Της Μαρίνας- Μαρίας Αντωναράκη,
Το Σύνδρομο Δυσγένεσης των Όρχεων (TDS) αναφέρεται σε τέσσερις καταστάσεις: Κρυψορχία, υποσπαδία, εξασθενημένη σπερματογένεση και καρκίνο των γεννητικών κυττάρων των όρχεων ως διαφορετικές παθολογικές καταστάσεις προγεννητικής ανάπτυξης των όρχεων. Γενικά, έχουν παρατηρηθεί ποικίλες αλλαγές στα επίπεδα των αναπαραγωγικών ορμονών στον ορό, αλλά και μειωμένο μέγεθος/όγκος των ανδρικών γεννητικών οργάνων.
Μελέτες έχουν αποδείξει ότι οι υπογόνιμοι άνδρες εμφανίζουν ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο για κακοήθειες και, μάλιστα, του ουρογεννητικού συστήματος, όπως των όρχεων και του προστάτη. Τα ποσοστά φαίνεται να είναι συγκρινόμενα με τον φυσιολογικό πληθυσμό τα διπλάσια. Ως εκ τούτου, η σχέση μεταξύ υπογονιμότητας και κακοήθειας επισημαίνει την ύπαρξη ενός ενδελεχούς check up και μιας μακροχρόνιας παρακολούθησης, πέρα από την απλή ανάλυση σπέρματος.
Δημοσιεύσεις έχουν, επίσης, δείξει ότι η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να είναι ένας βιοδείκτης για τον κίνδυνο καρκίνου σε συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού. Οι σχέσεις υπογονιμότητας και κακοήθειας είναι πολυπαραγοντικές και ακριβείς μηχανισμοί δεν έχουν γίνει ακόμη αντιληπτοί. Μάλιστα, υπάρχουν και ορισμένα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι οι υπογόνιμοι άνδρες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για υπογοναδισμό, μεταβολικές διαταραχές και οστεοπόρωση.
Ο ρυθμός αύξησης αυτών των διαταραχών φαίνεται να αυξάνει δραματικά και σε αυτό οφείλεται η ύπαρξη τόσο περιβαλλοντικών παραγόντων (τρόπος ζωής) όσο και η συσσώρευση γονιδιωματικών δομικών αλλαγών (π.χ. πολυμορφισμοί). Μέσα από ποικίλες έρευνες, έχει προκύψει το συμπέρασμα ότι το σύνδρομο δυσγένεσης των όρχεων είναι απότοκο της διαταραχής του εμβρυϊκού προγραμματισμού και, φυσικά, της ανάπτυξης των γονάδων. Πάνω από το 95% των περιπτώσεων, ο υποσπαδίας δεν σχετίζεται με κρυψορχία, αλλά εμφανίζει δικά του αίτια παθογενετικά. Συγκεκριμένα, φαίνεται πως μια ανωμαλία του πλακούντα μπορεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα δημιουργίας κρυψορχίας και υποσπαδίας.
Στατιστικά, αποδεικνύεται ότι μόνο το 5% των καρκίνων των όρχεων συνδέεται με κρυψορχία. Το σύνδρομο δυσγένεσης των όρχεων είναι, επομένως, μια πολυπαραγοντική νόσος. Οι διαπιστωμένες αιτίες των σοβαρών μορφών TDS είναι κατά βάση γενετικές (π.χ. καρυότυπος 45,X/46/XY, έλλειψη ευαισθησίας στα ανδρογόνα και μετάλλαξη SRY), που μπορεί να συμπεριλαμβάνουν υποσπαδία, κρυψορχία και όγκο των γεννητικών κυττάρων. Οι πιο σοβαρές μορφές TDS, όπως σε άτομα με καρυότυπο 45X/46,XY, που ταυτόχρονα εμφανίζουν και υψηλό ποσοστό ανευπλοειδών κυττάρων, σχετίζονται με μη κατεβασμένο όρχι, με την εξασθένηση της σπερματογένεσης, με την υποσπαδία και με τη νεοπλασία των όρχεων. Δεν εμφανίζονται, όμως, όλα σε όλους τους ασθενείς.
