Της Καλλιόπης Λειβαδάρου,
Το Φιλελληνικό κίνημα στην Ευρώπη και την Αμερική, τη Βόρεια κυρίως Αμερική, είχε δύο πτυχές: η μία αφορούσε άτομα τα οποία ήταν πρόθυμα να έρθουν να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων. Εκτιμάται ότι κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης περίπου 1.200 ένοπλοι αποφάσισαν να μεταβούν στα νότια της Βαλκανικής και να συμπράξουν με τους Έλληνες. Οι περισσότεροι όμως φιλέλληνες, οι οποίοι πληροφορήθηκαν για τον Αγώνα των Ελλήνων, θέλησαν να συνδράμουν με διάφορους άλλους τρόπους, παραμένοντας στον τόπο τους.
Φυσικά, τα άτομα τα οποία μετείχαν στο φιλελληνικό κίνημα δεν ήταν μιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης. Kατά κανόνα, δεν ήταν απλοί καθημερινοί άνθρωποι· ήταν πεπαιδευμένοι. Είχαν διαβάσει για τους αρχαίους Έλληνες και τους θαύμαζαν. Το γεγονός αυτό τους κινητοποιούσε έτι περισσότερο.
Στο σημείο αυτό πρέπει να υπογραμμισθεί ότι στην Ευρώπη, λόγω της Παλινόρθωσης, επικρατούσε ένα αστυνομοκρατούμενο κλίμα, με τους Ευρωπαίους μονάρχες να διατηρούν εχθρική στάση απέναντι σε κάθε επαναστατικό κίνημα. Πέραν τούτου, θεωρούσαν ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι η νόμιμη εκπρόσωπος διοίκησης αυτής της ανατολικής άκρης της Ευρώπης, οπότε ήταν ενάντιοι προς την παροχή βοήθειας στους Έλληνες. Ένεκα τούτου, όταν φούντωσε το φιλελληνικό κίνημα αλλά και αργότερα, οι φιλέλληνες προσπαθούσαν να καλύψουν τις ενέργειές τους κάτω από ένα φιλανθρωπικό ένδυμα. Άρχισαν, λοιπόν, να σχηματίζουν ομάδες, ώστε να οργανώνουν καλύτερα τη δράση τους.
Την εποχή εκείνη οι ομάδες αυτές που δημιουργήθηκαν σε αρκετές χώρες και πολλές πόλεις ονομάστηκαν «Κομιτάτα» και σκοπός τους ήταν να βοηθήσουν με ποικίλα μέσα τους επαναστατημένους Έλληνες. Στην Αυστρία και στη Βόρεια Γερμανία, στην περιοχή της Πρωσίας, ποτέ δεν δημιουργήθηκε ένα αξιόλογο φιλελληνικό κίνημα. Ωστόσο, στα περισσότερα κράτη και κρατίδια της Γερμανίας και ιδιαίτερα στη Βαυαρία (τότε η Γερμανία δεν ήταν ένα ενιαίο εθνικό κράτος) το φιλελληνικό κίνημα γνώρισε σπουδαία άνθιση. Αλλά και στην Ελβετία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ολλανδία, στη Δανία, στη Σουηδία, στην Αγγλία ήταν ένα διαδεδομένο φαινόμενο, όπως και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Τα Κομιτάτα, λοιπόν, προσπαθούσαν να ενισχύσουν τους Έλληνες με πολλούς τρόπους. Ένας ήταν πιέζοντας τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να στηρίξουν τους Έλληνες και να πάψουν να είναι αρνητικοί απέναντί τους. Για να το επιτύχουν αυτό, έγραφαν άρθρα στις εφημερίδες υπέρ των Ελλήνων, ώστε να συγκινηθεί η κοινή γνώμη, ενώ όταν γράφονταν αρνητικά άρθρα σε σχέση με τους Έλληνες, απαντούσαν και παρουσίαζαν τη θετική πλευρά του ζητήματος. Γράφτηκαν επίσης αρκετά βιβλία υπέρ των Ελλήνων από επωνύμους διανοουμένους αλλά και πολλά ποιήματα από σπουδαίους ποιητές, όπως ήταν ο Σέλλεϋ, ο Λόρδος Βύρωνας, ο Πούσκιν, ο Βίκτωρ Ουγκώ κ.ά.
