Της Ιωάννας Μέγα,
Η Εγκεφαλική Παράλυση (CP) είναι ένας γενικός όρος που περιλαμβάνει μια ετερογενή ομάδα κινητικών προβλημάτων. Προκαλείται από βλάβη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο, κατά κύριο λόγο πριν από τη γέννηση. Τα συμπτώματα εμφανίζονται κατά τη βρεφική ή προσχολική ηλικία και ποικίλλουν από ήπια έως σοβαρά. Εκτός από τις κινητικές δυσκολίες, οι πάσχοντες μπορεί να αντιμετωπίσουν και δυσκολίες όσον αφορά την επικοινωνία, τη συμπεριφορά, την όραση, την ακοή, τη σίτιση και τον ύπνο. Ο αντίκτυπος της CP, λοιπόν, σε ένα άτομο εκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, επηρεάζοντας την ανεξαρτησία του σε δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, του παιχνιδιού και της συμμετοχής του σε εκπαιδευτικές και κοινωνικές δραστηριότητες.
Αίτια
Η CP προκαλείται από ακανόνιστη ανάπτυξη του εγκεφάλου ή βλάβη στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Αυτό συμβαίνει συνήθως πριν τη γέννηση ενός παιδιού, αλλά μπορεί να συμβεί και κατά τη γέννηση ή στην πρώιμη βρεφική ηλικία. Συχνά η αιτία δεν είναι γνωστή. Πολλοί παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν σε αλλαγές στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Ορισμένοι από τους παράγοντες που ενοχοποιούνται για την ανάπτυξη εγκεφαλικής παράλυσης αναγράφονται παρακάτω:
- Γενετικές μεταλλάξεις
- Μητρικές λοιμώξεις (κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης)
- Βρεφικές λοιμώξεις (σχετιζόμενες με το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα)
- Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις στο βρέφος.
Παράγοντες Κινδύνου
Στη συνέχεια, θα αναλύσουμε ορισμένους από τους πιο γνωστούς παράγοντες που δυνητικά μπορούν να προκαλέσουν εγκεφαλική παράλυση.
- Η κατάσταση υγείας της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη: Ορισμένες λοιμώξεις ή η έκθεση σε τοξικές ουσίες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικής παράλυσης στο παιδί. Ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η μόλυνση από κυτταρομεγαλοϊό, έρπη ζωστήρα, σύφιλη, τοξόπλασμα κ.λπ.
- Λοιμώξεις εμβρύου: Οι ασθένειες σε ένα νεογέννητο μωρό μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικής παράλυσης. Ορισμένες από αυτές είναι η βακτηριακή μηνιγγίτιδα, η ιογενής εγκεφαλίτιδα, ο σοβαρός ίκτερος κ.λπ.
- Επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη και τη γέννηση (π.χ. ο πρόωρος τοκετός αυξάνει την πιθανότητα να εμφανίσει το νεογέννητο εγκεφαλική παράλυση).
Συμπτωματολογία
Στα περισσότερα άτομα η εγκεφαλική παράλυση επηρεάζει ολόκληρο το σώμα. Σε ορισμένους ασθενείς, όμως, ενδέχεται να επηρεάσει μόνο το ένα ή και τα δύο άκρα ή τη μια πλευρά του σώματος. Τα γενικά συμπτώματα περιλαμβάνουν προβλήματα με την κίνηση, τον συντονισμό, την ομιλία, την κατάποση και την ανάπτυξη.
Πιο συγκεκριμένα, τα κυριότερα συμπτώματα είναι:
- Διαταραχές της κίνησης και του συντονισμού (σπαστικότητα, δυσκολία στο περπάτημα, έλλειψη ισορροπίας)
- Διαταραχές ομιλίας και κατάποσης
- Αναπτυξιακά προβλήματα (καθυστερημένη ανάπτυξη, μαθησιακές δυσκολίες, νοητικές δυσλειτουργίες)
- Άλλα συμπτώματα (επιληπτικές κρίσεις, προβλήματα ακοής και όρασης, αισθητικές διαταραχές).
