Της Ναταλίας Κωσταδήμα,
Η επάνοδος ενός νέου έτους αποτελεί για τους περισσότερους ανθρώπους μία ευκαιρία για την ανασκόπηση των συμπεριφορών και της καθημερινότητάς τους το προηγούμενο διαστήμα και, κατά συνέπεια, μία αφορμή για την υιοθέτηση νέων στόχων και συνηθειών για την αυτοβελτίωσή τους. Εντούτοις, στατιστικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων που θέτουν μία σειρά από στόχους, στην αρχή της νέας χρονιάς, δεν καταφέρνουν να τους διατηρήσουν για διάστημα μεγαλύτερο των τεσσάρων μηνών, με ένα μεγάλο ποσοστό να εγκαταλείπει την προσπάθεια εντός του πρώτου κιόλας μήνα. Ποιός είναι, λοιπόν, ο λόγος που παρουσιάζουμε τόση αναβλητικότητα ως προς την αλλαγή του τρόπου ζωής μας και πώς μπορούμε να καταστήσουμε τους στόχους μας για τη νέα χρονιά εφικτούς;
Ο καθηγητής Timothy Pychyl του πανεπιστημίου Carleton του Καναδά αναφέρθηκε στην αναβλητικότητα ως ένα χάσμα μεταξύ πρόθεσης και δράσης: Γνωρίζουμε τι θα ήταν καλό για εμάς να πράξουμε, αλλά παρόλα αυτά δεν το πραγματοποιούμε. Πολλοί επιστήμονες χαρακτηρίζουν την αναβλητικότητα ως μία πράξη «αυτοκαταστροφής», στην οποία οι άνθρωποι φτάνουν οδηγούμενοι είτε από «αρνητικά» συναισθήματα (φόβος αποτυχίας ή τελειομανία) είτε από «θετικά» συναισθήματα (αίσθημα πειρασμού).
Οι δύο βασικοί λόγοι που θεωρείται ότι οδηγούν σε αναβλητικότητα είναι αδυναμία διαχείρισης του χρόνου ή αδυναμία διαχείρισης συναισθημάτων. Όσον αφορά τη διαχείριση του διαθέσιμου χρόνου, ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι τα άτομα που παρουσιάζουν αναβλητκότητα τείνουν να δίνουν περισσότερη αξία σε απλές και ευχάριστες δραστηριότητες, θέτοντάς τες σε προτεραιότητα σε σχέση με πιο δύσκολες υποχρεώσεις, τις οποίες αναλαμβάνουν μόνο υπό την πίεση κάποιας προθεσμίας που πλησιάζει στο τέλος της. Εντούτοις, η αναβλητικότητα δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο υπό το πρίσμα της κακής διαχείρισης χρόνου, δεδομένου ότι τα άτομα με αναβλητικότητα συνήθως παρουσιάζουν αισθήματα ντροπής, τύψεις και άγχος σχετικά με τη συμπεριφορά τους. Συνεπώς, η συναισθηματική κατάσταση του ατόμου δεν γίνεται παρά να συνεισφέρει σημαντικά στην αναβολή των καθημερινών υποχρεώσεων.
Τα αποτελέσματα μίας έρευνας που δημοσιεύτηκε το 2001 στο περιοδικό Journal of Personality and Social Psychology και εξέτασε την αναβλητικότητα μεταξύ μίας ομάδας μαθητών, υπέδειξαν ότι οι μαθητές δεν παρουσίαζαν τάσεις αναβολής του διαβάσματός τους πριν από ένα επερχόμενο τεστ ευφυΐας, όταν τους είχε διαμορφωθεί η εντύπωση ότι θα ένιωθαν ευχαρίστηση και ικανοποίηση μετά την πραγματοποίησή του. Αντίθετα, οι μαθητές παρουσίαζαν έντονη αναβλητικότητα για δραστηριότητες που πίστευαν ότι δεν θα τους προσφέρουν κάποια συναισθηματική ικανοποίηση ή ακόμα χειρότερα θα τους προξενήσουν δυσαρέσκεια. Κατά συνέπεια, γίνεται κατανοητό ότι ο αυτοέλεγχος είναι πολύ πιο εύκολα επιτεύξιμος μπροστά στην ιδέα μίας συναισθηματικής ανταμοιβής και η διαχείριση των συναισθημάτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αναβλητικότητα.
