Της Ειρήνης Κρίκη,
Η Ραψάνη είναι μια γραφική κωμόπολη στους πρόποδες του Ολύμπου, κοντά στην Κοιλάδα των Τεμπών και χτισμένη σε υψόμετρο 500 μέτρων. Είναι γνωστή, τόσο για τα κρασιά της όσο και για το εξαιρετικό της κλίμα, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, το οποίο προσφέρει απίστευτη δροσιά. Επίσης, περιλαμβάνει πλακόστρωτους δρόμους, αυλές με πολύχρωμα άνθη και τα πλατάνια στις πλατείες που την καθιστούν ένα μέρος με εντυπωσιακή ομορφιά και αρμονία.
Η Ραψάνη ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα π.Χ. από την ένωση των χωριών «Ολυμπιάδες». Σύμφωνα με το μύθο, η Ραψάνη ήταν μια κοπέλα με σαγηνευτική ομορφιά και δυναμισμό, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συνένωση των Ολυμπιάδων, σε μία πόλη μεγαλύτερης δύναμης και έκτασης. Μάλιστα, δύο στοιχεία ιστορικής σημασίας σύμφωνα με το βυζαντινολόγο Π. Θεοδωρίδη, επαληθεύουν ότι η Ραψάνη αποτέλεσε βυζαντινό οικισμό. Αρχικά, η εκκλησία της Παναγίας των Χαλκέων στη Θεσσαλονίκη ήταν αφιέρωμα του Ραψανιώτη Καπετάνιου Λαγουβαρδία. Έπειτα, το 1140 όταν ο Αλέξιος Κομνηνός έκανε εκστρατεία εναντίον του Βασμούντα, ο οποίος επεδίωκε την κατάληψη της Λάρισας, πέρασε από την Ραψάνη, κάτι το οποίο διατυπώθηκε από την Άννα Κομνηνή. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι 6 νερόμυλοι της Ραψάνης (12ος – 13ος αιώνας) απέδειξαν ότι επρόκειτο για μια ανεπτυγμένη πόλη με πλούσιο βυζαντινό διάκοσμο και περισσότερα από 900 χρόνια ιστορικής πορείας.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η βιοτεχνία της περιοχής παρουσίαζε σημαντική ανάπτυξη στη βαφή και την κατασκευή υφασμάτων. Από εκείνη την εποχή, έχουν σωθεί δύο αρχοντικά, τα οποία αποτελούν ανάμνηση του πλούτου που διέθετε το χωριό στο παρελθόν. Τον 17ο αι. και τον 18ο αι., η Ραψάνη έφτασε στο απόγειο της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής της ανάπτυξης, με κύριο μοχλό την αμπελουργία – οινοποιία, την σηροτροφία και την υφαντουργία.
Μία σημαντική προσωπικότητα, η οποία άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της στον τομέα της πεζογραφίας ήταν ο Μάνος Καραγάτσης. Ο Καραγάτσης γεννήθηκε στην Αθήνα, ωστόσο έζησε τα παιδικά του χρόνια σε διάφορες πόλεις, λόγω των μετακινήσεων της οικογένειάς του. Ο πατέρας του, δικηγόρος στο επάγγελμα, είχε εγκατασταθεί στη Λάρισα, ενώ η μητέρα του καταγόταν από τον Τύρναβο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πραγματικό του όνομα δεν ήταν Μάνος Καραγάτσης αλλά Δημήτριος Ροδόπουλος. Το συγκεκριμένο ψευδώνυμο προέκυψε από το δέντρο φτελιά ή καραγάτσι, το οποίο βρισκόταν στο εξοχικό της οικογένειας του στη Ραψάνη, στην οποία περνούσε τα περισσότερα καλοκαίρια. Μάλιστα, είχε συνηθίσει να διαβάζει κάτω από το καραγάτσι, το οποίο βρισκόταν στο προαύλιο της εκκλησίας του χωριού.
Πέρα από το σημαντικό ιστορικό της υπόβαθρο, η Ραψάνη διαθέτει αξιόλογα πολιτιστικά και θρησκευτικά στοιχεία, τα οποία τονίζουν ακόμη περισσότερο τη σπουδαιότητα της περιοχής. Για παράδειγμα, οι ναοί του Αγίου Αθανασίου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (με ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αι.), η μονή των Αγίων Θεοδώρων (με ιδιαίτερο τοιχογραφικό διάκοσμο και τέμπλο), καθώς και το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, αναδεικνύουν σε σημαντικό βαθμό το θρησκευτικό πλούτο της περιοχής.
Επίσης, η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Ραψάνης είναι ένα μέρος, το οποίο αξίζει να επισκεφθεί κανείς, διότι διαθέτει μια μεγάλη ποικιλία βιβλίων, περιοδικών, χειρογράφων, χαρτογραφικού υλικού, τα οποία διατηρούν αναλλοίωτο το ιστορικό παρελθόν της Ραψάνης, με ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την ιστορία της και τον πολιτισμό της. Επιπλέον, το Μουσείο Οίνου και Αμπέλου Ραψάνης αποτελεί ορόσημο για την περιοχή, αφού το κρασί που παράγεται εκεί, είναι ένα από τα διασημότερα στην Ελλάδα, χάρις την ιδιαίτερη γεύση και υφή του. Αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε χρόνο στα τέλη Αυγούστου συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου στην Ραψάνη, ανυπομονώντας να δοκιμάσει το εκλεκτό κρασί.
Εν κατακλείδι, η Ραψάνη αποτελεί ένα σπουδαίο ιστορικό χωριό με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, που διατηρεί αναλλοίωτο τον παραδοσιακό της χαρακτήρα, αλλά και τη σημασία της ως χωριό του πνεύματος και της διανόησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ραψάνη, larissa-beach.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ραψάνη Ολύμπου- Παραδοσιακός Οικισμός, gotempi.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ραψάνη Λάρισας: Το κρασί και το καραγάτσι, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ραψάνη Λάρισας, myvillage.gr, διαθέσιμο εδώ