Πρέπει να γίνει αναφορά στο ότι ο υποσπαδίας αποτελεί μια συγγενή δυσπλασία του ανοίγματος της ουρήθρας, που αρχίζει στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, όταν οι πτυχές της ουρήθρας συνενώνονται κανονικά υπό τη δράση ανδρογόνων από τον εμβρυϊκό όρχι και σε περίπτωση αποτυχίας απαιτείται κοιλιακή τοποθέτηση του ανοίγματος της ουρήθρας. Η κρυψορχία, ουσιαστικά, είναι μια συγγενής ανωμαλία των νεογνών, κατά την οποία οι όρχεις δεν έχουν κατέβει στη κατάλληλη ανατομικά θέση.
Από τα πιο σημαντικά δεδομένα σήμερα τίθενται οι μητρικές επιδράσεις. Συγκεκριμένα, έχει αποφανθεί ότι το μητρικό κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ από τη μητέρα μπορούν να αποτελέσουν σημαντικά αίτια για εμφάνιση περιπτώσεων κρυψορχίας στους γιους τους. Η μητρική παχυσαρκία οδηγεί σε διαβήτη κύησης, που, επίσης, θεωρείται ένας παράγοντας κινδύνου για εξασθενημένη ανάπτυξη όρχεων στα αγόρια. Όταν, μάλιστα, η μητέρα εκτίθεται σε ουσίες που διαταράσσουν τα ορμονικά συστήματα (π.χ. χημικές ουσίες), φαίνεται ότι μπορούν να προκαλέσουν αυτές καθαυτές τις χαρακτηριστικές διαταραχές TDS.
Τέτοιες χημικές ουσίες μπορεί να σχετίζονται με περιβαλλοντικά οιστρογόνα και αντι-ανδρογόνα σε τρόφιμα και νερό, μολυσμένα με συνθετικές ορμόνες και φυτοφάρμακα, αλλά και φάρμακα όπως η διαιθυλοστιλβεστρόλη (DES). Ο αντίκτυπος αυτών των περιβαλλοντικών χημικών είναι αποδεδειγμένος, καθώς επηρεάζει τη διαφοροποίηση των κυττάρων Sertoli και Leydig ήδη στο πρώιμο αναπτυξιακό στάδιο, γεγονός που επηρεάζει την ανάπτυξη των γεννητικών κυττάρων και την παραγωγή τεστοστερόνης, τα καθοριστικά, δηλαδή, στοιχεία για την κάθοδο των όρχεων και τη γενική ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων.
Τα υψηλά ποσοστά νεοπλασίας γεννητικών κυττάρων in situ φαίνεται να μαστίζουν τους υπογόνιμους άνδρες και ιδιαίτερα εκείνους με χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων. Επιπροσθέτως, ο χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων, αυτοτελώς, σχετίζεται με κακή μεταβολική παράμετρο. Οι άνδρες με υπογοναδισμό έχουν αποδεδειγμένα χαμηλή οστική πυκνότητα από τους μη πάσχοντες και 51% επιπολασμό οστεοπόρωσης ή αλλιώς οστεοπενίας. Απαιτούνται, όμως, ακόμα περισσότερες μελέτες για την υποστήριξη αυτών των στοιχείων.
Το πιο δόκιμο θα ήταν να πραγματοποιείται μια λεπτομερής ουρολογική αξιολόγηση, στην οποία να συμπεριλαμβάνεται υπέρηχος του οσχέου, προκειμένου να επιτευχθεί ο έλεγχος των υπογόνιμων ανδρών για ενδεχόμενο καρκίνο των όρχεων. Η υπερηχογραφική αξιολόγηση του οσχέου είναι σημαντική, διότι μπορεί να αναδείξει βλάβες των όρχεων και μικρολιθίαση. Στο μέλλον, κάποια papers αναφέρουν ότι το μικροRNA του σπέρματος και του ορού μπορούν να αξιοποιηθούν για τη μη επεμβατική και πρώιμη διάγνωση του TC σε υπογόνιμους άνδρες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Testicular dysgenesis syndrome: foetal origin of adult reproductive problems, onlinelibrary.wiley.com. Διαθέσιμο εδώ
- Does a testicular dysgenesis syndrome exist?, academic.oup.com. Διαθέσιμο εδώ
- Testicular dysgenesis syndrome: possible role of endocrine disrupters, sciencedirect.com. Διαθέσιμο εδώ
- The fate of germ cells in cryptorchid testis, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Gonadotropins for pubertal induction in males with hypogonadotropic hypogonadism: systematic review and meta-analysis, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