Επίσης, εκτός από τις δράσεις αυτές, τα Κομιτάτα ενεργούσαν και με άλλες μεθόδους. Πολλά από αυτά βοηθούσαν στη διοχέτευση και την καθοδήγηση των ενόπλων που ήθελαν με μυστικότητα να μεταβούν στην Ελλάδα, για να λάβουν μέρος στον Αγώνα. Για παράδειγμα, ένας Δανός που επιθυμούσε να ακολουθήσει το σχέδιο αυτό, έπρεπε να διασχίσει ένα μεγάλο τμήμα της Ευρώπης, ώστε να βρεθεί σε λιμάνια από τα οποία έφευγαν πλοία με προορισμό την Ελλάδα. Το λιμάνι στο οποίο, κατά κανόνα, πήγαινε κάποιος για να μεταβεί στην Ελλάδα ήταν η Μασσαλία. Να σημειωθεί πως οι άνθρωποι αυτοί αρκετές φορές δεν είχαν χρήματα για να πραγματοποιήσουν ένα τέτοιο ταξίδι, έπρεπε επομένως τα ενδιάμεσα Κομιτάτα, σε διάφορες πόλεις, να βοηθήσουν τους ενόπλους με χρήματα, με ρούχα, με τροφή για να φθάσουν στον προορισμό τους. Όπως είναι φανερό, σημαντικό ρόλο έπαιζαν τα Κομιτάτα της Γαλλίας στη διαδρομή αυτή, ιδιαίτερα της Λυών, της Μασσαλίας, του Παρισιού, διότι η Γαλλία ήταν τόπος από τον οποίον περνούσαν οι ένοπλοι αυτοί.
Άλλες ενέργειες που επιχείρησαν να οργανώσουν τα Κομιτάτα για να στηρίξουν τους Έλληνες με έμπρακτο τρόπο, ήταν η παροχή ρούχων, τροφίμων και κυρίως χρημάτων. Οι Έλληνες είχαν μεγάλη ανάγκη από οικονομική βοήθεια για τις πολεμικές τους επιχειρήσεις. Πέραν τούτου όμως, τα Κομιτάτα συγκέντρωναν χρήματα και για να βοηθήσουν τους χιλιάδες Έλληνες που συλλαμβάνονταν από τα τουρκικά στρατεύματα ως αιχμάλωτοι και πωλούνταν στα σκλαβοπάζαρα. Έδιναν χρήματα για να αγοράσουν τους εξανδραποδισμένους αυτούς ανθρώπους και, εάν ήταν δυνατόν, να τους στείλουν πίσω στις οικογένειές τους.
Πώς μπορούσαν όμως να συγκεντρώσουν αυτά τα χρήματα; Οι ίδιοι οι φιλέλληνες πρόσφεραν μεγάλα χρηματικά ποσά και έκαναν δωρεές, ενώ διενεργούσαν και εράνους. Κατασκεύαζαν επίσης χειροτεχνήματα, τα οποία τα πωλούσαν. Και φυσικά, μεγάλο κέρδος είχαν από τα διάφορα αντικείμενα τα οποία παρήγγελλαν αυτές οι φιλελληνικές ομάδες σε εργοστάσια της εποχής με φιλελληνικά θέματα, τα οποία και αυτά τα πωλούσαν στη συνέχεια.
Όλες αυτές οι δράσεις των Κομιτάτων αλλά και η συμμετοχή των ενόπλων φιλελλήνων στον Αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία τους συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην επιτυχή έκβαση της Επανάστασης, καθώς κινητοποιήθηκαν λαοί και Κυβερνήσεις υπέρ των Ελλήνων, σε κρίσιμες στιγμές του απελευθερωτικού Αγώνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Λ. Δρούλια, «Ο Φιλελληνισμός», σε: Β. Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, Αθήνα 2003 τ. 3
- G. Hering, Ο αγώνας των Ελλήνων για την ανεξαρτησία και ο φιλελληνισμός, Ηράκλειο 2021
- Μ. Ευθυμίου, Φιλελληνισμός και ’21: Οι πολλές όψεις ενός διεθνούς φαινομένου, στην ιστοσελίδα: Mathesis