To 2011, πραγματοποιήθηκε μία έρευνα με σκοπό τη συσχέτιση της αναβλητικότητας με τη νευροψυχολογία και συγκεκριμένα με τις επιτελικές λειτουργίες (ως επιτελικές λειτουργείες ορίζουμε το σύνολο των γνωστικών διεργασιών που είναι απαραίτητες για την επιλογή και την επιτυχή παρακολούθηση συμπεριφορών που διευκολύνουν την επίτευξη στόχων). Στη συγκεκριμένη έρευνα, μελετήθηκε η τάση αναβολής που παρουσίαζε μία ομάδα 212 μαθητών σε συνάρτηση με τις εννιά κλινικές κατηγορίες αξιολόγησης των επιτελικών λειτουργιών:
- παρορμητικότητα
- αυτο-εξέταση
- σχεδιασμός και οργάνωση
- εναλλαγή μεταξύ δραστηριοτήτων
- έναρξη μίας εργασίας
- εποπτεία των εργασιών
- συναισθηματικός έλεγχος
- μνήμη εργασίας και
- γενική τάξη
Όπως διαπιστώθηκε, οι λειτουργίες αυτές δεν εμφάνισαν αιτιολογική σύνδεση με το φαινόμενο της αναβλητικότητας, είχαν όμως άμεση συσχέτιση με αυτό.
Με βάση την παραπάνω θεώρηση για τα αίτια πίσω από την αναβλητικότητα που νιώθουμε, είναι σαφές ότι προκειμένου να γίνουμε πιο παραγωγικοί στην καθημερινότητά μας πρέπει να κάνουμε μία ολιστική αλλαγή στη νοοτροπία μας και στον τρόπο που επιλέγουμε να διαχειριζόμαστε τις διάφορες καταστάσεις. Σε πρώτη φάση, θα ήταν καλό να αναλογιστούμε το αίτιο της αναβλητικότητάς μας. Πρόκειται για τελειομανία, πρόκειται για τάση παραίτησης και άγχος ή μήπως είναι λανθασμένη ιεράρχηση υποχρεώσεων; Είναι σημαντική η αναγνώριση της φύσης του προβλήματος, ώστε να μπορούμε να προετοιμαστούμε καταλληλότερα για την αντιμετώπισή του.
Απαραίτητο βήμα είναι, επίσης, η αλλαγή του τρόπου προσέγγισης των στόχων και των υποχρεώσεών μας. Δύσκολα κάποια αλλαγή μπορεί να πραγματοποιηθεί απότομα και να υιοθετηθεί στη συνέχεια ως καθημερινή συνήθεια. Η τμηματοποίηση των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνουμε σε πιο μικρά και εύκολα υλοποιήσιμα βήματα είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς δημιουργεί το αίσθημα ότι βρισκόμαστε συνεχώς σε μία εξελισσόμενη διαδικασία και διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον μας. Τέλος, επειδή, όπως αναφέρθηκε ήδη, ο αυτοέλεγχος καθίσταται πολύ πιο εύκολος όταν εμπεριέχεται η προσμονή κάποιας συναισθηματικής ικανοποίησης, είναι σημαντικό να επιβραβεύουμε τον εαυτό μας για κάθε μικρό ή μεγαλύτερο στόχο που πετυχαίνουμε και για την αφοσίωσή μας στην πορεία προς την ολοκλήρωσή τους.
Η αποβολή της αναβλητικότητας και των αρνητικών συμπεριφορών που υιοθετούμε είναι μία διαδικασία που απαιτεί επένδυση κόπου και χρόνου. Μέσα, όμως, από την αλλαγή της οπτικής μας πάνω στις υποχρεώσεις μας και τη βαρύτητα που αυτές έχουν για τη μετέπειτα ζωή μας, μπορούμε να εξελιχθούμε στην πιο παραγωγική, αποφασιστική και αποτελεσματική εκδοχή του εαυτού μας, αυτήν που δεν υπάρχει κανένας στόχος που με σύστημα και μεθοδικότητα να μην μπορεί να φέρει εις πέρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- New Year’s Resolutions Statistics 2024, forbes.com. Διαθέσιμο εδώ
- The secret behind making your New Year’s resolutions last, American Psychological Association. Διαθέσιμο εδώ
- A large-scale experiment on New Year’s resolutions: Approach-oriented goals are more successful than avoidance-oriented goals, journals.plos.org. Διαθέσιμο εδώ
- Making New Year’s Resolutions that Stick: Exploring how Superordinate and Subordinate Goals Motivate Goal Pursuit, iaap-journals.onlinelibrary.wiley.com. Διαθέσιμο εδώ
- New year resolutions: why your brain isn’t wired to stick to them – and what to do instead, theconversation.com. Διαθέσιμο εδώ
