίμενε να ερμηνεύσει το σημάδι που θα του έστελνε. Σε περίπτωση ενοχής, η τιμωρία ήταν πάντα άμεση.
Σε περίπτωση βιασμού, ληστείας ή βεβήλωσης τύμβου, προβλεπόταν ακρωτηριασμός άκρων ή μύτης κάποιου, ισόβια φυλάκιση, δουλεία ή θανάτωση. Εάν κάποιος είχε καταστρέψει δημόσια περιουσία τότε κρινόταν αναγκαία η παρέμβαση του βασιλιά. Στις φυλακές της αρχαίας Αιγύπτου δεν υπήρχαν άτομα καταδικασμένα σε θάνατο σε αναμονή. Όποιος κρινόταν άξιος θανάτωσης η εκτέλεση του γινόταν αμέσως.
ΤΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΩΣ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ ΤΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Τα παιχνίδια παίζονταν σε κάθε ηλικία όχι μόνο μεταξύ των παιδιών, και ήταν ένας εκ των τρόπων που είχαν οι ενήλικες για να διασκεδάζουν και να περνούν πιο ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο τους. Μεταξύ των νέων ωστόσο, ήταν πολύ διαδεδομένο ως άθλημα το κολύμπι και ότι σχετικό με το νερό. Ένα διάσημο στην αρχαία Αίγυπτο παιχνίδι, ήταν «η θαλάσσια κονταρομαχία», ένα σπορ κατά το οποίο ο ένας κονταρομάχος προσπαθούσε να ρίξει από την βάρκα του, τον αντίπαλο. Υπήρχε, επίσης, ένα άθλημα που ονομαζόταν «ρίξιμο στα ορμητικά νερά», οι παίκτες επιβιβάζονταν σε βάρκες ανά δύο, ο ένας κωπηλατούσε, όσο ο άλλος άδειαζε το νερό. Στη συνέχεια, έπεφταν απότομα στα ορμητικά ρεύματα του ποταμού και ξεκινούσαν να κολυμπούν ως τα στενότερα κανάλια, παρασυρόμενοι από τη δύναμη του Νείλου, τραβούσαν τη βάρκα με τα χέρια τους, ενώ ταυτόχρονα βυθίζονταν προς τα κάτω, κάτι που προκαλούσε τρόμο στους θεατές. Θα πίστευε κανείς, ότι πλέον έχουν πνιγεί λόγω της μάζας του νερού. Όμως, μακριά από το σημείο όπου έπεσαν, εκτοξεύονται απότομα στην επιφάνεια, εξακολουθώντας να πλέουν και το κύμα που υποχωρεί δεν τους βυθίζει, αλλά τους μεταφέρει σε ομαλά νερά.
Το Senet είναι ένα αρχαιο-αιγυπτιακό επιτραπέζιο της 1η Δυναστείας και χρονολογείται το 3100 π.Χ. To Senet έχει βρεθεί, σε πολλούς αιγυπτιακούς τάφους, συμπεριλαμβανομένου του τάφου του Τουταγχαμών. Το παιχνίδι αυτό σχετιζόταν με το ταξίδι κάποιου στον κάτω κόσμο και είχε ως σκοπό, όλα τα κομμάτια να βγουν από το ταμπλό πριν από αυτά των αντιπάλων. Οι κανόνες του είναι άγνωστοι αλλά οι προσεγγίσεις από ιστορικούς για το πώς πιθανόν να παιζόταν δεν το κάνουν ένα ενθουσιώδες παιχνίδι και είναι πολύ απλοϊκές, κάτι που είναι δυσανάλογο αν λάβουμε υπόψιν τη μεγάλη δημοτικότητα του κατά την αρχαιότητα.
Το Aseb ήταν ακόμα ένα επιτραπέζιο της 17ης Δυναστείας. Επρόκειτο, για την αιγυπτιακή μορφή ενός παιχνιδιού της Μέσης Ανατολής που ονομάζεται «Το παιχνίδι των 20 τετραγώνων». Το αιγυπτιακό όνομα του ήταν Tjau, το οποίο στην αιγυπτιακή γλώσσα σήμαινε «μπίνγκο». Το Aseb, σχετίζεται με το «Βασιλικό Παιχνίδι του Ουρ» όπως εκείνο παιζόταν στην αρχή και έφτασε στην Αίγυπτο από τη Σουμερία. Παιχνίδια που μοιάζουν με το Aseb έχουν βρεθεί στο Σουδάν, την Κρήτη, ακόμη και την Ινδία. Είναι ένα παιχνίδι, πολύ πιο γρήγορο και απλό από το Senet και οι αρχικοί κανόνες του παραμένουν άγνωστοι.
Πολύ συνηθισμένες ασχολίες ήταν επίσης, ο χορός και η μουσική, ενώ οι ανώτερες τάξεις αφιέρωναν και χρόνο στον κυνήγι, το οποίο γινόταν πάντα σε χώρο που είχαν αφαιρεθεί τα επικίνδυνα ζώα όπως τα λιοντάρια .
