Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Η αναγκαστική εκτέλεση είναι, γενικά, η εξωδικαστική διαδικασία που ακολουθείται για να επιβληθεί η εκπλήρωση του διατακτικού μιας δικαστικής απόφασης, όταν ο οφειλέτης δεν το τηρεί οικειοθελώς. Μπορεί να αφορά χρηματικές ή μη απαιτήσεις, καθώς και αξιώσεις για πράξη, παράλειψη ή ανοχή. Για να χωρήσει αναγκαστική εκτέλεση, απαιτείται να υπάρχει εκτελεστός τίτλος, δηλαδή, ένα έγγραφο που αποδεικνύει την υποχρέωση του οφειλέτη, σε βάρος του οποίου διενεργείται η αναγκαστική εκτέλεση.
Ο εκτελεστός τίτλος απαιτείται να επιδοθεί στον καθ’ ου η εκτέλεση με επιταγή προς εκτέλεση, δηλαδή, με μια προειδοποίηση να εκπληρώσει την υποχρέωσή του εντός συγκεκριμένης 3ήμερης προθεσμίας. Αν ο οφειλέτης δε συμμορφωθεί, τότε ο δικαιούχος-δανειστής μπορεί να δώσει εντολή σε έναν δικαστικό επιμελητή να ενεργήσει την εκτέλεση. Ο δικαστικός επιμελητής έχει την εξουσία να προβεί σε διάφορες πράξεις, όπως η αφαίρεση κινητού πράγματος, η αποβολή από το ακίνητο, η κατάσχεση κ.α. Ο οφειλέτης μπορεί να προβάλλει αντιρρήσεις κατά της εκτέλεσης με ανακοπή (π.χ. του άρθρου 933 ΚΠολΔ), δηλαδή, με ένα ένδικο βοήθημα που αποσκοπεί στην ακύρωση της εκτέλεσης.
Όταν, όμως, ένα από τα δύο μέρη, είτε ο οφειλέτης είτε ο δανειστής είναι το Δημόσιο (ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, ή οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης), το νομικό καθεστώς μεταβάλλεται και υπάρχουν διαφορετικές ρυθμίσεις, που εμπίπτουν κυρίως στον τομέα του δημοσίου διοικητικού δικαίου, και όχι τόσο στου ιδιωτικού. Πιο συγκεκριμένα, και το Δημόσιο μπορεί να είναι επισπεύδων της διαδικασίας με στόχο την είσπραξη χρηματικών απαιτήσεων, κυρίως φόρων. Σε αυτήν την περίπτωση, τα διαδικαστικά ρυθμίζονται από τον ΚΕΔΕ, τον Κώδικα Εισπράξεως Δημοσίων Εσόδων (ν.δ. 356/1958 κωδικοποιημένο με τον ν. 4978/2022). Γενικότερα, ο ΚΕΔΕ, επειδή αφορά το Δημόσιο, τα Ν.Π.Δ.Δ. και τους ΟΤΑ, περιλαμβάνει προνομιακές ρυθμίσεις για τον επισπεύδοντα, οι οποίες δικαιολογούνται από την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος.
Η εκτέλεση υπέρ του Δημοσίου στηρίζεται σε απλή διοικητική πράξη, που εκδίδεται με βάση τη διοικητική διαδικασία βεβαίωσης των δημοσίων εσόδων, όπως προβλέπουν τα άρθρα 2 και 3 του ΚΕΔΕ. Ακόμη, εκτελεστοί τίτλοι μπορούν να αποτελέσουν και τα δημόσια ή ιδιωτικά έγγραφα, που είτε αποδεικνύουν πλήρως είτε απλώς πιθανολογούν την οφειλή του ιδιώτη προς τη διοικητική αρχή, χωρίς να έχει προηγηθεί διαγνωστική δίκη ή ακρόαση του ιδιώτη.
Μία άλλη μορφή αναγκαστικής εκτέλεσης είναι και η κατάσχεση εις χείρας τρίτου (αρ 30 ΚΕΔΕ). Η κατάσχεση αυτή των χρημάτων, καρπών και άλλων κινητών πραγμάτων του οφειλέτη του Δημοσίου που βρίσκονται στα χέρια του τρίτου ενεργείται από τον Διοικητή της ΑΑΔΕ με κατασχετήριο, μη κοινοποιούμενο στον οφειλέτη. Με το κατασχετήριο, ο τρίτος καλείται εντός οκτώ (8) ημερών να καταθέσει στην υπηρεσία της ΑΑΔΕ που επέβαλε την κατάσχεση ή σε τραπεζικό λογαριασμό του Δημοσίου τα χρήματα που οφείλει στον οφειλέτη του Δημοσίου, και, εάν πρόκειται για κινητά πράγματα, να παραδώσει αυτά στον συμβολαιογράφο ή τον φύλακα που ορίζεται στο κατασχετήριο. Το ότι το κατασχετήριο έγγραφο δεν κοινοποιείται στον οφειλέτη, δικαιολογείται από το γεγονός ότι, αν αυτός πληροφορούταν την επικείμενη διαδικασία, θα έσπευδε να εισπράξει τα οφειλόμενα από τον τρίτο. Ο οφειλέτης μπορεί να ασκήσει τις ανακοπές των άρθρων 217 ΚΔΔ και 73 ΚΕΔΕ, και εδώ δικαιοδοσία έχουν τα πολιτικά δικαστήρια.
Το Δημόσιο μπορεί να υπέχει και θέση καθ’ ου η αναγκαστική εκτέλεση. Με τον ν.2097/1952 η εκτέλεση κατά του Δημοσίου ήταν απαγορευμένη. Με την αναθεώρηση του Συντάγματος, όμως, το 2001 στο άρθρο 94 παρ 4 εδ. γ ορίζεται ότι οι δικαστικές αποφάσεις εκτελούνται αναγκαστικά και κατά του Δημοσίου. Το αρ 4 παρ 1 του ν. 3068/2002 ορίζει ότι η αναγκαστική εκτέλεση κατά του Δημοσίου, Ν.Π.Δ.Δ., ΟΤΑ, για την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων γίνεται με κατάσχεση ιδιωτικής του περιουσίας, ενώ αποκλείεται η κατάσχεση απαιτήσεων που πηγάζουν από έννομη σχέση δημοσίου δικαίου ή απαιτήσεων χρηματικού ή μη αντικειμένου, το οποίο έχει ταχθεί για την άμεση εξυπηρέτηση ειδικού δημόσιου σκοπού. Τέλος, προβλέπεται ότι αναγκαστική εκτέλεση σε βάρος του Δημοσίου ή Ν.Π.Δ.Δ. επιτρέπεται μετά την παρέλευση εξήντα ημερών από την επίδοση της απόφασης στον Υπουργό που είναι αρμόδιος για την πληρωμή ή στον εκπρόσωπο του Ν.Π.Δ.Δ, ενώ συμπληρωματικά εφαρμόζονται οι διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Στέφανος-Σπυρίδων Στ. Πανταζόπουλος, Αναγκαστική Εκτέλεση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2022
