Της Μαρίας Βέργου,
Τι είναι η παιδεία; Έχουμε ακούσει αυτή τη λέξη στη ζωή μας πολυάριθμες φορές από τα πρώιμα στάδια της ζωής μας, καθώς και την παιδική μας ηλικία, συνεχίζοντας να την ακούμε και να συζητάμε για αυτήν μέχρι το «τέλος». Η παιδεία στοχεύει στη δημιουργία ολοκληρωμένων ανθρώπων με ποικίλες ανεπτυγμένες πτυχές του χαρακτήρα τους, που μπορούν να συμβάλλουν ενεργά στην κοινωνία ως πολίτες, αλλά κυρίως ως άνθρωποι. Σηματοδοτεί τη συστηματική μετάδοση γνώσεων και την ανάπτυξη ηθικών αρχών και ανθρωπιστικών αξιών, την καλλιέργεια του πνεύματος, του ψυχικού κόσμου, της λογικής και της κρίσης των ανθρώπων. Η παιδεία, λοιπόν, αποτελεί τον δείκτη της ποιότητας και της εξέλιξης των κοινωνιών, αλλά αντικατοπτρίζει, συνάμα, την αγωγή και τη γνώση του ανθρώπου. Όμως, τι θα πρέπει να συμβεί με την παιδεία του σήμερα που «καταρρέει»;
Είναι γεγονός ότι η παιδεία του σήμερα «νοσεί». Η κατάσταση αυτή έχει άμεσο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και εξελίσσονται οι κοινωνίες. Δεδομένου ότι ο κάθε άνθρωπος αποτελεί «θεμέλιο» της κοινωνίας, όταν τα άτομα υπολείπονται παιδείας, υπάρχουν αξιοσημείωτες συνέπειες και προβλήματα που δημιουργούνται. Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη πλέον να εστιάσουμε στην «αναγέννηση» της παιδείας. Πώς, λοιπόν, θα μπορούσε να γίνει αυτό;
Η παιδεία ξεκινά από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον του παιδιού, όπου το παιδί συνειδητοποιεί και διδάσκεται βασικές αξίες, όπως ο σεβασμός και η υπομονή, συνειδητοποιώντας, συγχρόνως, την αξία της γνώσης και της μάθησης. Σε αυτό το στάδιο, λοιπόν, εκτός από τη στείρα αποστήθιση γνώσεων στο σχολείο, θα έπρεπε να εστιάζουμε λίγο περισσότερο στην ανθρωπιστική παιδεία. Η ανθρωπιστική παιδεία στηρίζεται στη λογική ότι ο άνθρωπος πρέπει να ενστερνίζεται και να υιοθετεί μία στάση σεβασμού απέναντι στους συνανθρώπους του, δηλαδή να δρα σκεπτόμενος τον άλλον. Αυτό το είδος παιδείας καθιστά τον άνθρωπο υπεύθυνο και προάγει την υιοθέτηση εννοιών, όπως η αλήθεια, η δικαιοσύνη, η ειρήνη, το ήθος και η αγάπη, βασικές αξίες για την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων και τη θεμελίωση κοινωνιών. Όταν ένα παιδί κατανοήσει και εντρυφήσει σε αυτές τις αξίες, συνδυάζοντας τις γνώσεις που λαμβάνει από το σχολείο, αλλά και τις γενικές γνώσεις που ξεκινά να αποκτά για τη φύση, τον πολιτισμό και τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος, έχει τα θεμέλια για την καλλιέργεια ενός ολοκληρωμένου ανθρώπου και ενός υπεύθυνου πολίτη.
Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι, στο οποίο θα έπρεπε να εστιάζουμε, μεγαλώνοντας, αφορά την παιδεία και είναι αυτό της «αυτομόρφωσης». Ο Σόλωνας είπε κάποτε τη φράση «Γηράσκω αεί διδασκόμενος», τονίζοντας την αξία της δια βίου μάθησης και παιδείας. Η δια βίου παιδεία δεν θα έπρεπε να περιορίζεται μονάχα στην απόκτηση γνώσεων μέσα από τις εμπειρίες του κάθε ανθρώπου, αλλά ο καθένας από εμάς όσο μεγαλώνει πρέπει να φροντίζει μόνος του για την ενημέρωσή του σε κάθε τομέα της σύγχρονης ζωής, ώστε να έχουμε ομαλή προσαρμογή στα νέα δεδομένα και να αναπτύσσουμε συνάμα και τις ικανότητές μας. Η πληροφόρηση για την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, οι αλλαγές και οι εξελίξεις στα επαγγέλματα, τις τέχνες και τους πολιτισμούς μπορούν να δώσουν κίνητρο στον άνθρωπο και να συντελέσουν στην επιμέρους αναβάθμιση των κοινωνιών και της ποιότητας ζωής.
Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, να ενισχύσουμε την παιδεία και να προσθέσουμε νέες βάσεις σε αυτήν, προκειμένου να θέσουμε πιο γερά «θεμέλια» για τον άνθρωπο και, κατ’ επέκταση, για τις κοινωνίες. Ο άνθρωπος, πέρα από τη «στείρα» αποστήθιση, τη σκοπιμότητα και τα εγωιστικά κίνητρα που έχει διδαχθεί να θέτει σε προτεραιότητα, είναι σημαντικό να δώσει έμφαση στην πνευματική καλλιέργεια καθ’ όλη τη διάρκειά της ζωής του και να εστιάσει σε ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες που θα επιφέρουν ισορροπία και εξέλιξη στο κοινωνικό σύνολο.
