Του Κωνσταντίνου Κατσούλα,
Η κυριαρχία των Οθωμανών στη Μεσόγειο Θάλασσα, η οποία είχε ήδη ξεκινήσει πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και είχε λάβει ως επιστέγασμα τις επιτυχίες των Οθωμανών στην Μεσόγειο τον 16ο αιώνα, θορύβησε τους Δυτικούς ενάντια στον κίνδυνο ο οποίος ερχόταν από τα ανατολικά. Η κατάκτηση της Βενετοκρατούμενης Κύπρου έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στη Δυτική Ευρώπη, και οδήγησε τελικά στη ναυμαχία του Λεπάντο (της Ναυπάκτου δηλαδή), η οποία ακόμα και σήμερα μνημονεύεται ως ναυμαχία – ορόσημο για την ιστορία της Μεσογείου.
Πιο συγκεκριμένα, η κατάκτηση της νήσου της Κύπρου το 1570-71, η οποία βρισκόταν επί τέσσερις αιώνες στα χέρια των δυτικών, οδήγησε τον Πάπα Πίο Ε΄ να λάβει την πρωτοβουλία να συσπειρώσει τις πόλεις της Ιταλίας, οι οποίες σε γενικές γραμμές είχαν μεταξύ τους σχέσεις καχυποψίας ως και ανοιχτά εχθρικές, ώστε να συγκροτήσουν την Ιερή Αντιτουρκική Συμμαχία (Sancta Legia Antiturca). Στην συμμαχία αυτή εντάχθηκε ακόμη, το κράτος της Σαβόιας και η Ισπανία, η οποία ως βασική ναυτική δύναμη της εποχής ήθελε να εδραιώσει τα συμφέροντά της και στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι σύμμαχοι, με τις παραινέσεις του Πάπα έλαβαν δραστικά και γρήγορα μέτρα για την αναχαίτιση της τουρκικής απειλής, συγκεντρώνοντας μια ναυτική δύναμη της τάξης των 38 χιλιάδων ανδρών, εκ των οποίων περίπου οι 15 χιλιάδες ήταν Έλληνες προερχόμενοι από τα Βενετοκρατούμενα Επτάνησα και την Κρήτη, ενώ και οι πιο εύποροι Έλληνες είχαν ναυλώσει πλοία συνδράμοντας στην προσπάθεια της Συμμαχίας. Ακόμη, στις δυνάμεις των δυτικών περιλαμβάνονταν και αρκετά ιστιοφόρα πλοία, τα οποία τότε μόλις πρωτοεμφανίζονταν και υπερείχαν συγκριτικά με τα κωπήλατα πλοία των Οθωμανών.
Ο συμμαχικός στόλος ενωμένος απέπλευσε από την Μεσσήνη της Σικελίας τον Σεπτέμβριο του 1571, και μετά από μια στάση στην Κεφαλλονιά προχώρησε προς τη Ναύπακτο όπου είχε στρατοπεδεύσει το Οθωμανικό ναυτικό. Οι δυνάμεις των Οθωμανών, των οποίων αρχηγός ήταν ο Μουαζίν Ζαντέ Αλή Πασά, αποτελούνταν από 47 χιλιάδες άνδρες, αλλά περίπου ίδιο αριθμό πλοίων με το στρατό της Αντιτουρκικής Συμμαχίας. Το ηθικό της Οθωμανικής δύναμης ήταν όμως χαμηλότερο, καθώς οι ναυτικοί ήταν καταπονημένοι από τις προηγούμενες εκστρατείες, ενώ σημαντική μερίδα αυτών ήταν Έλληνες, οι οποίοι πολεμούσαν καταναγκαστικά. Υπό αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, ο Πασάς διέταξε το ναυτικό του να αποπλεύσει από τη Ναύπακτο και να μπλοκάρει την είσοδο της Συμμαχίας στον Πατραϊκό κόλπο, παρατάσσοντας τα πλοία του στην πύλη αυτού σε διάταξη ημισελήνου, επιδιώκοντας να περικυκλώσει το ναυτικό των Δυτικών. Οι τελευταίοι έφτασαν στο χώρο και η μάχη εκτυλίχθηκε σύντομα, με κύριο πεδίο της μάχης την θάλασσα κοντά στις Εχινάδες νήσους στα βόρεια του Πατραϊκού.
