Του Χρήστου Δημάκα,
Ακτιβιστές για το κλίμα πέταξαν πορτοκαλί μπογιές σε χριστουγεννιάτικο δέντρο που τοποθέτησε η Gucci, σε εμπορικό χώρο στο κέντρο του Μιλάνο. Οι εν λόγω ακτιβιστές, της «Τελευταίας Γενιάς» (Ultima Generazione), κατηγορούν τη βιομηχανία της μόδας πολυτελείας ότι είναι μέρος ενός μη βιώσιμου επιχειρηματικού μοντέλου, που διευρύνει το οικονομικό χάσμα στους μισθούς και εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους. Η ομάδα έχει βανδαλίσει πολλά μνημεία σε όλη την Ιταλία και έχει προχωρήσει σε αποκλεισμούς δρόμων για να διαμαρτυρηθεί, αναφορικά με την έλλειψη κυβερνητικής δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ζητά, παράλληλα, τη δημιουργία ταμείου αποζημίωσης για όσους επλήγησαν από την άνοδο της θερμοκρασίας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Σύμφωνα με την Corriere Della Sera, ο οίκος Gucci στοχοποιήθηκε ως ένδειξη διαμαρτυρίας προς «μια εταιρεία με πωλήσεις € 10 δις ετησίως, που δωρίζει € 1 εκατ. σε φιλανθρωπικούς σκοπούς και, ταυτόχρονα, συνεχίζει να τροφοδοτεί ένα σύστημα πολυτέλειας και καταναλωτισμού που επιβάλλει τη θανατική μας ποινή. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο του οίκου Gucci όχι μόνο επικρίνεται εκτενώς, αλλά είναι σύμβολο ενός τρόπου ζωής που είναι εντελώς μη βιώσιμος και σκανδαλώδης, υπό το πρίσμα του οικονομικού χάσματος στην Ιταλία», όπως ανέφεραν και σε δήλωσή τους οι ακτιβιστές.
Η γρήγορη μόδα (fast fashion) είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει σχέδια ρούχων που «μετακινούνται» γρήγορα από την πασαρέλα στα καταστήματα, για εκμετάλλευση των τάσεων. Έγινε δημοφιλής λόγω των φθηνότερων και ταχύτερων μεθόδων κατασκευής και αποστολής, της αύξησης του καταναλωτικού ενδιαφέροντος για μοντέρνα στυλ, καθώς και την αντίστοιχη αύξηση της αγοραστικής δύναμής τους για την ικανοποίηση αυτών των επιθυμιών. Εξαιτίας όλων αυτών, η γρήγορη μόδα αμφισβητεί την καθιερωμένη παράδοση των brand ρούχων να εισάγουν νέες συλλογές και σειρές σε εποχιακή βάση. Στην πραγματικότητα, δεν είναι ασυνήθιστο για τους λιανοπωλητές των fast-fashion να εισάγουν νέα προϊόντα πολλαπλές φορές, μέσα σε μια μόλις εβδομάδα, ώστε να «συμβαδίζουν» με τις τάσεις.
Πώς σχετιζόνται τα ανωτέρω, όμως, με το περιβάλλον; Ο κλάδος της ένδυσης αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο ρυπαντή μετά τη βιομηχανία πετρελαίου. Αυτή η γρήγορη παραγωγή ενδυμάτων απαιτεί μεγάλο όγκο πρώτων υλών, δημιουργώντας σημαντική ποσότητα απορριμμάτων, ρύπανσης και υποβάθμισης στον ατμοσφαιρικό αέρα, το νερό και τους βιότοπους της άγριας ζωής. Σύμφωνα με ανάλυση του Business Insider, η παραγωγή μόδας παράγει το 10% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα, όσο, δηλαδή, και ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στερεύει τις πηγές νερού και μολύνει ποτάμια και ρυάκια, ενώ ακόμα και το πλύσιμο των ρούχων απελευθερώνει 500.000 τόνους μικροϊνών στον ωκεανό κάθε χρόνο, που ισοδυναμεί με 50 δισεκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια.
Η έκθεση Quantis International 2018 διαπίστωσε ότι οι τρεις κύριοι παράγοντες των επιπτώσεων της παγκόσμιας ρύπανσης της βιομηχανίας είναι η βαφή και το φινίρισμα (36%), η προετοιμασία νήματος (28%) και η παραγωγή ινών (15%). Η έκθεση διαπίστωσε, επίσης, ότι η παραγωγή ινών έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στην απόσυρση γλυκού νερού και την ποιότητα του οικοσυστήματος λόγω καλλιέργειας βαμβακιού, ενώ οι προαναφερθέντες παράγοντες συμβάλουν στην εξάντληση των φυσικών πόρων, εξαιτίας των ενεργοβόρων διεργασιών που βασίζονται στην ενέργεια από ορυκτά καύσιμα. Κι όλα αυτά γίνονται συχνά για ελάχιστο αποτέλεσμα, καθώς το 85% όλων των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων καταληγούν σε χωματερές κάθε χρόνο.
