Της Μαριλένας Σπαθαριώτη,
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, ως γυναικοκτονία ορίζεται η δολοφονία μιας γυναίκας λόγω του φύλου της. Στη σημερινή Ελλάδα, όλο και περισσότερο εμφανίζονται στο προσκήνιο, τα λεγόμενα «εγκλήματα πάθους», στα οποία θύμα είναι κατά κόρον το γυναικείο φύλο. Αυτά απεικονίζουν και περιγράφουν το αποτέλεσμα μιας ανθρώπινης πράξης με γνώμονα την αγάπη ή συνηθέστερα τη ζήλεια. Τα γεγονότα αυτά επιβεβαιώνει η έρευνα που διεξήχθη από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Δημοσιογραφικής Έρευνας, το οποίο ανέδειξε την Ελλάδα σε θέση «πρωταθλήτριας», αφού κατά τη διάρκεια της πανδημίας σημείωσε, ανάμεσα σε 20 ευρωπαϊκές χώρες, την υψηλότερη ετήσια αύξηση σε γυναικοκτονίες, με ποσοστό 187.5%. Το ερώτημα, λοιπόν, που γεννάται με αφορμή τα προαναφερθέντα δεδομένα, σχετίζεται με τη θέση που παίρνει το δίκαιο και ειδικότερα ο ποινικός κώδικας στην αντιμετώπιση του ειδεχθούς αυτού εγκλήματος.
Συγκεκριμένα, το άρθρο 299 παράγραφος 1 του ΠΚ αναφέρει «όποιος με πρόθεση σκότωσε άλλον, τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη ή πρόσκαιρη τουλάχιστον δέκα ετών». Αναλυτικότερα, το αδίκημα του 299ΠΚ που εντάσσεται στα κακουργήματα, συμπεριλαμβάνεται στα εγκλήματα κατά της ζωής, αναφερόμενο στην ανθρωποκτονία με πρόθεση, αποτελώντας κοινό έγκλημα και διευρύνοντας έτσι το υποκείμενο δράσης, ενώ η εφαρμογή του αποσκοπεί κατά κύριο λόγο στην προστασία της ανθρώπινης ζωής. Στη δεύτερη παράγραφο του άρθρου αναφέρεται ,ακόμη, η προνομιούχα μορφή του εγκλήματος και συγκεκριμένα η εκτέλεση της πράξης σε βρασμό ψυχικής ορμής, η οποία τιμωρείται με κάθειρξη, δηλαδή ποινή 10-15 ετών, στοχεύοντας σαφώς με τον τρόπο αυτό ο νομοθέτης στη σωστή οριοθέτηση και ποινικοποίηση του εγκλήματος.
Ως προς τη δομή του, το 299 ΠΚ αποτελείται από την αντικειμενική υπόσταση, «όποιος σκότωσε άλλον» που σημαίνει ότι δεν αναγνωρίζεται κάποια ιδιότητα στον εν λόγω δράστη, και την υποκειμενική υπόσταση «με πρόθεση», η οποία περιλαμβάνει κάθε είδος δόλου όπως είναι ο δόλος α’ βαθμού, δόλος β’ βαθμού και ο ενδεχόμενος δόλος. Σκοπός της εν λόγω διάταξης είναι σε κάθε περίπτωση η προστασία του εννόμου αγαθού της ανθρώπινης ζωής από όποιον προσπαθεί να την αφαιρέσει και η παραδειγματική τιμωρία αυτού για το απεχθές αυτό αδίκημα.
Ωστόσο, τι συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο και πώς ακριβώς αντιμετωπίζουν τα άλλα κράτη τη βία κατά των γυναικών στο πλαίσιο του ποινικού κώδικα; Ήδη στη Λατινική Αμερική, και κατά την περίοδο των αναταράξεων και της αποτίναξης των απολυταρχικών καθεστώτων, πολλά κράτη, με στόχο την καταπολέμηση της έμφυλης βίας, προέβησαν στην υιοθέτηση του όρου «γυναικοκτονία» στις διατάξεις του ποινικού κώδικα, αποδίδοντας στο Κράτος την ολοκληρωτική ευθύνη για την διαιώνιση και καλλιέργεια του μίσους εναντίον των γυναικών.
