Του Μανώλη Κουφόπουλου,
Όλοι βλέπουμε τις διακοπές σαν μία όαση ξεκούρασης από τη ρουτίνα της καθημερινότητας. Λίγες μέρες κατά τις οποίες μπορούμε να ξεχάσουμε την εξάντληση και τις απαιτήσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής. Από παιδιά περιμέναμε πότε θα έρθουν οι διακοπές, ειδικά του καλοκαιριού, ώστε να αφήσουμε τα μαθήματα και να ασχοληθούμε με αυτό που πραγματικά μας ενδιαφέρει… το παιχνίδι. Δεν ήταν τόσο η κούραση τότε που μας έκανε να περιμένουμε με ανυπομονησία τις διακοπές, αλλά η βαρεμάρα των μαθημάτων. Όσο μεγαλώναμε, αυξάνονταν οι υποχρεώσεις και η κούραση, μέχρι που τελικά ενηλικιωθήκαμε. Κάπου τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Ανώτατες σχολές, δουλειά, για ένα καλύτερο αύριο. Ξεκινήσαμε με πάθος και όρεξη, ώστε να διασφαλιστεί το μέλλον μας.
Κάπου στη μέση, όμως, η όρεξη μειώθηκε και η καθημερινότητα μετατράπηκε σε ρουτίνα – μία ρουτίνα που προσπαθούμε συνέχεια να αποφύγουμε και συχνά αποτυγχάνουμε. Μέσα στο κλίμα αυτό, οι διακοπές φαντάζουν το καταφύγιό μας. Αυτή η μικρή ανάπαυλα έχει ως στόχο να γεμίσει τις μπαταρίες μας, ώστε ο αγώνας να συνεχιστεί μέχρι να φτάσουμε τον στόχο μας. Θα έχουμε παρατηρήσει, όμως, ότι όχι μόνο οι διακοπές δεν είναι πολλές φορές αρκετές για να καθαρίσουμε το μυαλό μας, αλλά μας κουράζουν ακόμα περισσότερο. Αυτό είναι και το σημείο, το οποίο θα αναλύσουμε παρακάτω. Μήπως οι διακοπές, αντί να μας ξεκουράζουν, εντείνουν το πρόβλημα, το οποίο προσπαθούμε να λύσουμε;
Φαγοπότι δίχως αύριο
Από τα αρχαία χρόνια, στόχος των εορτών ήταν η διασκέδαση οικογένειας και φίλων γύρω από ένα γιορτινό τραπέζι. Ένα τραπέζι, πλέον, που ξεχειλίζει από φαγητά, γλυκά, αναψυκτικά και ποτά. Πρόκειται για ένα γλέντι υπερβολής, που όχι μόνο μπορεί να κρατήσει μέχρι όλο το βράδυ, αλλά δύναται να επαναληφθεί πολλές φορές κατά τη διάρκεια των εορτών. Η κοιλιά να πονάει από το πολύ φαγητό και το μυαλό ζαλισμένο από το ποτό, είναι συχνά το αποτέλεσμα των συναντήσεων. Οι συνέπειες από ιατρικής πλευράς είναι πολύπλευρες. Στο σημείο αυτό καλό είναι να σχολιάσουμε την άποψη ότι «η κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίμων και αλκοόλ περιστασιακά δεν δημιουργεί προβλήματα». Δυστυχώς, η πραγματικότητα, δεν επιβεβαιώνει το παραπάνω.
Ας αναφερθούμε στο κομμάτι του αλκοόλ. Φαίνεται ότι τα τροχαία ατυχήματα, και ειδικά τα θανατηφόρα, αυξάνονται τις περιόδους των γιορτών, κάτι που αποδίδεται στους μεθυσμένους οδηγούς. Ταυτόχρονα, οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να ξεπεράσουν τα όριά τους ως προς την κατανάλωση αλκοόλ. Το ίδιο ισχύει και με το φαγητό. Δεν είναι τυχαίο ότι στην περίοδο των Χριστουγέννων, οι θάνατοι λόγω καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι ιδιαίτερα αυξημένοι. Μάλιστα, το φαινόμενο αυτό έχει ονομαστεί από τους γιατρούς «Σύνδρομο της καρδιάς των γιορτών» (“Holiday heart syndrome”), στο οποίο, κατά τα άλλα, υγιείς άνθρωποι εμφανίζονται στα επείγοντα με προβλήματα στην καρδιά τους, όπως αρρυθμίες, ακόμα και ανακοπή. Στο παραπάνω σύνδρομο καταλυτική είναι και η έλλειψη άσκησης που συνοδεύει τις διακοπές.
Στο ίδιο πλαίσιο, να αναφερθούμε στην κούραση που προκύπτει από την προετοιμασία των εορταστικών συναντήσεων. Το γιορτινό τραπέζι, τα δώρα, η διακόσμηση είναι λίγα από αυτά που έχουμε να κάνουμε. Για ορισμένους ανθρώπους, μάλιστα, όλη αυτή η διαδικασία είναι τόσο στρεσογόνα που αποφεύγουν τις γιορτές και δεν διασκεδάζουν ακόμα και όταν συμμετέχουν σε εκδηλώσεις. Για άλλους η περίοδος μετά τις γιορτές κατακλύζεται από αρνητικά συναισθήματα. Τα φαινόμενα αυτά είναι καλά καταγεγραμμένα στη βιβλιογραφία και έχουν μελετηθεί από πλήθος ιατρών (holiday fatigue, festive fatigue, holiday blues, holiday burnout).