Έκθεση του 2019 παρουσιάζει ότι 62 εκατομμύρια τόνοι ενδυμάτων καταναλώθηκαν παγκοσμίως. Είτε απλά επειδή μίκρυναν είτε επειδή δεν είναι πλέον στη μόδα, ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού επιλέγει να πετάξει τα μεταχειρισμένα του ρούχα, αντί π.χ. να τα δωρίσει. Ως αποτέλεσμα, το 57% των απορριπτόμενων ρούχων καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής. Οι τελευταίοι αρχίζουν να γεμίζουν και, στη συνέχεια, τα σκουπίδια μεταφέρονται σε περιοχή για αποτέφρωση. Αυτή η διαδικασία εγκυμονεί πολλαπλούς κινδύνους για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία των ανθρώπων που ζουν σε κοντινές κοινότητες, καθώς απελευθερώνονται τοξικές ουσίες ή μεγάλες ποσότητες δηλητηριωδών αερίων, ως αποτέλεσμα της καύσης των χωματερών.
Βέβαια, εκτός από την περιβαλλοντική εκμετάλλευση που επιτρέπει τις φθηνές τιμές της γρήγορης μόδας, εξίσου σημαντική είναι και η εκμετάλλευση των εργαζομένων, ειδικά σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, όπου εδρεύουν συχνά τα εργοστάσια. Οι εργαζόμενοι —κυρίως νεαρές γυναίκες— υπόκεινται σε επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, λαμβάνοντας, παράλληλα, υπερβολικά χαμηλούς μισθούς, παρά το γεγονός ότι οι εταιρείες αποκομίζουν τεράστια κέρδη. Ποια μπορεί να είναι, όμως, η λύση;
Τον τελευταίο καιρό, διαδίδεται όλο και περισσότερο ο όρος ‘’sustainable fashion’’. Η βιώσιμη μόδα, όπως είναι η ελληνική μετάφραση, είναι η μόδα που σέβεται το περιβάλλον, τόσο το φυσικό όσο και το ανθρώπινο. Είναι η μόδα που παράγει ποιοτικά ρούχα με οικολογικά υλικά, χωρίς να εστιάζει στην ποσότητα ή το κέρδος. Ουσιαστικά, καλεί τους σχεδιαστές και τις επιχειρήσεις να αναδιαμορφώσουν τους τρόπους παραγωγής ρούχων και να εξασφαλίσουν, ταυτόχρονα, καλύτερες συνθήκες για τους εργαζόμενούς τους. Συγχρόνως, παροτρύνει τους καταναλωτές να υιοθετούν πιο υπεύθυνη στάση σε ό,τι αφορά τις αγορές τους.
Για παράδειγμα, ένας από τους απαράβατους κανόνες της βιώσιμης μόδας είναι πως «κανένα ρούχο δεν καταλήγει στον κάδο απορριμμάτων». Αντίθετα, ένα μεταχειρισμένο ή πλέον ανεπιθύμητο ρούχο μπορεί να χρησιμεύσει με πολλούς άλλους τρόπους. Μπορεί να γίνει αντικείμενο δωρεάς σε κάποιον οργανισμό που συλλέγει ρούχα ή να «μετατραπεί» σε άλλο αντικείμενο, όπως πανάκι καθαρισμού, θήκη μαξιλαριών, χειροποίητη τσάντα για καθημερινές αγορές ή ακόμα και νέο ρούχο. Επίσης, υπάρχουν και τα καταστήματα με ρούχα «δεύτερου χεριού» (second hand), τα οποία, τα τελευταία χρόνια, ακολουθούν ανοδική τάση στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Τα συγκεκριμένα καταστήματα διαθέτουν μεγάλες ποικιλίες ρούχων, υποδημάτων και αξεσουάρ, κυρίως σε συγκριτικά πολύ χαμηλότερες τιμές.
Συμπερασματικά, οι καταναλωτές θα πρέπει να κάνουν συνειδητοποιημένες επιλογές και να αποκτήσουν μια πιο υπεύθυνη στάση σε ό,τι αφορά τις αγορές των ρούχων, ενισχύοντας τις υπάρχουσες προσπάθειες για περιορισμό του οικολογικού αποτυπώματος της βιομηχανίας της μόδας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Fast Fashion και Επιπτώσεις στο Περιβάλλον, Ecotivity, διαθέσιμο εδώ
- 10 λόγοι να μην αγοράσεις “γρήγορη μόδα” ούτε την Black Friday, ούτε άλλη μέρα, Greenpeace Greece, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι η βιώσιμη μόδα και πώς θα την κάνεις μέρος της καθημερινότητάς σου, epithimies.gr, διαθέσιμο εδώ
