Της Χαράς Παπαϊωάννου,
Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης είναι μια ψυχολογική κατάσταση, κατά την οποία ο «όμηρος» αρχίζει και τρέφει συναισθήματα συμπάθειας ή αγάπης προς τους απαγωγείς του. Θεωρείται νόσος και πήρε το όνομά της από τον Nils Bejerot, τo 1973. Αφορμή, για να προβεί στην ονομασία της, υπήρξε μια ληστεία που έλαβε χώρα σε τράπεζα της Στοκχόλμης στη Σουηδία. Οι ληστές, κράτησαν επί 6 μέρες ομήρους τους εργαζομένους της τράπεζας και τα θύματα αντί να χαρούν που αφέθηκαν ελεύθερα, έπειτα από παρέμβαση των αρχών, ζήτησαν από εκείνες να φερθούν καλά στους δράστες και να μην τους επιβάλλουν αυστηρή ποινή. Συγκαταλέγεται στους αμυντικούς μηχανισμούς και είναι τρόπος εκδήλωσης συναισθηματικής προσκόλλησης των ατόμων στο πλησιέστερο ισχυρό ενήλικα (γι’ αυτό και το θύμα επιλέγει να παραμείνει πιστό στο θύτη του).
Τα άτομα που εμφανίζουν το σύνδρομο παρουσιάζουν κοινή τυπολογία σε ό,τι αφορά τα χαρακτηρολογικά τους στοιχεία. Αρχικά, δεν είναι συνεργάσιμα κατά την απελευθέρωσή τους, επιτίθενται ακόμη και στους αστυνομικούς και μάλιστα, δεν προχωρούν σε καταγγελία κατά του θύτη. Ακόμα, σε ορισμένες περιπτώσεις επιδιώκουν να πληρώσουν την εγγύηση για αποφυλάκιση του απαγωγέα τους. Συμπληρωματικά, τα θύματα δεν θέλουν την οικογένειά τους, τους φίλους τους ούτε τις αρχές, καθώς ό,τι τα απομακρύνει από το θύτη, τους διαταράσσει την ψυχική τους ισορροπία. Υποστηρίζουν τον απαγωγέα τους και δικαιολογούν τη συμπεριφορά του. Ο λόγος που τα θύματα δυσκολεύονται να αποχωριστούν το δράστη, είναι η χειριστική από πλευράς του συμπεριφορά. Ο θύτης χρησιμοποιεί φράσεις όπως «συγνώμη που βρίσκεστε εδώ, αλλά το κάνω, επειδή δεν έχω άλλη επιλογή» και επιχειρεί να δώσει την εικόνα στα θύματα ότι τα νοιάζεται και τα σέβεται, με αποτέλεσμα εκείνα να τον συμπαθούν και να έχουν θετικά αισθήματα προς το πρόσωπό του. Νιώθουν ευγνώμονες στον δράστη που τους φέρθηκε «ωραία» και πλάθουν θετικά ό,τι δυσάρεστο βίωσαν κατά τη διάρκεια της ομηρίας τους.
Τα άτομα που πάσχουν από αυτό το σύνδρομο αδυνατούν να προσδιορίσουν τι ακριβώς νιώθουν για τον δράστη και συνήθως, όταν ερωτώνται για αυτό, απαντούν με διφορούμενες φράσεις όπως, «τον νοιάζομαι, αλλά με είχε όμηρο του» ή «δεν θέλω να πάθει κακό, με είχε όμηρο, αλλά το έκανε, επειδή δεν είχε επιλογή». Ο λόγος τους υποδηλώνει την αντίληψή τους ότι αυτό που τους συνέβη δεν είναι αποδεκτό, αλλά ταυτόχρονα αρνούνται να πουν κάτι που θα κάνει τον δράστη να υποστεί μεγαλύτερη ποινή. Τα θύματα νιώθουν σύγχυση και ταραχή που βγαίνει προς τα έξω, υπό την μορφή αδυναμίας διαχείρισης της κατάστασης και έντονο αίσθημα ενοχής. Ενοχή νιώθουν, επίσης, όσοι έχουν υποστεί κακοποίηση, ειδικά σε χώρο ατόμου που γνώριζαν(θεωρούν δική τους ευθύνη ότι βρέθηκαν εκεί) ή και άτομα που διακατέχονται από δυσπιστία, μετατραυματικό stress, εφιάλτες, αϋπνία, αναδρομικές σκέψεις και ευαισθησία που τους προκαλεί έντονη συγκίνηση.
