Της Εφραιμίας Μπαρμπαρή,
Το 1943, στο πλαίσιο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Μεγάλη Βρετανία, επικρατούσε ένα έντονο αίσθημα αντιφασισμού. Τότε, η χώρα στράφηκε προς την αναζήτησή της για συμμάχους στη Σοβιετική Ένωση. Εκείνη την εποχή, στα βρετανικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, λογοκρινόταν κάθε κριτική προς τους Σοβιετικούς.
Τότε, όμως, ο ανεξάρτητος σοσιαλιστής Τζορτζ Όργουελ έγραψε το αριστούργημά του Η Φάρμα των ζώων. Πρόκειται για ένα πολιτικό μυθιστόρημα-σάτιρα για τη Ρωσική Επανάσταση. Το βιβλίο δε βρήκε, όμως, εύκολα τον δρόμο προς τη δημοσιότητα, λόγω της έντονης λογοκρισίας, παρά μόνο στις 17 Αυγούστου 1945, στις αρχές, δηλαδή, του Ψυχρού Πολέμου.
Η πλοκή αφορά ένα αγρόκτημα, στο οποίο γίνεται εξέγερση των ζώων κατά του καταπιεστικού αφέντη τους, κύριο Τζόουνς. Τα ζώα που ηγούνται της επανάστασης είναι τα γουρούνια, ιδίως το ανταγωνιστικό δίδυμο Σνόουμπολ και Ναπολέων. Αν και στην αρχή όλα πηγαίνουν καλά, η τάση του Ναπολέοντα στον αυταρχισμό και το μονοπώλιο της εξουσίας θα υπονομεύσουν τις ελευθερίες των υπόλοιπων ζώων. Στο τέλος, τα γουρούνια, από καταπιεσμένα ζώα μεταμορφώνονται σε νέο δυνάστη.
Η αλληγορία και η πολιτική πρόθεση του Όργουελ είναι ξεκάθαρες σε όλη τη διάρκεια του βιβλίου. Φαίνεται πως πρόκειται για μία παραβολή του μπολσεβικισμού, κυρίως από τους χαρακτήρες της ιστορίας, οι οποίοι εκπροσωπούν σημαντικά πρόσωπα στη Σοβιετική Ένωση όπως ο Σνόουμπολ (Τρότσκι), Ναπολέων (Στάλιν) και κύριος Τζόουνς (Τσάρος). Επίσης, οι σκύλοι παίζουν τον βασικό ρόλο της αστυνομίας βοηθώντας τον Ναπολέοντα-Στάλιν να οργανώσει την προπαγάνδα του χωρίς καμία αντίδραση από τον λαό.
Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της ιστορίας, μόνο τυχαίο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί το γεγονός πως όσο μένουν τα γουρούνια στην εξουσία, αρχίζουν και μοιάζουν όλο και περισσότερο με τους ανθρώπους, όχι μόνο στην όρθια στάση, αλλά και τις συνήθειες, όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ. Μάλιστα, μερικά γουρούνια φαίνεται να αυτονομούνται σε σχέση με τα υπόλοιπα ζώα, δημιουργώντας μια δική τους ελίτ. Αυτό διαφαίνεται ακόμα πιο έντονα στο τέλος, όταν και ο Ναπολέων αρχίζει να συνάπτει συμφωνίες με φάρμες που διοικούνται από ανθρώπους, κάνοντας την επανάσταση να χάσει κάθε ριζοσπαστικό στοιχείο που είχε.
Αναφορικά με το έργο του, ο Όργουελ τονίζει πως δεν είναι απλά μια σάτιρα για την επανάσταση των Μπολσεβίκων, αλλά, αναφέρεται στους κινδύνους που περικλείει κάθε είδους επανάσταση με υποτιθέμενους «αγαθούς σκοπούς». Το βιβλίο αφορά, επίσης, την προδοσία, την ελευθερία, αλλά και το πάθος που διακατέχει τους ανθρώπους για εξουσία.
Σύμφωνα με τον Malcom Bradbury Η φάρμα των ζώων είναι: «το πιο σημαντικό έργο πολιτικής σάτιρας που γράφτηκε στη Βρετανία του 20ου αιώνα». Ταυτόχρονα, αναφέρει πως μαζί με το άλλο αριστούργημα του Όργουελ, το 1984, «άσκησαν καθοριστική επίδραση σε ολόκληρη σειρά από λογοτεχνικά έργα τα οποία χαρακτηρίζονται από μια φιλελεύθερη, αλλά κοινωνικά ευαίσθητη ματιά». Το βιβλίο, πάντως, παραμένει, μέχρι και σήμερα, επίκαιρο και αποτελεί μια διαχρονική ιστορία ως προς τον κίνδυνο κάθε επανάστασης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η «Φάρμα των ζώων» ή ένα παραμύθι για την προδοσία της επανάστασης, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Η «φάρμα των ζώων» και η πνευματική δειλία, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ.
