Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Ένα θέμα που ανέκαθεν προκαλούσε δέος και συγκίνηση είναι, αναμφίβολα, το εβραϊκό ζήτημα. Με αυτό επιλέγει να ασχοληθεί ο ιστορικός και οικονομολόγος Ανδρέας Κ. Μπουρούτης στο βιβλίο του Οι εβραϊκές περιουσίες: Κράτος και δωσιλογισμός στη Θεσσαλονίκη, 1943-1949, το οποίο κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2023 από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Πιο συγκεκριμένα, εστιάζει στο ζήτημα των εβραϊκών περιουσιών, καθώς και στον δωσιλογισμό στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης, κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο συγγραφέας του βιβλίου ασκεί το επάγγελμα του καθηγητή στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.). Επίσης, έχει βρεθεί και στους χώρους του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, διδάσκοντας στο πρώτο «Κοινωνία και Οικονομία στα Βαλκάνια» και «Σύγχρονη Διπλωματία και Πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο» στο δεύτερο. Τα έργα του έχουν δεχτεί διεθνή αναγνώριση, καθώς έχουν δημοσιευθεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Μάλιστα, όπως γίνεται αντιληπτό και από το παρόν βιβλίο, αγαπημένα του θέματα αποτελούν το Ολοκαύτωμα και οι εβραϊκές κοινότητες στον ελληνικό χώρο και τα Βαλκάνια.
Αναλυτικότερα, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αυτού, μεταφερόμαστε, αρχικά, στην προπολεμική εποχή, με τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) και την είσοδο του ελληνικού στρατού να αποτελούν το εναρκτήριο λάκτισμα για μία σειρά αναταραχών, αλλά και οικονομικών δραστηριοτήτων στη Θεσσαλονίκη. Αργότερα, κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, οι Εβραίοι συχνά βρέθηκαν αντιμέτωποι με εχθρικές συμπεριφορές. Παρά τις προσπάθειες του ελληνικού κράτους να θέσει σε ανάπαυλα αυτό το φαινόμενο, ένα ρεύμα αντισημιτισμού εξακολουθούσε να «σιγοβράζει».
Στην εξίσωση, πλέον, εισάγεται και ο Άιχμαν, διοικητικό μέλος της ομάδας των SS, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τα εβραϊκά ζητήματα και ο ρόλος του υπήρξε καθοριστικός. Για το γερμανικό μέτωπο, το μείζον ζήτημα ήταν η υλοποίηση του σχεδίου της Τελικής Λύσης (Άνοιξη, 1943), το οποίο έθετε συνολικά τους Εβραίους στο στόχαστρο.
Μεταπολεμικά, η Θεσσαλονίκη υπέστη σοβαρή ζημιά από τις συνεχείς πολεμικές συγκρούσεις. Ο αντισημιτισμός, η προσπάθεια για μαζική και ολοκληρωτική εξόντωση των Εβραίων —μέσω της Τελικής Λύσης–, ο Εθνικός Διχασμός και οι πολιτικές αναταραχές ήταν μερικοί από τους παράγοντες που οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα, ενώ η Ισραηλιτική Κοινότητα συνέχισε να παρέχει τη βοήθειά της.
Στο γενικότερο πλαίσιο της εποχής, εντάσσονται οι ανατιμήσεις οικοπέδων σε διάφορες περιοχές της Θεσσαλονίκης, όπως η οδός Βενιζέλου που θεωρείτο το «φιλέτο του αναμορφωμένου κέντρου της πόλης». Μάλιστα, η παρουσία των Εβραίων εμπόρων ήταν πολύ σημαντική στο αναμορφωμένο κέντρο της πόλης.
Αποτιμώντας το έργο της Υπηρεσίας Διαχειρίσεως Ισραηλιτικών Περιουσιών (Υ.Δ.Ι.Π.), θα λέγαμε ότι η καταβολή ενοικίων αποτελούσε σπάνιο φαινόμενο, ενώ απουσίαζε και ένα αποτελεσματικό και ουσιαστικό σύστημα είσπραξης και ελέγχου των ακινήτων. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφέρουμε πως η διαδοχή του έργου του Υ.Δ.Ι.Π. σε έναν δημόσιο οργανισμό, δηλαδή στον Οργανισμό Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως Ισραηλιτών Ελλάδος (Ο.Π.Α.Ι.Ε.), φανερώνει και τη βλέψη για μία δημόσια γραφειοκρατία.
Συνοψίζοντας, ο συγγραφέας καταφέρνει να μας διαφωτίσει σχετικά με το ζήτημα των Εβραίων και των περιουσιών τους τη συγκεκριμένη, γεμάτη κοινωνικό-πολιτικές τρικυμίες ελληνική εποχή. Αυτό επιτυγχάνεται με την αξιοποίηση πρωτογενούς υλικού, ενώ οι πληροφορίες δημοσιεύονται για πρώτη φορά στο παρόν βιβλίο.
