Της Άννας-Νικολέτας Γρίβα,
Το 2023 έφυγε, και ένας από τους —ομολογουμένως λίγους— στόχους που επετεύχθησαν από τη μακρά μου λίστα ήταν η εξάσκηση στο σκάκι. Και φυσικά, με την εξάσκηση ήρθε μαζί κι η «βουτιά» στην αναζήτηση της ιστορίας του, των ορολογιών, των επίσημων τίτλων που λαμβάνουν οι μεγαλύτεροι σκακιστές. Τότε ήταν, λοιπόν, που ανακάλυψα, πως εκτός από τον τίτλο του «Γκραν Μετρ» (GM), υπάρχει και ο τίτλος «Γυναίκα Γκραν Μετρ» (WGM), συνοδευόμενος φυσικά —όπως εύκολα μπορεί κανείς να μαντέψει— από χαμηλότερα βαθμολογικά κριτήρια για την κατάκτησή του. Και αυτό, σε συνδυασμό με την ύπαρξη αυστηρά γυναικείων σκακιστικών πρωταθλημάτων, με έβαλε σε σκέψεις. Εφόσον καμία βιολογική διαφορά μεταξύ των δύο φύλων δε δικαιολογεί την ύπαρξη αυστηρά γυναικείων χώρων και τίτλων στο σκάκι, υπάρχει, τελικά, πραγματική ανάγκη για τον διαχωρισμό αυτόν; Η αλήθεια είναι πως, δυστυχώς, οι γυναίκες στον χώρο του σκακιού, και, μάλιστα, σε αγωνιστικό επίπεδο, είναι ιστορικά σημαντικά λιγότερες σε αριθμό από τους άντρες, με αποτέλεσμα η βασίλισσα να αποτελεί συχνά… τη μόνη γυναικεία παρουσία σε σκακιστικά τουρνουά. Πολλοί είναι αυτοί που θα υποστηρίξουν, λοιπόν, με βάση τα παραπάνω, πως η ύπαρξη γυναικείων αυστηρά διοργανώσεων και τίτλων σε ανδροκρατούμενους ακόμη χώρους, όπως είναι και το σκάκι, συνεισφέρει στην αύξηση του αριθμού των γυναικών που παίρνουν την απόφαση να ασχοληθούν ενεργά με αυτό.
Εγώ θα ισχυριστώ, όμως, πως ακόμη κι αν αυτή είναι η πρόθεση, ή έστω κομμάτι αυτής, το αποτέλεσμα είναι τελικά το αντίθετο, αφού ο διαχωρισμός αυτός διαιωνίζει το στερεότυπο πως το σκάκι αποτελεί ένα «ανδρικό άθλημα», για τη συμμετοχή γυναικών στο οποίο απαιτούνται ξεχωριστές εντελώς διοργανώσεις. Ακολουθώντας τη λογική αυτή, θα έπρεπε να δημιουργηθούν ξεχωριστές γυναικείες κατηγορίες σε πολλούς ακόμη τομείς, πράγμα το οποίο, φυσικά, δε συμβαίνει. Άλλωστε, ο αριθμός των γυναικών παραμένει σημαντικά μικρότερος από τον αντίστοιχο των ανδρών σε πολλούς άλλους χώρους, λόγω των προκαταλήψεων, που μέχρι και μισό αιώνα πριν, εμπόδιζαν την ενασχόλησή τους με αυτούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι θετικές επιστήμες, και, συγκεκριμένα, η φυσική, με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής να έχει απονεμηθεί μέχρι και σήμερα σε 224 άτομα, από τα οποία μόνο 5 είναι γυναίκες. Μάλιστα, οι 3 από αυτές, το έλαβαν εντός της τελευταίας εξαετίας, γεγονός που καταδεικνύει την πηγή της ανισότητας στον αριθμό.
Παρ’ όλα αυτά, είμαι φυσικά υπέρ της ενθάρρυνσης των γυναικών για συμμετοχή σε χώρους τέτοιου είδους, όπως το σκάκι, αλλά θεωρώ πως αυτή μπορεί, και θα έπρεπε να πραγματοποιείται με άλλους τρόπους. Έχοντας η ίδια συμμετάσχει στο Λύκειο σε “bootcamp” πληροφορικής μόνο για κορίτσια, που ως στόχο είχε την παρότρυνση των νεαρών κοριτσιών να ασχοληθούν με τον τομέα της πληροφορικής και των θετικών επιστημών γενικότερα, πιστεύω πως αντίστοιχες διοργανώσεις θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Θα πρέπει, τέλος, τα παιδιά κάθε φύλου, αλλά, ιδίως, τα αγόρια που αρχίζουν να ασχολούνται με το άθλημα, να ενστερνίζονται από νωρίς την έννοια, τόσο της ισότητας των φύλων όσο και του «ευ αγωνίζεσθαι», ούτως ώστε να εκλείψουν φαινόμενα μειωμένης αυτοπεποίθησης από την πλευρά των γυναικών, και φαινόμενα υποτίμησης του αντιπάλου με κριτήρια φύλου από την αντίθετη πλευρά, όπως πολλές φορές έχει συμβεί σε σκακιστικά τουρνουά. Ελπίζω μέσα στα επόμενα χρόνια να δούμε την αρχή μιας νέας κοινωνίας, όπου στην επιλογή επαγγέλματος, ενασχόλησης, ή αθλήματος, το φύλο να μην αποτελεί κριτήριο στην επιλογή κανενός.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- List of Nobel laureates in Physics, en.wikipedia.org. Διαθέσιμο εδώ
- Grandmaster (chess), en.wikipedia.org. Διαθέσιμο εδώ
