Της Εμμανουέλας Σουφαλιδάκη,
Ο Ο.Η.Ε (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών), η UNESCO (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση, τις Επιστήμες και τη Μόρφωση), ο ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), FAO (Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας) και INTELSAT (οργανισμός που διαχειρίζεται το διεθνές σύστημα τηλεπικοινωνιών μέσω δορυφόρου) αποτελούν παραδείγματα κάποιων από τους σημαντικότερους διεθνείς οργανισμούς που απασχολούν όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Προκειμένου η διεθνής κοινωνία να επιτελέσει τους στόχους της για κοινωνική, πολιτική και οικονομική εξυγίανση, καθώς και βελτίωση των όρων ζωής των πολιτών, μέρος του έργου της έχει ανατεθεί σε διεθνείς οργανισμούς. Ποια τα κριτήρια δημιουργίας τους και ποιος ο ρόλος τους στη διεθνή κοινωνία;
Οι παράγοντες που οδήγησαν στην αποκρατικοποίηση της κοινωνίας και έδωσαν έμφαση στη διεθνοποίηση της διακρίνονται σε τεχνικούς, ψυχολογικούς, οικονομικούς και πολιτικούς. Η εξέλιξη της τεχνολογίας με τη δυναμική παρουσία της πυρηνικής και ατομικής ενέργειας, η τάση των ανθρώπων προς τον σχηματισμό ενώσεων, η εδραίωση της ελεγχόμενης νέο-φιλελεύθερης οικονομίας και η ανάγκη –μετά το χάος των δύο παγκοσμίων πολέμων- για προστασία των συνόρων και εθνική ασφάλεια αποτελούν αντίστοιχα παραδείγματα των παραπάνω κριτηρίων. Η φτώχεια, η ανεργία, η πείνα είναι προβλήματα που ξεπερνούν την κρατική υπόσταση και εμποδίζουν την καλή διαβίωση των ανθρώπων σε διεθνή κλίμακα φέρνοντας στο προσκήνιο την ανάγκη για πιο δυναμικές και συστηματικές λύσεις. Αυτή ακριβώς η αδυναμία των κρατών να αντιμετωπίσουν εσω-κρατικά τα προβλήματα αυτά, τα παρότρυνε στη διεθνή συνεργασία με άλλα και στον σχηματισμό διεθνών οργανισμών με συγκεκριμένο σκοπό και πεδίο δράσης. Εξάλλου, τα διεθνή προβλήματα χρήζουν και διεθνούς αντιμετώπισης.
Πιο συγκεκριμένα, εννοιολογικά διεθνής είναι ένας οργανισμός (κυβερνητικός ή μη) με διεθνή συμμετοχή, έκταση ή παρουσία, ο οποίος ιδρύεται με διεθνή συνθήκη και επιφορτίζεται με την πραγματοποίηση ενός σκοπού που ενδιαφέρει από κοινού τα συμμετέχοντα μέλη. Ένα βασικό χαρακτηριστικό των διεθνών οργανισμών είναι η εκούσια συμμετοχή των κρατών που προσυπογράφουν τη συνθήκη στηριζόμενη στην ελεύθερη βούληση τους, κατά τη διάρκεια μιας διεθνούς συνδιάσκεψης. Απαραίτητο στοιχείο για την ύπαρξη του διεθνούς οργανισμού είναι η μονιμότητα αυτού, η οποία επιτυγχάνεται μέσω του διορισμού μόνιμων και ανεξάρτητων από τα κράτη οργάνων δράσης. Ακόμη, βασική προϋπόθεση του διεθνούς οργανισμού είναι η αυτονομία του. Η ικανότητα του δηλαδή να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του και να προβαίνει στις αντίστοιχες ενέργειες χωρίς επιρροές από τις πολιτικές των κρατών. Τελευταίο και πιο σημαντικό χαρακτηριστικό που ταυτόχρονα αποτελεί και τον γενεσιουργό παράγοντα του οργανισμού είναι η ύπαρξη γενικού ή ειδικού σκοπού.
Παράδειγμα ενός τέτοιου διεθνούς οργανισμού που μάχεται για την επίτευξη του σκοπού προβαίνοντας στις απαραίτητες δράσεις είναι ο FRA (οργανισμός προάσπισης θεμελιωδών δικαιωμάτων της ευρωπαϊκής ένωσης). Οι διεθνείς αυτοί οργανισμοί, όπως ο FRA, συνάπτουν συχνά σχέσεις συνεργασίας με ευρωπαϊκούς θεσμούς μεγιστοποιώντας την επίδραση που ασκούν, αλλά και τα κονδύλια που μπορούν να διαθέσουν. Οι στόχοι των οργανισμών αυτών βρίσκονται σε άμεση αλληλεξάρτηση με τις ανάγκες της κοινωνίας. Κάποιοι από τους σύγχρονους στόχους είναι η καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους, μέσω της διεξαγωγής έγκυρων ερευνών που αποκαλύπτουν την έκταση της βίας κατά των γυναικών, καθώς και η προαγωγή της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρίες στον πολιτικό βίο.
Όλα τα παραπάνω αναδεικνύουν αφενός την πολυπλοκότητα της ίδρυσης και αφετέρου τη σπουδαιότητα της ύπαρξης τέτοιων οργανισμών. Με τη δημιουργία ένα πλέγματος προστασίας που στοχεύει στην αρμονική συνύπαρξη και ξεπερνά συχνά τα πολιτικά και οικονομικά συμφέρονται δίνεται έμφαση στην κοινωνία ως σύνολο με κοινές ανάγκες και προβλήματα αποσκοπώντας σε τελευταία ανάλυση στην ευημερία και ασφάλεια όλων των πολιτών. Οι οργανισμοί αυτοί με το έργο τους αποτελούν μια συνεχή υπενθύμιση για όλους τους πολίτες της διεθνής κοινωνίας να ξεφεύγουν από το «εγώ» και να έρχονται λίγο πιο κοντά στο σύνολο, στο «εμείς».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Αντώνης Μπερδήμας, Γιώργος Κυριακόπουλος, Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών, Νομική Βιβλιοθήκη, 2016
-
European Union Agency for Fundamental Rights, Διακυβερνητικά συστήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, www.fra.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