Δοκιμάζοντας τα όριά μας
Είναι ιδιαίτερα συχνό κατά τη διάρκεια των διακοπών και, ιδιαίτερα, στην περίπτωση ταξιδιού, να συμμετέχουμε σε αθλητικές δραστηριότητες είτε είναι καινούριες είτε συμβαίνουν ελάχιστες φορές κατά τη διάρκεια του χρόνου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το σκι και το snowboard στα χιονοδρομικά κέντρα, η πεζοπορία και η αναρρίχηση στα βουνά και τα θαλάσσια σπορ το καλοκαίρι. Παρόλο που συνήθως τα απολαμβάνουμε, η πιθανότητα τραυματισμού και υπερκόπωσης είναι μεγάλη. Κάτι τέτοιο δεν είναι παράλογο, δεδομένου ότι το σώμα χρειάζεται μία περίοδο προσαρμογής, ώστε να διενεργηθεί με ασφάλεια μία νέα δραστηριότητα. Φυσικά, εάν αθλούμαστε τακτικά κατά τη διάρκεια του έτους, είναι λιγότερο πιθανό να τραυματιστούμε. Ο κίνδυνος, όμως, πάντα ελλοχεύει, ειδικά αν συνυπολογίσουμε αυτά που αναφέραμε παραπάνω, δηλαδή, την αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες και την προσαρμογή στις συνθήκες του προορισμού μας.
Το πρόβλημα που δε λύνεται
Με βάση τα όσα συζητήσαμε, μπορούμε να αναφέρουμε ότι, συχνά, γίνεται διάλογος μεταξύ των ειδικών ότι οι άνθρωποι προσπαθούν να λύσουν μέσω των διακοπών το πρόβλημα που δημιουργεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής στην υγεία τους και, κυρίως, στην ψυχική τους ηρεμία. Συγκεκριμένα, αναφέρουν ότι οι υπερβολές, είτε αυτές αφορούν στο φαγητό είτε σε κάποια δραστηριότητα, αντικατοπτρίζουν τις υπερβολές που συμβαίνουν στην καθημερινότητά μας. Δηλαδή, την εξάντληση των ψυχικών και σωματικών μας αντοχών που τροφοδοτεί η ρουτίνα και το περιβάλλον των αστικών κέντρων. Πρέπει να αναλογιστούμε, λοιπόν, αν είναι εφικτό μέσα σε λίγες μέρες να αντιστραφεί η ζημιά που διενεργείται σε διάρκεια μηνών. Γιατί, άλλωστε, ο στόχος των διακοπών είναι να αποφορτίσει την ένταση των προηγούμενων μηνών, ώστε να αντέξουμε τον νέο κύκλο που έρχεται καλπάζοντας.
Φυσικά, η ρουτίνα και η ένταση είναι κάτι αναπόφευκτο. Κανένας δεν θα ήθελε να έχει υποχρεώσεις, ωστόσο, αν θέλουμε να επιβιώσουμε πρέπει να εργαστούμε. Αυτό που μπορούμε ορισμένες φορές να αλλάξουμε είναι το πρόγραμμά μας κατά τη διάρκεια του έτους. Ακόμα και ορισμένες μικρές αλλαγές μπορούν να φέρουν ένα μεγάλο αποτέλεσμα. Ένα αποτέλεσμα που θα κάνει πιο ανεκτή την αναπόδραστη μονοτονία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα συνιστούν η υγιεινή διατροφή, τα λίγα λεπτά άσκησης την ημέρα (μισή με μία ώρα) και η συχνότερη επαφή με συγγενείς και φίλους.
Συνοψίζοντας, να τονίσουμε ότι στόχος του άρθρου δεν είναι σε καμία περίπτωση να μας φοβίσει ή να μας αποτρέψει από το να κάνουμε διακοπές και πράγματα που μας ευχαριστούν. Αντίθετα, στόχος είναι η ευαισθητοποίησή μας για ορισμένες καταστάσεις που αλλοιώνουν την αξία των διακοπών. Οι διακοπές υπήρχαν από τα αρχαία χρόνια και θα συνεχίσουν να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Δεδομένου ότι ο τρόπος ζωής μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την αποτελεσματικότητα των διακοπών ως μέσο σωματικής ανάπαυλας και ψυχικής αναζωογόνησης, είναι σημαντικό να κάνουμε μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά μας, ώστε αυτή να γίνει πιο ανεκτή και οι διακοπές πιο αποτελεσματικές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Holiday Heart Syndrome, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- THE “HOLIDAY BLUES” as a Stress Reaction, onlinelibrary.wiley.com. Διαθέσιμο εδώ
- Do We Recover from Vacation? Meta-analysis of Vacation Effects on Health and Well-being, academic.oup.com. Διαθέσιμο εδώ
