Της Μαριάνθης Τσιάρα,
Το τέλος του 2023 μας άφησε με μια σημαντική πολιτική εξέλιξη, η οποία αναμένεται να μονοπωλήσει αρκετές συζητήσεις, το 2024. Πιο συγκεκριμένα, στις 20 Δεκέμβρη υπογράφτηκε το νέο σύμφωνο για το μεταναστευτικό, έπειτα από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις και συζητήσεις, το οποίο επιφέρει αρκετές αλλαγές στην μέχρι τώρα λειτουργία της Ένωσης, πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα . Χαρακτηριστικό καθίσταται το γεγονός ότι οι τελικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Κοινοβουλίου, Συμβουλίου και Κομισιόν διήρκησαν έως τα ξημερώματα. Στόχος η κατάληξη σε μια οικουμενικώς αποδεκτή διαχείριση της διαδικασίας ασύλου στην Ε.Ε., στον απόηχο μακροχρόνιων αποτυχημένων προσπαθειών και κανονισμών, που επιχειρούσαν να εξισορροπήσουν τις ανησυχίες των κρατών-μελών «πρώτης γραμμής» (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία κλπ.) και των βορειότερων «συνδαιτυμόνων» τους, που διαμαρτύρονταν για την άφιξη παράτυπων μεταναστών στα εδάφη τους.
Η εν λόγω συμφωνία είναι, πάντως, προκαταρτική. Θα περάσει πρώτα από διαδικασία μετάφρασης σε τροποποιημένα νομικά κείμενα, τα οποία θα πρέπει, με τη σειρά τους, να εγκριθούν τόσο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και από το Συμβούλιο. Δεδομένης της ευαισθησίας του θέματος, δεν πρέπει, επίσης, να απορριφθούν οι οποιεσδήποτε αντιρρήσεις της «τελευταίας στιγμής». Αυτές, ωστόσο, θα «φιλτραριστούν» κατά τη διαδικασία του Συμβουλίου, η οποία διεξάγεται με ειδική πλειοψηφία, που σημαίνει ότι μεμονωμένα κράτη-μέλη δεν έχουν τη δυνατότητα άσκησης βέτο. Ως προθεσμία ολοκλήρωσης του ανωτέρω κύκλου έχουν τεθεί οι επικείμενες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις αρχές Ιουνίου.
Οι διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου κατέληξαν σε συμφωνία αναφορικά με πέντε κανονισμούς της Ε.Ε., που καθορίζουν τον τρόπο κοινής διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και την αντιμετώπιση μεταναστευτικών κρίσεων. Οι κανόνες ρυθμίζουν, επίσης, τον τρόπο αντιμετώπισης των ατόμων που καταφθάνουν στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., δηλαδή την ταυτοποίησή τους και τη διεκπεραίωση των αιτημάτων ασύλου. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο νέος κανονισμός διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης προβλέπει υποχρεωτική αλληλεγγύη για τις χώρες της Ε.Ε. που αναγνωρίζεται ότι βρίσκονται υπό «μεταναστευτική πίεση», επιτρέποντας σε άλλα κράτη-μέλη να επιλέξουν, μεταξύ της μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο στην επικράτειά τους ή της οικονομικής συνεισφοράς. Το κείμενο καθορίζει, επίσης, νέα κριτήρια, σύμφωνα με τα οποία ένα κράτος-μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας, γνωστών και ως (πρώην) κανόνων του Δουβλίνου.
Για να αντιμετωπιστεί η ξαφνική αύξηση των αφίξεων, ο κανονισμός για την κρίση και την ανωτέρα βία θεσπίζει έναν μηχανισμό για τη διασφάλιση της αλληλεγγύης και τα μέτρα για την υποστήριξη των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν μια εξαιρετική εισροή υπηκόων τρίτων χωρών που οδηγεί στην κατάρρευση του εθνικού συστήματος ασύλου. Οι κανόνες αναφέρονται, επίσης, στην εργαλειοποίηση και στην εκμετάλλευση των μεταναστών, δηλαδή όταν οι μετανάστες χρησιμοποιούνται από τρίτες χώρες ή εχθρικούς μη κρατικούς φορείς, για να αποσταθεροποιήσουν την ΕΕ. Προβλέπεται πιθανή προσωρινή παρέκκλιση από τις τυπικές διαδικασίες ασύλου.
Πλέον, με τον νέο κανονισμό, θεσπίζεται μια κοινή διαδικασία σε ολόκληρη την Ε.Ε. για τη χορήγηση ή την απόσυρση διεθνούς προστασίας, αντικαθιστώντας αρκετές εκάστοτε εθνικές διαδικασίες. Η επεξεργασία των αιτημάτων ασύλου θα πρέπει να είναι ταχύτερη (έως έξι μήνες για μια πρώτη απόφαση), με μικρότερα όρια για προδήλως αβάσιμες ή απαράδεκτες αιτήσεις. Ταυτόχρονα, η νέα μεταρρύθμιση της βάσης δεδομένων, με την ονομασία Eurodac, στοχεύει στον πιο αποτελεσματικό εντοπισμό όσων φτάνουν στην επικράτεια της Ε.Ε., περιλαμβάνοντες στοιχεία όπως εικόνες προσώπου και δακτυλικά αποτυπώματα, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών (από έξι ετών). Οι αρχές θα μπορούν, θεωρητικά, να καταγράφουν εάν κάποιο άτομο μπορεί να αποτελέσει απειλή για την ασφάλεια, καθώς και εάν είναι βίαιο ή παράνομα οπλισμένο.
Τονίζεται και πάλι, τέλος, πως η προσωρινή συμφωνία πρέπει να εγκριθεί επίσημα από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, προτού καταστεί νόμος. Οι συννομοθέτες έχουν δεσμευτεί να υιοθετήσουν τη νέα μεταρρύθμιση των κανόνων της Ε.Ε., για τη μετανάστευση και το άσυλο, πριν από τις φετινές Ευρωκελογές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ε.Ε.: Τι προβλέπει η συμφωνία για το μεταναστευτικό, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- ΕΕ: «Λευκός καπνός» για το Σύμφωνο για το Μεταναστευτικό και το Άσυλο, Η Ναυτεμπορική, διαθέσιμο εδώ
- Τι περιλαμβάνει η «ιστορική» συμφωνία στην ΕΕ για το μεταναστευτικό, Euronews Greece, διαθέσιμο εδώ
