Της Σταματίνας Βόντα,
Με αφορμή το πρόσφατο εγχείρημα της Kυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος και κατ’ επέκταση το νομοσχέδιο για τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια στη χώρα, το οποίο διχάζει την ακαδημαϊκή κοινότητα, «αναβιώνει» η συζήτηση για μία χρόνια παθογένεια που ταλανίζει το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και την κοινωνία ως σύνολο. Το κυρίαρχο πρόβλημα εντοπίζεται στη διαμάχη μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής εκπαίδευσης και εκφράζει στην ουσία του το φαινόμενο της κοινωνικής ανισότητας στον εκπαιδευτικό χώρο, με απόρροιες που μπορεί να εκδηλωθούν και στον επαγγελματικό τομέα.
Αρχικά, είναι πασίδηλο ότι οι παροχές της «δωρεάν και σε όλους» παρεχόμενης παιδείας ωχριούν μπροστά σε αυτές της ιδιωτικής. Οι ευκαιρίες για μάθηση και εξέλιξη του πνευματικού και μορφωτικού επιπέδου ενός παιδιού είναι πλείστες σε ένα ιδιωτικό εκπαιδευτήριο σε σύγκριση με εκείνες του δημόσιου ελληνικού σχολείου. Αυτό είναι αναντίρρητο, όταν στα ιδιωτικά σχολεία υπάρχει ένα πρόγραμμα σπουδών με σωρεία μαθημάτων επιλογής που επιμορφώνουν τους μαθητές σε επιμέρους γνωστικά αντικείμενα, αλλά και τους παρέχουν ευκαιρίες για τριβή με ξένες γλώσσες, αθλήματα και τις καλές τέχνες σε αρκετά ικανοποιητικό βαθμό.
Αντίθετα, στα δημόσια σχολεία, ιδίως σε αυτά που δεν βρίσκονται σε αστικά κέντρα, είναι σύνηθες φαινόμενο η έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού, ακόμη και στα μαθήματα του βασικού κύκλου σπουδών, εξαιτίας της βραδυκίνητης διαδικασίας πρόσληψης δασκάλων και καθηγητών που χαρακτηρίζει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η άνω πρακτική έχει ως αποτέλεσμα οι μαθητές να στερούνται, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, καίριας σημασίας πηγές που θα αποτελούσαν εφαλτήριο για τη μορφωτική τους πρόοδο. Τέλος, η σύγκριση των υποδομών των εκατέρωθεν πλευρών θα ήταν πιο συνετό να μην γίνει στο εν λόγω άρθρο, διότι τα γήπεδα, οι πισίνες και οι πλήρως εξοπλισμένες με τεχνολογικά μέσα και γραφική ύλη σχολικές τάξεις που διαθέτουν πολλά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια δεν θα μπορούσαν ποτέ να συγκριθούν με την παρακμή των δημόσιων σχολικών κτιρίων, η οποία κάποιες φορές έχει απειλήσει τη σωματική ακεραιότητα εκπαιδευτικών και μαθητών.
Εκ των ως άνω λεχθέντων, εύλογα «γεννάται» το ερώτημα: τι επίπτωση έχει αυτή η κατάσταση στο επίπεδο των μαθητών και, κατά συνέπεια, στις επιδόσεις τους αναφορικά με τον θεσμό των Πανελλήνιων Εξετάσεων που καθορίζει την είσοδό τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση; Σε αυτό το σημείο, ανακύπτει το ζήτημα της κοινωνικής ανισότητας. Αυτό συμβαίνει, καθώς παιδιά με κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο που δεν τους επιτρέπει να επιλέξουν την ιδιωτική εκπαίδευση, ουσιαστικά, «καταδικάζονται» σε μια πλημμελή παροχή παιδείας, ενώ αντίστοιχα οι εκπαιδευτικοί στα δημόσια σχολεία προσπαθούν με κάθε μέσο, από τα ελάχιστα που έχουν στη διάθεσή τους, ή ακόμη πολλές φορές με δικά τους μέσα, να βοηθήσουν τους μαθητές να φτάσουν στο επιθυμητό επίπεδο κατανόησης και γνώσης. Συνιστά, λοιπόν, η ανισότητα ευκαιριών στην παιδεία τη ρίζα μιας κοινωνίας ανισοτήτων, οι οποίες, εν τέλει, έχουν στον πυρήνα τους τον οικονομικό παράγοντα.
Επιπρόσθετα, οι μαθητές διαχωρίζονται σε προνομιούχους και μη προνομιούχους, κρίνοντας αμιγώς με βάση το ετήσιο εισόδημα των οικογενειών τους. Η μεγαλύτερη έκφραση αυτής της ανισότητας είναι ο θεσμός των Πανελληνίων, στις οποίες οι μαθητές κρίνονται στα ακριβώς ίδια θέματα χωρίς, όμως, να έχουν λάβει τα ίδια εφόδια. Εντούτοις, τα ποσοστά επιτυχίας των μαθητών που προέρχονται από τα δημόσια σχολεία της χώρας είναι μεγαλύτερα σε σχέση με αυτά των μαθητών ιδιωτικών σχολείων. Αυτά τα στατιστικά, βέβαια, δεν πρέπει να θεωρούνται ως ίαση του προβλήματος ή εξισορρόπηση, αλλά ως παρακίνηση για την προσφορά καλύτερης ποιοτικά παιδείας στα δημόσια σχολεία, προκειμένου να ενισχυθούν οι δυνατότητες αυτών των μαθητών και να τους δοθεί η κατάλληλη ώθηση να αξιοποιήσουν στο μέγιστο τα ταλέντα τους.
Εν κατακλείδι, οι ανισότητες σε μια κοινωνία πάντα υπήρχαν και ως έναν βαθμό πάντα θα υπάρχουν, αφού ως κινητήριος δύναμη έχει αναχθεί το χρήμα. Στόχος είναι ο μετριασμός, όσο είναι αυτό εφικτό, των ανισοτήτων πρωταρχικά στην παιδεία, η οποία ενέχεται στο αρχικό στάδιο διαμόρφωσης του ατόμου ως κοινωνού, και αργότερα σε περισσότερους τομείς, όπως είναι η υγεία, η εργασία κ.ά. Ο Αριστοτέλης, άλλωστε, είχε εκφράσει σε πολλά του έργα και, κυρίως στα Πολιτικά, την πεποίθησή του ότι η παιδεία είναι το ύψιστο αγαθό που συνηγορεί στην εύρυθμη λειτουργία της οργανωμένης σε κράτος κοινωνίας και, γι’ αυτόν τον λόγο, πρέπει να προσφέρεται δημόσια στην καλύτερη δυνατή ποιότητα. Αναγνώριζε, βέβαια, από τότε ότι οι άνθρωποι είναι «φύσει ίσοι, αλλά κοινωνία άνισοι».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αριστοτέλης: Η παιδεία αλλάζει κοινωνίες, philenews.com. Διαθέσιμο εδώ
- Κιτσάκης, Κ. Αθ. (1997), «Προβλήματα της εποχής μας»
