Της Ελένης Αβραμίδου,
Η ψυχιατροδικαστική ή δικαστική ψυχιατρική είναι εξειδίκευση της ειδικότητας της ψυχιατρικής που ασχολείται με την κατανόηση της παραβατικής συμπεριφοράς και σχετίζεται με την εγκληματολογία. Ουσιαστικά, αντικείμενο της εξειδίκευσης αυτής είναι η θεραπεία και αποκατάσταση ψυχικά νοσούντων, που λόγω της νόσους τους διέπραξαν διάφορα εγκλήματα. Όπως μπορεί κανείς να κατανοήσει από τον τίτλο της εξειδίκευσης, αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον νομικό τομέα και θα μπορούσε κανείς να πει ότι ασκείται εξίσου σε νοσοκομεία όσο και σε δικαστήρια.
Επιδημιολογία
Σε μια σχετική έρευνα που διεξήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, βρέθηκε πως η παρουσία οποιασδήποτε ψυχικής νόσου αυξάνει 4-5 φορές την πιθανότητα διάπραξης κάποιου εγκλήματος. Αξιόλογη παρατήρηση αποτελεί, επιπλέον, το γεγονός ότι, παρότι είναι γενικά αποδεκτό πως το ανδρικό φύλλο σχετίζεται περισσότερο με εγκληματικές ενέργειες, στους ψυχιατρικούς πληθυσμούς το χάσμα αυτό είναι εμφανώς μικρότερο. Επιπλέον, αναφορικά με τις επιμέρους ψυχικές νόσου που σχετίζονται με εγκληματικότητα, αυτές περιλαμβάνουν τις καταχρήσεις, τις παθήσεις του φάσματος της σχιζοφρένειας και συναισθηματικές διαταραχές, όπως η διπολική διαταραχή. Τα ποσοστά εγκληματικών συμπεριφορών σε αυτές τις ομάδες πληθυσμού εμφανίζονται ιδιαίτερα αυξημένα, με την περίπτωση ασθενών με εξαρτήσεις να αγγίζουν το 75,8%. Τέλος, σημαντική είναι η συσχέτιση της πολυνοσηρότητας ψυχικών παθήσεων και του αυξημένου κινδύνου διάπραξης εγκλημάτων και επίδειξης βίαιης συμπεριφοράς.
Παθοφυσιολογία
Είναι γνωστές παθοφυσιολογικές μεταβολές που παρατηρούνται στους εγκεφάλους ασθενών με διάφορες ψυχικές νόσους, τόσο σε ανατομικό επίπεδο όσο και αναφορικά με τα επίπεδα συγκεκριμένων νευροδιαβιβαστών. Όσον αφορά τη συσχέτιση των ψυχικών διαταραχών με εγκληματική συμπεριφορά, έχουν αναφερθεί διάφορες θεωρίες. Συγκεκριμένα, σε εγκληματίες που νοσούν με σχιζοφρένια έχουν παρατηρηθεί ανατομικές μεταβολές. Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται μείωση του όγκου του υποθάλαμου και των αμυγδαλών, αλλά και μείωση της πυκνότητας νευρώνων, ιδιαίτερα του μετωπιαίου φλοιού. Επιπλέον, είναι γνωστό πως οι διαταραχές του ψυχισμού, όπως η διπολική διαταραχή, χαρακτηρίζονται από μανιακά επεισόδια, κατά τα οποία το άτομο χάνει τον έλεγχο των παρορμήσεών του και τα οποία ερμηνεύουν την εγκληματική συμπεριφορά.
Νομικό πλαίσιο
Ο Νόμος Ν 4509/2017 είναι αυτός που ορίζει το πλαίσιο αντιμετώπισης αυτών των ασθενών, τόσο από την ιατρική πλευρά όσο και από την πλευρά της Δικαιοσύνης. Συγκεκριμένα, βασικά στοιχεία στην αντιμετώπιση αυτών των ασθενών/ εγκληματιών περιλαμβάνουν την ακούσια νοσηλεία, τον ελάχιστο χρόνο παραμονής στις εκάστοτε ψυχιατρικές κλινικές έναντι σωφρονιστικών ιδρυμάτων, καθώς και την τελική κοινωνική επανένταξη και αποκατάσταση αυτών των ασθενών. Στόχος της ακούσιας νοσηλείας των ασθενών αυτών είναι τόσο η προστασία του κοινωνικού συνόλου από την παρορμητική τους συμπεριφορά, αλλά και η προστασία των ιδίων, καθώς πολλές φορές επιδεικνύουν αυτοκαταστροφικές τάσεις.
Αναφορικά με τη διάρκεια νοσηλείας, αυτή όπως ορίζεται από το εκάστοτε νομικό πλαίσιο δεν μπορεί να υπερβαίνει τα δύο έτη για τα πλημμελήματα και τα πέντε έτη για τα κακουργήματα. Ωστόσο, πρέπει να αναφέρουμε ότι πριν από τη λήξη της υποχρεωτικής νοσηλείας και θεραπείας, το αρμόδιο Τριμελές Πλημμελειοδικείο, με βάση τα δεδομένα που προκύπτουν από τις καταθέσεις των θεραπόντων ιατρών, μπορεί να αποφασίσει παράταση του χρόνου νοσηλείας και θεραπείας. Έτσι, σήμερα πολλοί ψυχιατρικοί ασθενείς εμφανίζουν χρόνο νοσηλείας μεγαλύτερο των 20 ετών. Ένα μέτρο για την ταχύτερη αλλά και αποτελεσματικότερη επανένταξη των ασθενών αυτών είναι η παροχή εξωνοσοκομειακής τακτικής θεραπείας και παρακολούθησης, κάτι το οποίο στη Θεσσαλονίκη, πλέον, εφαρμόζεται με το τακτικό εξωτερικό ιατρείο ψυχιατροδικαστικής, που πραγματοποιείται στο ψυχιατρικό νοσοκομείο Θεσσαλονίκης.
Μελλοντική αποκατάσταση
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, πολλοί από αυτούς τους ασθενείς εμφανίζουν ιδιαίτερα παρατεταμένους χρόνους νοσηλείας, γεγονός που επιστημονικά τεκμηριωμένα οδηγεί σε αδυναμία αποτελεσματικής θεραπείας. Κάποια σημαντικά εμπόδια στην επανένταξη των ασθενών αυτών στο κοινωνικό σύνολο περιλαμβάνουν την αδυναμία εύρεσης στέγασης, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις μη υποστηρικτικού οικογενειακού περιβάλλοντος, και τη δυσκολία επιτυχημένης μακροχρόνιας εξωνοσοκομειακής παρακολούθησης των ασθενών. Το κράτος οφείλει να μεριμνήσει για την καλύτερη αποκατάσταση αυτών των ασθενών, ώστε να μπορέσουν πράγματι να εφαρμοστούν οι χρόνοι νοσηλείας που αναφέρει το νομικό πλαίσιο με ταυτόχρονη διασφάλιση της ασφάλειας του κοινωνικού συνόλου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hippocampal subfield and amygdala nuclei volumes in schizophrenia patients with a history of violence, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Psychiatric Disorders and Crime in the US Population: Results From the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions Wave III, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Η εφαρμογή του Ν 4509/2017 στο Τμήμα Ψυχιατροδικαστικής του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, psychiatriki-journal.gr. Διαθέσιμο εδώ