Κατηγοριοποίηση της Εγκεφαλικής Παράλυσης
- Σπαστική εγκεφαλική παράλυση: Ο πιο κοινός τύπος. Προκαλεί δύσκαμπτους μύες και υπερβολικά αντανακλαστικά.
- Δυσκινητική εγκεφαλική παράλυση: Ο τύπος αυτός καθιστά δύσκολο τον έλεγχο των εκούσιων μυών.
- Αταξική εγκεφαλική παράλυση: Τα άτομα με αυτόν τον τύπο έχουν πρόβλημα με την ισορροπία και τον συντονισμό.
Επιπλοκές
Οι κυριότερες επιπλοκές της εγκεφαλικής παράλυσης συνήθως προκύπτουν ύστερα από μη έγκαιρη διάγνωση και κατ’ επέκταση μη έγκαιρη έναρξη της θεραπείας. Επιπλέον, σχετίζονται με τον βαθμό προσβολής του κάθε ατόμου.
Ορισμένες από τις συνηθέστερες επιπλοκές αναφέρονται ενδεικτικά παρακάτω:
- Καρδιακά και Αναπνευστικά Προβλήματα: Η δυσκολία στην κατάποση μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία από εισρόφηση. Η πνευμονία από εισρόφηση συμβαίνει, όταν ένα παιδί εισπνεύσει φαγητό, νερό, γάλα, σάλιο ή εμετό στους πνεύμονες λόγω αδυναμίας των μυών της κατάποσης να λειτουργούν σωστά.
- Οστεοαρθρίτιδα: Η πίεση στις αρθρώσεις ή η κακή ευθυγράμμιση των αρθρώσεων από τη μυϊκή σπαστικότητα μπορεί να οδηγήσει σε αυτήν την επώδυνη ασθένεια των οστών.
- Οστεοπόρωση: Τα κατάγματα λόγω χαμηλής οστικής πυκνότητας μπορεί να προκύψουν από έλλειψη κινητικότητας, κακής διατροφής και αντισπασμωδικών φαρμάκων.
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται από εξειδικευμένο επαγγελματία υγείας, όπως παιδονευρολόγο, ειδικούς παιδιατρικής φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης, ειδικούς στην ανάπτυξη παιδιών κ.λπ. Ο εκάστοτε θεράπων ιατρός εξετάζει το ιατρικό ιστορικό του παιδιού, διεξάγει φυσική εξέταση και παρακολουθεί την ανάπτυξη του παιδιού.
Το παιδί μπορεί, επίσης, να χρειαστεί να υποβληθεί σε μια σειρά εξετάσεων με σκοπό την ακριβή διάγνωση και τον αποκλεισμό άλλων πιθανών παθήσεων.
Οι εξετάσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν :
- Μαγνητική Τομογραφία (απεικονίζει περιοχές με βλάβη ή ακανόνιστη ανάπτυξη του εγκεφάλου)
- Υπερηχογράφημα κρανίου (μόνο κατά την βρεφική ηλικία)
- Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (σε υποψία πιθανών επιληπτικών κρίσεων)
- Εργαστηριακές εξετάσεις (εξετάσεις αίματος και ούρων μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο γενετικών ή μεταβολικών παθήσεων)
- Επιπρόσθετες Εξετάσεις (εξετάσεις που σχετίζονται με την όραση, την ομιλία, την διανοητική και αναπτυξιακή κατάσταση του παιδιού καθώς και με την κίνηση).
Πρόληψη
Η εγκεφαλική παράλυση δεν μπορεί να προληφθεί, ωστόσο, κάθε γυναίκα μπορεί να λάβει κάποια μέτρα κατά την εγκυμοσύνη της προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης εγκεφαλικής παράλυσης στο νεογνό.
Μέτρα πρόληψης αποτελούν:
- Ο εμβολιασμός κατά λοιμωδών νοσημάτων πριν την εγκυμοσύνη
- Καλές συνήθειες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
- Έγκαιρη και συνεχής προγεννητική φροντίδα
- Προσοχή για τραυματισμούς στο κεφάλι του εμβρύου.
