Του Μάριου Δεστούνη,
Τα ελβετικά δάνεια έγιναν παρά πολύ δημοφιλή, κατά την πρώτη δεκαετία του 2000, σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Κροατία, η Ουγγαρία, η Αυστρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβενία. Έγιναν ελκυστικά, διότι τα εθνικά νομίσματα είχαν υψηλότερα επιτόκια κατά τον δανεισμό τους, σε αντίθεση με το ελβετικό φράγκο, επομένως οι τράπεζες εξέδιδαν τα λεγόμενα ελβετικά δάνεια, που ακολουθούν την ισοτιμία του εθνικού νομίσματος με το ελβετικό φράγκο. Το πρόβλημα για τους δανειολήπτες ανέκυψε όταν η ισοτιμία των εθνικών νομισμάτων με το ελβετικό φράγκο άλλαξε δραματικά, με αποτέλεσμα να φτάνουν να χρωστάνε ακόμα και δυο φορές το αρχικό κεφάλαιο που δανείσθηκαν. Το αποτέλεσμα ήταν πολλοί δανειολήπτες να εγκλωβίζονται και να έρχονται αντιμέτωποι με οικονομικό «στραγγαλισμό» και κατασχέσεις περιουσιών.
Το πρόβλημα άρχισε να λαμβάνει, φυσικά, πολιτικές διαστάσεις, αφού οι δανειολήπτες κατέφυγαν με μαζικές αγωγές κατά των τραπεζών. Κεντρικά επιχειρήματα αποτέλεσαν η ελλιπής ενημέρωση για τον συναλλαγματικό κίνδυνο και οι καταχρηστικές ρήτρες των δανείων. Η πλειοψηφία των κυβερνήσεων ήταν διστακτική στην αντιμετώπιση του ζητήματος μπροστά στα τραπεζικά λόμπι, με αποτέλεσμα να αφήνει τους πολίτες απροστάτευτους, και φοβούμενη μια πιθανή κρίση, σε περίπτωση που λαμβάνονταν μέτρα κατά των τραπεζών. Οι ίδιες οι τράπεζες υποστήριξαν – και υποστηρίζουν, χωρίς φυσικά να έχουν καταφέρει να το αποδείξουν – ότι οι πράξεις τους είναι καθόλα νόμιμες και οι δανειολήπτες ενημερώθηκαν πλήρως για τους κινδύνους.
Η πρώτη χώρα που έδωσε λύση ήταν η Ουγγαρία, η οποία, περνώντας σχετική νομοθεσία, μείωσε τη συνολική χρωστούμενα αξία των δανειοληπτών της, από €14.8 δισ. σε €3.8 δισ. Τον δρόμο της ακολούθησαν η Κύπρος, η Κροατία, η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Πολωνία και η Γαλλία. Η Κροατία, μάλιστα, με σχετική νομοθεσία έδωσε τη δυνατότητα στους δανειολήπτες να μετατρέψουν τα δάνειά τους στο εγχώριο νόμισμα ή σε ευρώ, σαν να είχαν πάρει, επομένως, από την αρχή ένα δάνειο σε ένα από τα δυο νομίσματα και όχι σε ελβετικό φράγκο. Η Πολωνία είναι από τις τελευταίες περιπτώσεις δικαίωσης των δανειοληπτών, η οποία ήρθε μέσω της δικαστικής οδού, αφού τα πολωνικά δικαστήρια έκριναν τις ρήτρες των δανείων καταχρηστικές.
Μάλιστα, το θέμα παρέπεμψε η ίδια η Πολωνία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Το τελευταίο έλαβε ανάλογη θέση και απάντησε καταφατικά, στο εάν οι δανειολήπτες μπορούν να διεκδικήσουν και αποζημιώσεις. Ως αποτέλεσμα, οι πολωνικές τράπεζες θα δεχτούν πλήγμα €25 δισ., με τη δικαστική οδό να κάνει αυτό που οφείλει και να προτάσει το συμφέρον και την προστασία του πολίτη, πάνω από όλα. Παρομοίως, στη Γαλλία, η BNP Paribas – ένας τραπεζικός κολοσσός – προσφάτως κρίθηκε ένοχη για τακτικές παραπλάνησης και εξαπάτησης των δανειοληπτών, και καλείται να πληρώσει αποζημιώσεις 600 εκατομμυρίων.
