Της Μαρίας Κουλούρη,
Ο άνθρωπος από πολύ νωρίς αντιλήφθηκε υποσυνείδητα πως αποτελεί ένα κοινωνικό ον, δημιουργώντας σταδιακά μικρές κοινότητες, χωριά, πόλεις και κράτη. Ωστόσο, αυτά τα σύνολα ανθρώπων έπρεπε να έχουν ένα είδος διακυβέρνησης, η οποία επιβάλλεται ανέκαθεν μέσω της κυριαρχίας, ώστε η συμβίωση να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο «αρμονική». Με το πέρασμα των χρόνων, ο νόμος διαδέχθηκε τη βία ως μέσο κυριαρχίας. «Το όπλο της κυριαρχίας δεν είναι τελικά το σπαθί, όπως στις αυτοκρατορίες, αλλά ο Νόμος» σημειώνει ο Αντώνης Μανιτάκης στο βιβλίο του Η κυριαρχία στο θολό τοπίο της παγκόσμιας διακυβέρνησης, βασιζόμενος στις απόψεις του Jean Bodin. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Ο Αντώνης Μανιτάκης είναι ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ, παράλληλα, είναι επικεφαλής της Επιστημονικής Επιτροπής της Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη το 1944, όπου και σπούδασε Νομικά. Επίσης, έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα Πανεπιστήμια, όπως του Μοντπελιέ, του Παρισιού, της Ρώμης και της Ναντ. Στο Πανεπιστήμιο του Μοντπελιέ, μάλιστα, δίδαξε στα θερινά σεμινάρια Νομικής από το 2004 έως το 2010. Έχει ασχοληθεί και με την πολιτική, καθώς διατέλεσε Υπουργός Εσωτερικών των Υπηρεσιακών Κυβερνήσεων Μαΐου 2012 και Σεπτεμβρίου 2015, ενώ υπήρξε και Υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης 2012-13. Κάποια από τα έργα του είναι: Στο λυκόφως της Μεταπολίτευσης. Κείμενα της συνταγματικής συγκυρίας πριν, κατά και μετά τα Μνημόνια (2020), Ελληνικός συνταγματισμός 200 χρόνια μετά. Δημοκρατικός, νεωτερικός, ακμαίος (2021) και Πολιτειολογία (2023).
Το βιβλίο αποτελείται από 3 μεγάλα κεφάλαια —τα οποία διαιρούνται σε μικρότερα υποκεφάλαια— και ένα τέταρτο, το Επιμύθιο, ενώ στο τέλος παρατίθεται και το Επίμετρο, στο οποίο εκφράζονται τα σχόλια του Γιάννη Βούλγαρη σχετικά με τη μελέτη του Μανιτάκη. Στο πρώτο κεφάλαιο, ο συγγραφέας περιγράφει τον όρο της κυριαρχίας και τη σχέση της με το κράτος, εκθέτει μια μικρή ιστορική της αναδρομή σημειώνοντας πως κατάγεται από τα τέλη του Μεσαίωνα, αναλύει την κυριαρχία σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα —η οποία εδράζεται στον λαό— και τονίζει τον κίνδυνο της παγκοσμιοποίησης. Σχετικά με την τελευταία, επισημαίνει πως, αν και πλέον για τα θέματα του κράτους παίρνονται αποφάσεις από διεθνείς φορείς, το εκάστοτε κράτος ξεχωριστά και η κυριαρχία του καθορίζει την πορεία και την εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο συγγραφέας αναλύει τις δύο τάσεις της εποχής, δηλαδή από τη μία την εξασθένιση της αποκλειστικής κρατικής ισχύος και από την άλλη τη συνεργασία των κρατών για την εύρυθμη εξέλιξη σημαντικών ζητημάτων.
Στο δεύτερο κεφάλαιο, δίνονται «τρία ιστορικά παραδείγματα μεταμορφώσεων της κρατικής κυριαρχίας», όπως τα ορίζει ο συγγραφέας. Το πρώτο από τα παραδείγματα είναι ο πόλεμος που διεξάγεται ανάμεσα σε Ουκρανία και Ρωσία, για τον οποίο ο Μανιτάκης σημειώνει πως πρόκειται για έναν πόλεμο δύο «χαρακτήρων»: από τη μία του εδαφικού-συμβατικού, όπως τον γνωρίζουμε, και από την άλλη του οικονομικού, που επηρεάζει ολόκληρο τον κόσμο. Το δεύτερο παράδειγμα είναι η κυριαρχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η εθνική κυριαρχία κάθε κράτους-μέλους της ξεχωριστά, στο οποίο περιγράφεται η επιρροή της μίας στην άλλη και κατά πόσο αυτές μπορούν να εφαρμοστούν ισορροπημένα μέσα στο πλαίσιο μιας Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας. Το τρίτο και τελευταίο παράδειγμα είναι η Ελλάδα των Μνημονίων. Συγκεκριμένα, επισημαίνεται πως λόγω του υπέρογκου δανεισμού και του χρέους της, η Ελλάδα δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει οικονομικά αποκλειστικά στηριζόμενη στον εαυτό της, όμως χρειάστηκε την αρωγή διεθνών φορέων, οι οποίοι κλήθηκαν από το ίδιο το ελληνικό κράτος, και, έτσι, δεν «καταπατήθηκε» η εθνική βούληση, αφού η ίδια η χώρα το επέλεξε.
Το τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο εστιάζει στη μεταβολή του κράτους ανάλογα με τις διεθνείς εξελίξεις. Φυσικά, το κράτος δεν «χάνει» την κυριαρχία του εθνικά, αντιθέτως αποκτά περισσότερη δύναμη μέσω της οικουμενικής κυριαρχίας και των διακρατικών αποφάσεων σε πολλά ζητήματα. Το τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου καταλήγει σε μια «μελλοντική» ματιά του συγγραφέα, ενώ ακολουθεί το Επίμετρο του Γιάννη Βούλγαρη.
Καταληκτικά, πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο, το οποίο πραγματεύεται μια τόσο σημαντική, αλλά «ρευστή» έννοια, όπως αυτή της κυριαρχίας, με τέτοιον τρόπο, ώστε να γίνεται εύληπτη και σαφής στον αναγνώστη. Η κυριαρχία στο θολό τοπίο της παγκόσμιας διακυβέρνησης αποτελεί μια εμπεριστατωμένη μελέτη, που εμβαθύνει σε σημαντικούς όρους της εθνικής διακυβέρνησης και τεκμηριώνει τις θέσεις της, χρησιμοποιώντας εύστοχα παραδείγματα της σύγχρονης διεθνούς πραγματικότητας.
