Της Παρασκευής Κωστίνου,
395: Πεθαίνει ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α´, ένας πολύ σημαντικός αυτοκράτορας και άξιος στρατιωτικός, ο οποίος επιδόθηκε σε καθοριστικές μεταρρυθμίσεις για την αυτοκρατορία σε διοικητικό, κοινωνικό και θρησκευτικό επίπεδο.
Γεννήθηκε το 347 ως Φλάβιος Θεοδόσιος στην επαρχία της Γαλικίας στην Ισπανία. Ο συνονόματος πατέρας του ήταν στρατηγός του αυτοκράτορα του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας, Γρατιανού. Ο Θεοδόσιος Α´ ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα του, παρόλο που δεν είχε λάβει κάποια ιδιαίτερη μόρφωση, κατάφερε να ξεχωρίσει λόγω της ευφυΐας του σε στρατιωτικά θέματα. Όταν ο πατέρας του έπεσε θύμα δολοπλοκιών και τελικά εκτελέστηκε, ο Θεοδόσιος αποσύρθηκε στην Ισπανία. Το 376 παντρεύτηκε την Αιλία Φλάκιλλα και απέκτησε δύο γιους, τον Αρκάδιο και τον Ονώριο, και μία κόρη, που ονομαζόταν Πουλχερία. Οι δύο γιοι του στην πορεία θα αναλάβουν ο ένας το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας και ο άλλος το ανατολικό.
Ο Θεοδόσιος Α´ είχε ήδη ξεχωρίσει ως στρατηγός και μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα του ανατολικού τμήματος, του Ουάλεντος, το 378 στη μάχη της Αδριανούπολης, ο αυτοκράτορας του δυτικού τμήματος Γρατιανός κάλεσε τον Θεοδόσιο να αναλάβει την εκστρατεία κατά των Σαρματών. Η εκστρατεία στέφθηκε με επιτυχία και ο Θεοδόσιος επιβραβεύτηκε από τον Γρατιανό με την ανακήρυξή του ως συναυτοκράτορα στο ανατολικό τμήμα το 379. Έτσι, εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη και ξεκίνησε με την ανασυγκρότηση του στρατού. Ένα από τα φλέγοντα ζητήματα του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας ήταν η διείσδυση βαρβάρων εντός των συνόρων της. Ο νέος συναυτοκράτορας, λοιπόν, αποφάσισε να τους εκμεταλλευτεί προς το συμφέρον της αυτοκρατορίας και τους έκανε συμμάχους του. Πολλούς τους ενσωμάτωσε στον στρατό της, ενώ με τους Βησιγότθους υπέγραψε συνθήκη ειρήνης, στην οποία συμφώνησαν να εγκατασταθούν στα εδάφη μεταξύ του Δούναβη και της οροσειράς του Αίμου ως συμμαχικός στρατός (φριδεράτοι).
Εκτός από τις μεταρρυθμίσεις στον στρατό, ο Θεοδόσιος επέφερε μεγάλες αλλαγές στη θρησκεία. Ακόμη, υπήρχε έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των παγανιστών και των Χριστιανών, με αποτέλεσμα να ξεσπούν διαμάχες μεταξύ των δύο πλευρών. Ο ίδιος ασπαζόταν τον Χριστιανισμό, παρόλο που βαφτίστηκε στην ηλικία των 34. Το 380 αποφασίζει να ανακηρύξει ως επίσημη θρησκεία τον Χριστιανισμό, κατόπιν συμφωνίας με τον Γρατιανό. Συγκάλεσε Οικουμενική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη το 381, στην οποία επικύρωσε τις θέσεις της προηγούμενης Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια της Βιθυνίας και διαμόρφωσε το Σύμβολο της Πίστεως, όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Η εκκλησία προς τιμήν του, μετά τον θάνατό του, του έδωσε το προσωνύμιο Μέγας.
Παράλληλα, όμως, με τη μεταρρύθμιση αυτή, ο Θεοδόσιος κατήργησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες, απαγόρευσε τις θυσίες και έκλεισε το Σαραπείο στην Αλεξάνδρεια (391). Κυνήγησε ιδιαίτερα τους παγανιστές και τους Αρειανιστές, που κατείχαν θέσεις εξουσίας. Ο κύριος στόχος του ήταν να αναδειχθεί ο Χριστιανισμός ως η μόνη επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας.