Οι υποθέσεις σε όλες τις χώρες είναι παρόμοιες, διότι οι τράπεζες δεν παρείχαν ενημέρωση και κατέφυγαν σε τακτικές παραπλάνησης, αλλά είτε οι κυβερνήσεις είτε οι εγχώριες δικαστικές αρχές και το ευρωπαϊκό δικαστήριο, αποφάνθηκαν ξεκάθαρα και προστάτευσαν τους πολίτες τους, όπως οφείλει να κάνει κάθε σύγχρονη δημοκρατική χώρα. Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει σχετική οδηγία, την οποία, βάσει του κοινοτικού δικαίου, όλα τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να ακολουθήσουν.
Υπάρχει, φυσικά, μια εξαίρεση: Η Ελλάδα. Πρωτοπορώντας αρνητικά για άλλη μια φορά, οι τελευταίες κυβερνήσεις ανεξαιρέτως προσποιούνται ότι δε γνωρίζουν επί του θέματος. Πρόσφατο παράδειγμα ο Υπουργός Οικονομικών, κ. Χατζηδάκης. Εντός της Βουλής, σε σχετική ερώτηση που αφορά τα μέτρα που έλαβαν άλλες χώρες, απάντησε σαν να μην γνωρίζει τίποτα. Τα ίδια ακριβώς έπραξαν όσες κυβερνήσεις έχουν περάσει από τότε που ανέκυψε το θέμα. Ο Άρειος Πάγος, από την πλευρά του, δεν απέστειλε προδικαστικά ερωτήματα στο ευρωπαϊκό δικαστήριο, κάτι που είναι υποχρεωμένος να κάνει, και με τις αποφάσεις και κωλυσιεργίες του, συμβάλλει στην τοποθέτηση «ταφόπλακας» πάνω στις προοπτικές 70.000 Ελλήνων πολιτών και των οικογενειών τους. Η προαναφερθείσα οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζεται… σαν να μην υπάρχει, ενώ, κατά καιρούς, προβάλλονται διαφορά «επιχειρήματα», όπως ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να επιληφθεί του θέματος νομοθετώντας. Αυτό αποτελεί, πλέον, ένα παραμύθι, διότι είναι εμφανές ότι άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θέλησαν και μπόρεσαν να δράσουν.
Παρατηρούμε, από τη μια, ότι πολλά κράτη , που στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έλαβαν μέτρα και δικαίωσαν τους δανειολήπτες, είτε με πολιτική πρωτοβουλία είτε μέσω της νομικής οδού, αποδεικνύοντας τι εστί κράτος δικαίου. Το ερώτημα που ανακύπτει, όμως, είναι «τι γίνεται με την Ελλάδα;». Δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Δεν είναι κράτος δικαίου; Πώς γίνεται το ανώτατό της δικαστήριο να είναι το μόνο ευρωπαϊκό που, για το ίδιο ζήτημα, αποφασίζει εντελώς διαφορετικά, σε σχέση με τα αντίστοιχα ανώτατα δικαστήρια άλλων χωρών; Πώς μπορούν οι άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να λαμβάνουν μέτρα, ενώ οι ελληνικές κυβερνήσεις τονίζουν ότι δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο;
Τα ελβετικά δάνεια αποτελούν ένα σημαντικό θέμα για την Ευρώπη, αποδεικνύοντας ότι οι τράπεζες πρέπει να βρίσκονται υπό πολύ στενή επιτήρηση και θεσμικά πλαίσια, ώστε να μην επαναληφθούν τέτοιες πρακτικές. Οι ευρωπαϊκές χώρες βρήκαν, ως επί το πλείστον, μια λύση, και ήρθε η ώρα και για την Ελλάδα να ακολουθήσει το παράδειγμά τους. Όχι με ημίμετρα, αλλά ακριβώς όπως αυτές, ώστε να διορθωθεί, επιτέλους, η αδικία, να σωθούν – κυριολεκτικά – χιλιάδες πολίτες που υποφέρουν και να γίνει φανερό ότι η χώρα είναι πράγματι δίπλα στους πολίτες της, όπως αρμόζει σε ένα ευρωπαϊκό κράτος δικαίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What’s at stake in Poland’s Swiss franc case?, Deutsche Welle (DW), διαθέσιμο εδώ
- BNP settles for up to 600 million euros in Swiss franc loan case, le Parisien reports, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Unfair terms in Swiss franc loans: Overview of European Court of Justice case law, European Union, διαθέσιμο εδώ