Η μάχη ξεκίνησε όταν η ναυαρχίδα των Οθωμανών, η «Σουλτάνα», έβαλλε εναντίον των πλοίων των δυτικών, καθώς το ισπανικό πλοίο «Λα Ρεάλ» απάντησε με βολές ενάντια στον οθωμανικό στόλο. Η μάχη φούντωσε άμεσα, ενώ το οθωμανικό πλοίο εμβόλισε το «Λα Ρεάλ» επιχειρώντας να το καταλάβει. Οι ναυτικοί των δυο πλοίων συγκρούστηκαν σώμα με σώμα, ενώ και στα υπόλοιπα πλοία ξεκίνησε η μάχη μεταξύ των δύο εχθρικών δυνάμεων. Προσωρινά φάνηκε να γέρνει η πλάστιγγα υπέρ των Οθωμανών, όταν εκείνοι κατέλαβαν το πλοίο του αξιωματούχου των Δυτικών Μπαρμπαρίγο, ενώ αρκετά από τα πλοία των Οθωμανών προωθήθηκαν στα νώτα της Συμμαχίας απειλώντας τους με περικύκλωση.
Ωστόσο, η πειθαρχία και ο συγχρονισμός μεταξύ των πλοίων της Αντιτουρκικής Συμμαχίας, ενάντια στους απείθαρχους Οθωμανούς, ώθησε άμεσα στο να αποκτήσουν οι Δυτικοί το πάνω χέρι και να ανακοπεί η ορμή του Οθωμανικού στόλου. Όταν πλέον φαινόταν πως η ισορροπία είχε ανατραπεί προς όφελος της Ιεράς Συμμαχίας, οι αδελφοί Μπραγκαντίνο πήραν τα πλοία τους και απέκλεισαν την οδό διαφυγής προς τη Ναύπακτο, ενώ ο Βενετός Τζιοβάνι Κονταρίνι βούλιαξε αρκετά πλοία των Οθωμανών και σκότωσε τον διοικητή της αριστερής πτέρυγας του στόλου, Σιρόκο. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν τις δυνάμεις του Πασά να απωλέσουν ακόμα περισσότερο το ηθικό τους. Μετά από δύο ώρες σκληρής μάχης η ναυαρχίδα των Οθωμανών, η Σουλτάνα, έπεσε στα χέρια του χριστιανικού στρατεύματος. Ο Πασάς δολοφονήθηκε, ενώ οι Χριστιανοί στρατιώτες κατέβασαν την ημισέληνο από το κατάρτι του πλοίου και ανέρτησαν τον Σταυρό, σκορπώντας τον πανικό στις τάξεις των Οθωμανών, τα πλοία των οποίων πλέον υποχωρούσαν ατάκτως προς οποιαδήποτε στεριά μπορούσαν, μιας και ο δρόμος της επιστροφής προς τη Ναύπακτο ήταν κλειστός.
Το αποτέλεσμα ήταν μια συντριπτική νίκη της Ιεράς Αντιτουρκικής Συμμαχίας, καθώς αιχμαλωτίστηκαν περίπου 140 πλοία των Οθωμανών, ενώ βυθίστηκαν άλλα 50, ενώ οι απώλειες τους σε έμψυχο δυναμικό ανέρχονταν σε περίπου 25 χιλιάδες νεκρούς και αρκετές χιλιάδες ακόμα αιχμαλώτους. Οι Δυτικοί πάλι έχασαν 8 χιλιάδες άνδρες αλλά εξασφάλισαν μια νίκη, την οποία είχε ανάγκη την περίοδο εκείνη η Ευρώπη, η οποία ένιωθε έντονη την οθωμανική απειλή καθώς εκείνη την εποχή το Σουλτανάτο εκτεινόταν μέχρι και τη Βουδαπέστη και την Τυνίδα.
Έτσι, αποδείχθηκε πως οι Οθωμανοί δεν ήταν ανίκητοι, και πλέον, με την ύπαρξη των ιστιοφόρων πλοίων τα οποία έδιναν σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα στους Δυτικούς, ο έλεγχος της Δυτικής και Κεντρικής Μεσογείου θα πέρναγε στα χέρια τους, και κυρίως σε εκείνα των Ισπανών. Αυτή λοιπόν είναι η σημασία της ναυμαχίας της Ναυπάκτου, την οποία ο υπαξιωματικός της γαλέρας Μαρκέσα χαρακτήρισε ως την πιο ένδοξη μάχη όλων των αιώνων. Ο εν λόγω υπαξιωματικός ήταν ο μετέπειτα γνωστός για το συγγραφικό του έργο, Μιγκέλ Θερβάντες, ο οποίος αναφερόμενος στη μάχη αυτή έγραψε: «Την ημέρα εκείνη διαλύθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο η μέχρι τότε υφιστάμενη πεποίθηση ότι οι Τούρκοι ήταν στη θάλασσα αήττητοι».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου, sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η ναυμαχία της Ναυπάκτου: Σταυροφορία εναντίον των Οθωμανών στις ελληνικές θάλασσες του 16ου αιώνα, huffingtonpost.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η Μάχη του Λεπάντο (1571): Η ναυμαχία ορόσημο της Ναυπακτιακής Ιστορίας, npress.gr, Διαθέσιμο εδώ