Ενώ είχε τακτοποιήσει τα ανοιχτά μέτωπα της ανατολής, στη δύση τα πράγματα είναι ρευστά. Ο αυτοκράτορας Γρατιανός δολοφονείται το 383 και αναλαμβάνει ο αδερφός του Ουαλεντιανός Β´, αλλά τον είχε προλάβει ο σφετεριστής Μάξιμος, που τον είχε ανακηρύξει ο στρατός στη Βρετανία. Ο Ουαλεντιανός Β´ ζήτησε τη βοήθεια του Θεοδοσίου, ο οποίος είχε σχηματίσει ικανό στρατό για να αντιμετωπίσει τον Μάξιμο, που τώρα βρισκόταν στα Βαλκάνια. Κατάφερε να κερδίσει τον σφετεριστή Μάξιμο, αποκατέστησε τη θέση του Ουαλεντιανού Β´ και του έδωσε για σύμβουλο τον Αρβογάστη, ο οποίος ήταν ένα πολύ έμπιστο πρόσωπο του Θεοδοσίου.
Όσο βρισκόταν ο Θεοδόσιος στο Μεδιολάνο (σημ. Μιλάνο), ξεσπούν έντονες διαμάχες στη Θεσσαλονίκη και πληροφορείται ότι έχει δολοφονηθεί ένας στρατηγός από τους κατοίκους της πόλης. Αμέσως, οργισμένος ο αυτοκράτορας, διατάζει να σφαγιαστούν οι κάτοικοι της πόλης το 390. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η δολοφονία του στρατηγού προκλήθηκε από έναν Γερμανό στρατηγό, τον Βουτέριχο, ο οποίος φυλάκισε έναν αρματηλάτη, επειδή είχε προσεγγίσει ερωτικά τον οινοχόο του. Αυτό έγινε στο πλαίσιο επαναφοράς ενός νόμου από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, που απαγορεύει την ομοφυλοφιλία. Μία μέρα πριν τη διεξαγωγή ενός αγώνα στον Ιππόδρομο, που πραγματοποιήθηκε με την παρουσία γερμανικών στρατευμάτων, συνέβη η μοιραία σφαγή χιλιάδων ανθρώπων μέσα στον Ιππόδρομο. Πηγές αναφέρουν ότι η πραγματική αιτία έγκειται στο γεγονός ότι οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης δεν ήθελαν τα γερμανικά στρατεύματα και γι’ αυτό αντέδρασαν.
Μετά από αυτό το τρομερό γεγονός και όσο ακόμη ο Θεοδόσιος βρισκόταν στο Μεδιολάνο, είχε αναπτύξει στενή σχέση με τον επίσκοπο της πόλης Αμβρόσιο. Ο τελευταίος προσπάθησε να τον κάνει να μετανοήσει γι’ αυτό το γεγονός, που αναμφισβήτητα μελάνωσε τη φήμη του αυτοκράτορα. Κατάφερε όντως να του αλλάξει γνώμη και, τελικά, μετανόησε δημόσια.
Νέα κρίση είχε ξεσπάσει στο μεταξύ με τον Αρβογάστη, που αποδείχτηκε ανάξιος εμπιστοσύνης, γιατί σκότωσε τον Ουαλεντιανό Β´ και κήρυξε αυτοκράτορα τον Ευγένιο, που ήταν καθηγητής ρητορικής. Αυτό το γεγονός συντάραξε τον Θεοδόσιο, που αποφάσισε να ορίσει συναυτοκράτορές του τους δύο γιους του, Ονώριο και Αρκάδιο.
Τελικά, ο Θεοδόσιος πεθαίνει στο Μεδιολάνο το 359 και μεταφέρεται στην Κωνσταντινούπολη, όπου θα θαφτεί στο μαυσωλείο του Κωνστάντιου Β´, γιο του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Συνολικά, η θητεία του Θεοδοσίου Α´ χαρακτηρίζεται από πολλές μεταρρυθμίσεις, που κατάφεραν να θέσουν τις βάσεις για το μέλλον της αυτοκρατορίας, κυρίως όσον αφορά το φλέγον ζήτημα της θρησκείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μέγας Θεοδόσιος: Οι πολεμικές του επιτυχίες, η φορομπηχτική του πολιτική και η σφαγή της Θεσσαλονίκης, protothema.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Θεοδόσιος A ο Μέγας 347-395, tovima.gr, Διαθέσιμο εδώ