Ο ΚΑΛΛΩΠΙΣΜΟΣ ΩΣ ΤΑΥΤΟΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ήταν πολύ αφοσιωμένοι στην εξωτερική τους εμφάνιση και αποζητούσαν την τελειότητα. Έκαναν μπάνιο συνεχώς και το θεωρούσαν εξέχουσας σημασίας. Αντιλαμβάνονταν το πρόσωπο και το σπίτι τους σαν να ήταν ο καθρέφτης τους, αν αυτά τα δύο ήταν καθαρά αυτό τους επέτρεπε να θεωρούνται καθαροί και περιποιημένοι. Ξύριζαν το κεφάλι τους, διότι δεν θέλανε να γίνουν βρώμικοι σε περίπτωση που κολλήσουν ψείρες (ευδοκιμούσαν με ευκολία στην περιοχή) και προτιμούσαν να φοράνε σε ειδικές περιστάσεις και εορτές περούκες. Το μακιγιάζ, ήταν αναπόσπαστο καθημερινό τελετουργικό ανδρών και γυναικών, καθώς θεωρούνταν ιδιαίτερα χρήσιμο στην προστασία του δέρματος από τον ήλιο, αλλά και για τη βελτίωση της εξωτερικής εικόνας τους.
Τα καλλυντικά, είχαν επίσης τελετουργικούς συμβολισμούς. Στα ιερογλυφικά, ο άνθρωπος που βάφει το πρόσωπο κάποιου άλλου (sesh), μεταφράζεται ως «εκείνος που γράφει ή χαράζει» κάτι που μας βοηθά να καταλάβουμε πόση σημασία έδιναν στο μακιγιάζ. Οι τάφοι που ανακαλύπτονται, είναι γεμάτοι με διάφορα ιερά αντικείμενα, μεταξύ των οποίων και παλέτες με χρώματα για βάψιμο του προσώπου. Τα καλλυντικά χρησιμοποιούνταν όχι μόνο για λόγους αισθητικής αλλά και θρησκευτικούς, καθώς οι Αιγύπτιοι τότε θεωρούσαν ότι ήταν μαγικά αντικείμενα που μαλάκωναν το δέρμα και τις αμμοθύελλες της ερήμου.
Πριν τον καλλωπισμό του προσώπου υπήρχε μία προετοιμασία που περιλάμβανε απολέπιση με άλατα από τη Νεκρά Θάλασσα και λουτρό σε γάλα. Για μάσκες προσώπου αναμίγνυαν συνήθως γάλα με μέλι. Επίσης, έβαζαν σφαιρίδια με άρωμα σαν αποσμητικό, και έλαια αναμεμιγμένα με λουλούδια για αψεγάδιαστο δέρμα. Είχαν ακόμα και δική τους μέθοδο χαλάουα, χρησιμοποιώντας ένα μείγμα από μέλι και ζάχαρη. Μετά από όλη αυτή τη διαδικασία, ένας δούλος, έφερνε όλα τα σύνεργα και άρχιζε να βάφει στο πρόσωπο της κυράς του.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι σχεδίαζαν το «αμυγδαλωτό» μάτι προσεκτικά, δίνοντάς του έτσι μαγικές ιδιότητες, έπρεπε να παραπέμπει στο σχήμα ψαριού που είναι το σύμβολο της αναγέννησης. Για να σχηματίσουν το μάτι, χρησιμοποιούσαν ένα εργαλείο από ελεφαντόδοντο, συνήθως διακοσμημένο με παραστάσεις της θεάς Αθόρ. Οι μητέρες έβαφαν τα μάτια των νεογέννητων, πιστεύοντας ότι αυτό θα τους έδινε υγεία, ενώ υπήρχε η πεποίθηση, ότι τα βαμμένα μάτια μπορούσαν να αποτρέψουν τις κατάρες και να προστατέψουν τα μωρά από τη βασκανία, έντομα και μολύνσεις. Οι κατώτερες τάξεις, χρησιμοποιούσαν άλλου τύπου υλικά για το βάψιμο των ματιών, με αποτέλεσμα να μην έχουν το ίδιο αποτέλεσμα. Το κόκκινο χρώμα των χειλιών, δημιουργούνταν από τοξικές ουσίες, αναμεμιγμένες με ιωδιούχο και βρωμιούχο μαννίτη, ικανές να οδηγήσουν σε σοβαρή ασθένεια ή και θάνατο εξού και η φράση «το φιλί του θανάτου». Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, χρησιμοποιούσαν ένα είδος χέννα για να χρωματίζουν τα νύχια και τα μαλλιά τους. Ειδικά το χρώμα και η κατάσταση των νυχιών ήταν ένα σπουδαίο δείγμα κοινωνικής τάξης. Μάλιστα, έβαφαν με χέννα τα δάχτυλα των ποδιών και των χεριών των Φαραώ πριν τους μουμιοποιήσουν.
Οι κώνοι κεφαλής, που φαίνεται να φορούν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι στις τοιχογραφίες και τα ανάγλυφα ήταν ένα διακοσμητικό κεφαλής γεμισμένο με λίπος, ρητίνη και κερί και αρωματισμένο με μύρο. Πιστεύεται ότι φορούσαν αυτά τα καπέλα για να διατηρούν μία ευχάριστη οσμή γύρω τους, καθώς έλιωνε από τη ζέστη το υλικό και απελευθέρωνε την ευωδιά του μύρου. Σε ότι αφορά τα αρώματα τους, για να τα δημιουργήσουν αξιοποιούσαν λίπος ζώων και μύρο. Οι Αιγύπτιοι είχαν λιγότερες πιθανότητες να παθαίνουν μολύνσεις. Αυτό, διότι τα καλλυντικά τους περιείχαν άλατα που σε επαφή με το δέρμα προκαλούσαν την παραγωγή νιτρικού οξειδίου ,το οποίο καταπολεμά τα βακτήρια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Nardo, D. (2004), Living in Ancient Egypt. Michigan,US: Thompson/Gale,
- Parkinson, R. B. (2006), Voices from Ancient Egypt. London: British Museum Press
- Van De Mieroop, M. (2010), A History of Ancient Egypt. New Jersey,US: Wiley-Blackwell