Πιθανότερο, το σύνδρομο της Στοκχόλμης να το εμφανίσουν προσωπικότητες που βίωσαν στέρηση στοργής, απειλητικές συνθήκες, εκβιασμό, έλλειψη σεβασμού, απομόνωση από φίλους ή έλεγχο των πόρων τους μεταξύ άλλων. Μετά τη λήξη της αιχμαλωσίας τους, οι πάσχοντες βρίσκονται σε άρνηση της πραγματικότητας(μηχανισμός άμυνας) και προβαίνουν σε κοινωνική απόσυρση, λόγω της κακής τους ψυχολογίας. Τους βγαίνει μια ένταση, γίνονται εσωστρεφείς, νιώθουν κενοί συναισθηματικά και πολύ πιθανόν να εμφανίσουν κατάθλιψη, έντονο άγχος, ανικανότητα να συνεχίσουν την καθημερινότητά τους και υπερβολική εξάρτηση από το θύτη. Το σύνδρομο αυτό παρουσιάζεται και σε άτομα που έζησαν δύσκολες ψυχολογικά συνθήκες, όπως εμπειρίες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή κακοποιητικές σχέσεις.
Το σύνδρομο αυτό πυροδοτείται υπό την απειλή ότι θα υποστεί κάποια βλάβη φυσική ή πνευματική το άτομο. Η ευγένεια του θύτη από την άλλη, κάνει το θύμα να τον συμπαθεί και να παρουσιάζει ανικανότητα να τον αποχωριστεί. Οι όμηροι ταυτίζονται με τον απαγωγέα τους, ως άμυνα του «εγώ». Η Patty Hearst αποτελεί μία μελέτη περίπτωσης που αφορά το συγκεκριμένο σύνδρομο. Η γυναίκα απήχθη από την τρομοκρατική οργάνωση ’’Symbionese Liberation Army”, όντας 20 ετών και στην πορεία έγινε συνεργός των απαγωγέων της σε ληστεία τράπεζας. Την συνέλαβαν και αρνήθηκε κάθε συμμετοχή της στην οργάνωση. Στη δίκη της αποκάλυψε ότι είχε δεχτεί συναισθηματική και σωματική κακοποίηση και δήλωσε ότι έπασχε από το σύνδρομο της Στοκχόλμης. Εν τέλει, φυλακίστηκε για 2 έτη.
Η καταλληλότερη θεραπευτική προσέγγιση για αυτό το σύνδρομο είναι η ψυχοθεραπεία, ίσως συνδυαστικά με φαρμακευτική αγωγή. Το θύμα περιορίζει το δικό του «θέλω», για να καλύψει το «θέλω» του απαγωγέα του και έχει άγνοια του χρόνου που υπήρξε όμηρος του δράστη. Η συμβουλευτική προσέγγιση, θεωρεί το παρών σύνδρομο μία άμυνα που προκύπτει ως απάντηση στην πίεση που προκαλείται στον οργανισμό, λόγω της κακοποίησης που δέχεται(ομηρία). Το θύμα νιώθει την ανάγκη να είναι ασφαλές και για αυτό προσπαθεί να δει ως φιλικό του πρόσωπο τον θύτη στην προσπάθεια του να πιστέψει πως ο απαγωγέας του δεν θα το βλάψει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τι είναι το σύνδρομο Στοκχόλμης: Τα συμπτώματα και η θεραπεία, ieidiseis.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Το σύνδρομο Στοκχόλμης και πως εξηγείται, psychopedia.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Σύνδρομο Στοκχόλμης: Όλα Όσα Θέλετε Να Μάθετε, smartmed.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Krassner, P. (2014), Patty Hearst and the Twinkie Murders: A Tale of Two Trials. PM Press
