Της Ζωής Σπέντζα,
Στο ευρωπαϊκό έδαφος, τις βάσεις για τη νομική κατοχύρωση της συμβίωσης των ομόφυλων ζευγαριών έθεσε το 1989 η Δανία, με τη μορφή της «δηλωμένης συντροφικής σχέσης», ενώ τα βήματα αυτά ακολούθησε λίγα χρόνια αργότερα και η Ολλανδία. Μάλιστα, σημειώνεται πως η τελευταία αποτέλεσε και την πρώτη χώρα που, το 2001, προχώρησε στη νομική κατοχύρωση και την άδεια τεκνοθεσίας για τα εν λόγω ζευγάρια. Ωστόσο, τα κράτη της Ευρώπης δεν ακολούθησαν, στο σύνολό τους, τους ίδιους ρυθμούς.
Τα 16 από τα 27 κράτη-μέλη της Ευρώπης έχουν προβεί στη νομική κατοχύρωση του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, μερικά εκ των οποίων έχουν θέσει, μάλιστα, την αναγνώριση της γονικής μέριμνας ως προτεραιότητα στην ιεραρχική κλίμακα. Ο γάμος είτε ακολούθησε αυτών των πρακτικών (Γερμανία, Σουηδία) είτε σημείωσε παράλληλη (Γαλλία, Νορβηγία), ή μεταγενέστερη πορεία (Βέλγιο, Πορτογαλία). Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η Ευρώπη νοείται ως Ευρώπη «δύο ταχυτήτων», ανάλογα με την εκάστοτε χώρα και τη θέση της στο δυτικό ή το ανατολικό ημισφαίριο.
Συγκεκριμένα, η Δυτική Ευρώπη είναι περισσότερο εξοικειωμένη με την ιδέα του γάμου των ατόμων του ίδιου φύλου, με τη Σουηδία να σημειώνει τα υψηλότερα ποσοστά αποδοχής. Η θετική αυτή στάση δηλώνεται και έμπρακτα, με τη νομική κατοχύρωση της εν λόγω πρακτικής. Στην αντίπερα χρονική «όχθη», σχετική νομοθεσία στην Ανατολική Ευρώπη υιοθετήθηκε από τη Σλοβενία μόλις το 2022, καθιστώντας τη την πρώτη χώρα του πρώην ανατολικού μπλοκ που κινήθηκε προς αυτή την κατεύθυνση.
Παράλληλη πορεία ακολούθησε και η Εσθονία, με την απόφαση να σχεδιάζεται να τεθεί σε ισχύ εντός του 2024, ώστε η χώρα να συμπορευθεί με τα σκανδιναβικά έθνη. Δυστυχώς, όμως, παρά την πρόοδο αυτών των δύο, οι υπόλοιπες πρώην χώρες του ανατολικού μπλοκ (Βουλγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία) δεν έχουν λάβει καθόλου μέτρα για την αναγνώριση των δικαιωμάτων των ανθρώπων αυτών, είτε αυτό αφορά τον γάμο είτε την τεκνοθεσία.
Ευτυχώς, το 2015, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ε.Δ.Α.Δ.) προέβη σε καταδίκη τόσο των προαναφερθέντων χωρών, όσο και της Ιταλίας, η οποία αρνήθηκε να αναγνωρίσει νομικό καθεστώς σε ζευγάρι ομοφύλων. Έναν χρόνο μετά, η τελευταία μπορεί να μην επικύρωσε τον γάμο, αλλά αναγνώρισε το σύμφωνο συμβίωσης, όπως άλλωστε ενήργησαν και η Ελλάδα με την Κύπρο, το 2015.
