Της Μαρίας Σαρηγιαννίδου,
Ο ερχομός ενός μωρού είναι μια ευχάριστη κατάσταση που προκαλεί χαρά στις οικογένειες. Πολλές φορές, όμως, οι μητέρες έρχονται αντιμέτωπες με μια δύσκολη συνθήκη, την επιλόχειο κατάθλιψη. Η επιλόχειος κατάθλιψη, αναφερόμενη ως μείζων κατάθλιψη περιγεννητικής περιόδου (DSM-5), είναι η πιο συνηθισμένη επιπλοκή που παρουσιάζεται είτε κατά τη διάρκεια της κύησης είτε μετά τη γέννηση του μωρού σε διάστημα έως έναν χρόνο. Περίπου το 13% του γυναικείου πληθυσμού παγκοσμίως εμφανίζει αυτή τη διαταραχή μετά τη γέννα, ενώ αναφέρεται ότι το 50% των επεισοδίων αυτών στην πραγματικότητα ξεκινούν πριν τον τοκετό.
Τα κύρια συμπτώματα της διαταραχής αφορούν την έλλειψη ενδιαφέροντος, τη χαμηλή αυτοπεποίθηση, κούραση, στενοχώρια, διαταραχές ύπνου, μειωμένη όρεξη, εχθρική συμπεριφορά απέναντι στο βρέφος, αυτο-κατηγορία και αίσθημα ταπείνωσης, συμπτώματα που διαρκούν τουλάχιστον δυο εβδομάδες. Στην πιο ακραία μορφή της διαταραχής παρατηρούνται και ψυχωτικά στοιχεία, που χαρακτηρίζονται από ψευδαισθήσεις με εντολές να σκοτώσουν το βρέφος ή παραληρητικές ιδέες ότι το βρέφος είναι δαιμονισμένο.
Τα αίτια εμφάνισης της διαταραχής δεν είναι ακόμα πλήρως ξεκάθαρα. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει ο διαβήτης κύησης, καθώς εμφανίζεται υπεργλυκαιμία και επιδρά στις ορμόνες του θυρεοειδούς, ενώ, παράλληλα, προκαλεί στρες για μια χρόνια ασθένεια. Ένας, επίσης, προβλεπτικός παράγοντας είναι το ιστορικό κατάθλιψης κύησης, καθώς και το άγχος κατά την κύηση, τα αγχώδη γεγονότα ζωής, η ενδοοικογενειακή βία και τα χαμηλά επίπεδα κοινωνικής υποστήριξης.
Συσχέτιση έχει γίνει, επίσης, με τον τύπο δεσμού που έχει η μητέρα, καθώς ο αγχώδης και ο αποφευκτός τύπος δεσμού δημιουργούν συναισθήματα και γνωστικά σχήματα που έχει η μητέρα τόσο για τον εαυτό της όσο και για τον ρόλο της ως γονέα απέναντι στο βρέφος. Ο τύπος δεσμού και ειδικά ο αγχώδης ενδέχεται να επιδράσει στη μητέρα και στην εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης, γεγονός που επηρεάζει τον δεσμό της με το βρέφος και οδηγεί σε φτωχή σχέση μητέρας – βρέφους. Αυτό συμπεριλαμβάνει τη μητρική ευαισθησία και τη φτωχή αλληλεπίδραση.
Αρκετές έρευνες έχουν προσπαθήσει να αποδείξουν ότι το φύλο του μωρού ενδέχεται να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης της διαταραχής, χωρίς, όμως, να έχουν προσφέρει πρόσφορο έδαφος, για να αναπτυχθεί αυτή η θεωρία. Τα αποτελέσματα από τις έρευνες που αφορούν το φύλο φαίνεται τελικά να βασίζονται σε κοινωνικούς παράγοντες που αφορούν τα δυο φύλα, παρά σε ορμονικούς/οργανικούς παράγοντες. Παράλληλα, έχει αποδειχθεί ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά επιλόχειας κατάθλιψης παρατηρούνται στις αναπτυσσόμενες χώρες σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες.
Η περίοδος αυτή είναι ιδιαίτερα δύσκολη και επίπονη για τη μητέρα, η οποία πολύ συχνά βιώνει το αίσθημα της ανεπάρκειας, παράλληλα, όμως, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να επιδράσει στην υγιή ανάπτυξη του παιδιού. Οι μητέρες που έρχονται αντιμέτωπες με αυτή την κατάσταση δυσκολεύονται ή/και αδυνατούν να αναπτύξουν δεσμό με το βρέφος, καθώς και να αλληλοεπιδράσουν επαρκώς μαζί του και αυτό μπορεί να επιφέρει συνέπειες.
Έχει φανεί ότι οι κύριες λειτουργίες που πλήττονται είναι η γλώσσα, η γνωστική ανάπτυξη και η κακή επίδοση αδρής και λεπτής κινητικότητας, που συμπεριλαμβάνουν το μπουσούλημα και την ικανότητα να μπορεί το βρέφος να ορθοσταθεί. Αυτό ενδέχεται να οφείλεται στο γεγονός ότι τα βρέφη αποκτούν πολλές από τις δεξιότητές τους μέσα από τη διαδικασία της μάθησης και της μίμησης. Επομένως, η ελλιπής αλληλεπίδραση με τη μητέρα έχει ως αποτέλεσμα το βρέφος να μη δέχεται τα κατάλληλα ερεθίσματα, ώστε να κινητοποιηθούν οι απαραίτητες διαδικασίες μάθησης που θα το οδηγήσουν στην κατάκτηση των σταδίων ανάπτυξης.
Βέβαια, είναι απαραίτητο να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι το οικογενειακό περιβάλλον αποτελεί ιδιαίτερα επιβαρυντικό παράγοντα. Σε οικογένειες που τα συστήματα υποστήριξης λειτουργούν σύμφωνα με το αναμενόμενο, παρατηρούνται μικρότερα ποσοστά επιρροής της ψυχοπαθολογίας της μητέρας στην ανάπτυξη του βρέφους και αυτό δίνει ελπίδα για την αντιμετώπιση των ζητημάτων ανάπτυξης μέσα από ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική ζεύγους.
Η επιλόχειος κατάθλιψη μπορεί να έχει αντίκτυπο τόσο για τον γονέα όσο και για την ανάπτυξη του βρέφους. Είναι, επομένως, απαραίτητο να κατανοήσουμε τα πιθανά αίτια που οδηγούν στην εκδήλωση της συγκεκριμένης ψυχοπαθολογίας, ώστε να θέσουμε ως προτεραιότητα την πρόωρη παρέμβαση και την αντιμετώπισή τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Negative caregiving representations and postpartum depression: The mediating roles of parenting efficacy and relationship satisfaction, tandfonline.com. Διαθέσιμο εδώ
- Postpartum depression and infant development up to 24 months: A nationwide population-based study, sciencedirect.com. Διαθέσιμο εδώ
- Prevalence and Risk Factors of Postpartum Depression in Women: A Systematic Review and Meta-analysis, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Risk Factors for Postpartum Depression: An Umbrella Review, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