Ιδιαίτερης, όμως, μνείας χρήζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η πρωτοποριακή και θαρραλέα κίνηση της Γαλλίας, η οποία, στα πλαίσια της Σύμβασης της Κωνσταντινουπόλεως, και προτάσσοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία τους, προέβη για πρώτη φορά, με τον διορισμό Επιτροπής ad hoc σε συζητήσεις σχετικά με την ένταξη του όρου, οι οποίες εν τέλει το 2020 απέβησαν καρποφόρες επικροτώντας τη χρήση του στον γαλλικό Ποινικό Κώδικα. Εξαιτίας, λοιπόν, αυτής της πρώτης «παρέμβασης» της Γαλλίας, όλο και εντονότερα έρχονταν στο προσκήνιο συζητήσεις, οι οποίες, προέβαλαν την γενικότερη ανάγκη να αποτελέσει η γυναικοκτονία αυτοτελές έγκλημα, σκέψη που επεκτάθηκε σταδιακά και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες με την Κύπρο να διεκδικεί αυτοτελούς αναφοράς λόγω των πρόσφατων εξελίξεων σε επίπεδο νομοθετικό.
Ειδικότερα, όσον αφορά τον όρο γυναικοκτονία, το άρθρο 3 της Σύμβασης της Κωνσταντινουπόλεως ορίζει, ότι «βία λόγω φύλου» σημαίνει βία που στρέφεται κατά μίας γυναίκας, επειδή είναι γυναίκα ή εκείνη που επηρεάζει δυσμενώς αυτή. Είναι σημαντικό βέβαια να σημειωθεί, ότι ο καθένας από εμάς ξεχωριστά μπορεί να πέσει θύμα βίας, ωστόσο, αυτό που κάνει την βία κατά των γυναικών να ξεχωρίζει, είναι το γεγονός ότι αυτή είναι άμεσα συνδεδεμένη με το φύλο. Θα μπορούσαμε λοιπόν με βάσει τα προαναφερθέντα δεδομένα να αναφερόμαστε στην γυναικοκτονία ως ένα αυτοτελές έγκλημα και πως θα αντιμετωπιζόταν το φαινόμενο αυτό υπό τον ισχύοντα ποινικό κώδικα;
Ο σωστότερος πιθανός τρόπος να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο αυτό από τον νομοθέτη θα ήταν με τροποποίηση του άρθρου 82Α του Ποινικού Κώδικα περί εγκλημάτων με ρατσιστικά χαρακτηριστικά, που ορίζει ότι, εάν ο δράστης επέλεξε το θύμα λόγω μιας ιδιότητας του, τότε το πλαίσιο της ποινής που μπορεί να του επιβληθεί, αυξάνεται, και ειδικά στα κακουργήματα το ελάχιστο όριο ποινής αυξάνεται κατά δύο έτη. Το φύλο ως λόγος διάκρισης, ανήκει στις ιδιότητες που μπορεί να περιλαμβάνονται στο άρθρο 82Α. Έτσι, εάν ο δράστης ανθρωποκτονίας έχει επιλέξει το θύμα λόγω του φύλου του, δύναται να υπάρχει αυστηροποίηση ως προς τη νομική του αντιμετώπιση και να μην μπορεί να του επιβληθεί ποινή κατώτερη των 12 ετών κάθειρξης. Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 4 της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, τα ειδικά μέτρα που είναι απαραίτητα για την πρόληψη και την προστασία των γυναικών από βία λόγω φύλου δε θεωρούνται διακρίσεις.
Αναμφισβήτητα, η βία και το μίσος κατά των γυναικών υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει ανεξάρτητα από το νομοθετικό πλαίσιο που θα δημιουργηθεί για τον περιορισμό αυτής της αλλόκοτης και ανεπίτρεπτης συμπεριφοράς. Παρόλα αυτά, όμως, θα μπορούσαμε να μιλάμε για γυναικοκτονία και όχι απλά για ανθρωποκτονία όπως ορίζει ο Ποινικός Κώδικας; Η δημιουργία αυτού του όρου είναι σημαντική γιατί αρχικά τονίζει τη νομική απουσία μιας παρούσας μορφής βίας, δημιουργεί ένα γνωσιακό σχήμα που καθιστά ορατή την έμφυλη βία, δίνει άλλη βαρύτητα στο νομικό και δικαιϊκό πλαίσιο αντιμετώπισης αυτών των εγκλημάτων και υπογραμμίζει την ανάγκη για ισότητα. Όλα αυτά μαζί συμβάλλουν στην πρόληψη. Η βία κατά των γυναικών δεν αποτελεί απλά μια ιδέα, αλλά ένα γεγονός, του οποίου η παρουσία είναι πιο αισθητή από ποτέ και η αντιμετώπιση του είναι πιο επιτακτική από oποιαδήποτε άλλη φορά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γυναικοκτονία: Το “ανύπαρκτο έγκλημα”, www.crimetimes.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ελευθερία Κώνστα, Γιατί γυναικοκτονία και όχι ανθρωποκτονία, www.ende.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πολυζωίδου Βάγια, Έχει θέση η γυναικοκτονία στον Ποινικό μας Κώδικα;, www.syntagmawatch.gr, διαθέσιμο εδώ