Η Ουγγαρία, αν και επιτρέπει, από το 2009, το σύμφωνο συμβίωσης, συγκαταλέγεται στις λιγότερο βιώσιμες χώρες για ΛΟΑΤ+ άτομα, καθώς, με νόμο του 2021, απαγορεύει συζητήσεις για την ομοφυλοφιλία ενώπιον ανηλίκων, τις οποίες και τιμωρεί με πρόστιμο. Ο γάμος τον ομοφύλων απαγορεύεται συνταγματικά από το 2012, ενώ τα άτομα αυτά στερούνται και πολιτικών δικαιωμάτων. Στο ίδιο μήκος κύματος, αγωνιζόμενη για τη «σκυτάλη» της… χειρότερης χώρας για ΛΟΑΤ+ άτομα, βρίσκεται η Πολωνία, η οποία, επηρεασμένη άμεσα από την πολωνική κοινωνία και τα καθολικά ηθικά δόγματα, υιοθετεί άκρως συντηρητική στάση απέναντι στα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, με τα σύμφωνα συμβίωσης να βρίσκονται ακόμα υπό συζήτηση.
Η επιτροπή της Ε.Ε., καταδικάζοντας αυτή τη συμπεριφορά, ξεκίνησε νομικές ενέργειες κατά της Ουγγαρίας και της Πολωνίας για παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ+ ατόμων, με σοβαρές τις κατηγορίες για ομοφοβική στάση των χωρών. Αν και η νομοθέτηση υπέρ του γάμου ή της τεκνοθεσίας δεν είναι επιβεβλημένη από την κοινοτική νομοθεσία, υφίσταται σχετική παρότρυνση εκ μέρους της Κομισιόν. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μάλιστα, κάλεσε, το 2001, την Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να προχωρήσουν σε πρόταση νομοθεσίας, ώστε να προστατέψουν τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών. Είχε προηγηθεί σχετικός λόγος της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, που επεσήμανε την αμοιβαία αναγνώριση των οικογενειακών σχέσεων στην Ε.Ε. και το δικαίωμα στην ελεύθερη κυκλοφορία του παιδιού. «Αν είσαι γονέας σε μία χώρα, είσαι γονέας σε κάθε χώρα», αποφάνθηκε.
Έκτοτε, θετική εξέλιξη αποτελεί το γεγονός ότι η πλήρης, από κοινού, υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια είναι νόμιμη σε 19 ευρωπαϊκές χώρες, εκ των οποίων συγκαταλέγονται η Αυστρία, η Γερμανία, η Ολλανδία και η Γαλλία. Το οικογενειακό δίκαιο προτάσσει το συμφέρον του τέκνου. Είναι, λοιπόν, το συμφέρον του τέκνου αυτό που τίθεται σε προτεραιότητα, ή το συμφέρον της κοινωνίας της εκάστοτε πολιτείας;
«Το νομοσχέδιο, για τον γάμο και την τεκνοθεσία των ομοφύλων, είναι μια κίνηση παγκόσμια, η οποία συμβολίζει την ελευθερία του ανθρώπου. Μια ελευθερία που πρέπει να είμαστε έτοιμοι να δεχθούμε, ως κοινωνία». Και ακόμη: «Το πρόβλημα όσων αντιδρούν δεν είναι οι ομόφυλοι γάμοι, ούτε η υιοθεσία, ούτε οι παρένθετες μητέρες». Ο συντηρητισμός και η παράδοση, καθώς και ο ρόλος τους στην εκάστοτε κοινωνία, επηρεάζουν την αντίληψη του ατόμου. Εάν ο άνθρωπος δεν εκπαιδευτεί αναλόγως, με την παιδεία που απαιτείται, για την αναγνώριση των δικαιωμάτων του άλλου, ανεξαρτήτως του χρώματος, του φύλου και του σεξουαλικού προσανατολισμού του, δε θα μάθει ποτέ πραγματικά να αποδέχεται τέτοιες καταστάσεις. Και μέχρι να συμβεί αυτό, ο ίδιος θα αντιδρά απέναντι σε αυτό που δε γνωρίζει, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο οπισθοδρόμησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο χάρτης των δικαιωμάτων ομόφυλων ζευγαριών στην Ευρώπη, Athens Voice, διαθέσιμο εδώ
- Τι ισχύει στην Ευρώπη για τον γάμο και την τεκνοθεσία για τα Ομόφυλα ζευγάρια, Fimotro, διαθέσιμο εδώ