Θεραπευτικές Προσεγγίσεις
Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την εγκεφαλική παράλυση. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές επιλογές θεραπείας που μπορεί να βοηθήσουν στη βελτίωση της καθημερινής λειτουργίας του παιδιού. Η επιλογή φροντίδας εξαρτάται από τα συμπτώματα και τις ανάγκες του κάθε παιδιού, τα οποία μπορεί να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να βελτιώσει τα αποτελέσματα.
Οι θεραπευτικές επιλογές μπορεί να περιλαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, μη φαρμακολογικές θεραπείες ή χειρουργική αντιμετώπιση ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου.
Φαρμακολογικές Παρεμβάσεις
- Μυοχαλαρωτικά Φάρμακα (όπως η βακλοφαίνη, η τιζανιδίνη, η διαζεπάμη ή το δαντρολένιο κ.λπ.)
- Ενέσεις μυών ή νεύρων (οναμποτουλινοτοξίνης Α)
- Ενδορραχιαία θεραπεία με βακλοφένη (ITB)
- Εν τω Βάθει Εγκεφαλική Διέγερση (DBS) (μπορεί να βελτιώσει τη δυστονία και τον πόνο).
Μη φαρμακολογικές Θεραπείες
- Φυσικοθεραπεία: Η μυϊκές ασκήσεις μπορούν να βοηθήσουν στη δύναμη, την ευελιξία, την ισορροπία, την κινητική ανάπτυξη και την κινητικότητα του παιδιού.
- Εργοθεραπεία: Οι εργοθεραπευτές εργάζονται για να βοηθήσουν το παιδί να αποκτήσει ανεξαρτησία στις καθημερινές του δραστηριότητες στο σπίτι, στο σχολείο καθώς και μετέπειτα στην κοινότητα.
- Λογοθεραπεία: Οι λογοθεραπευτές μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της ικανότητας του παιδιού να μιλά καθαρά ή να επικοινωνεί με εναλλακτικούς τρόπους, όπως για παράδειγμα χρησιμοποιώντας τη νοηματική γλώσσα.
- Ψυχαγωγική θεραπεία: Κάποια παιδιά επωφελούνται από τακτικά ή προσαρμοστικά ψυχαγωγικά αθλήματα, όπως η θεραπευτική ιππασία. Αυτός ο τύπος θεραπείας μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση των κινητικών δεξιοτήτων, της ομιλίας και της συναισθηματικής ευεξίας του παιδιού.
- Χειρουργική Αντιμετώπιση: Σε ορισμένες περιπτώσεις κατά τις οποίες οι υπόλοιπες παρεμβάσεις δεν είναι αποτελεσματικές, το χειρουργείο κρίνεται απαραίτητο. Τα πιο συνηθισμένα χειρουργεία που γίνονται λόγω επιπλοκών της εγκεφαλικής παράλυσης είναι η επιλεκτική ραχιαία ριζοτομή (SDR) ή κάποιο ορθοπεδικό χειρουργείο, που αφορά τους μύες και τη σπαστικότητα αυτών.
Συμπερασματικά, η κατανόηση των βασικών στοιχείων που σχετίζονται με την εγκεφαλική παράλυση όπως η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση είναι μεγίστης σημασίας, δεδομένου της πληθώρας κινητικών προβλημάτων που απορρέουν από την συγκεκριμένη πάθηση. Τα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση αντιμετωπίζουν , πέρα από τα σωματικά, και ψυχοκοινωνικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση, συνιστώσες που επηρεάζουν σημαντικά την λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Interventions to improve physical function for children and young people with cerebral palsy: international clinical practice guideline, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Cerebral Palsy – Early Diagnosis and Intervention Trial: protocol for the prospective multicentre CP-EDIT study with focus on diagnosis, prognostic factors, and intervention, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Pharmacological and neurosurgical interventions for individuals with cerebral palsy and dystonia: a systematic review update and meta-analysis, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Cerebral Palsy – Symptoms and causes, MayoClinic. Διαθέσιμο εδώ
