Του Ναπολέοντα-Σάββα Γρίβα,
Ένα από τα θέματα που συζητιούνται αρκετά τους τελευταίους μήνες, τόσο εντός όσο και εκτός του Ελληνικού Κοινοβουλίου, αποτελεί η πρόθεση της Κυβέρνησης να προβεί σε Συνταγματική Αναθεώρηση του Άρθρου 16, ανοίγοντας τον δρόμο για την ίδρυση των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Πρόθεσή της, όπως έχει δηλώσει ανοιχτά και κατ’ επανάληψη, αποτελεί, μάλιστα, η εξίσωση της ισχύος των 2 πτυχίων: του Α.Ε.Ι με του Ιδιωτικού. Πώς αναμένεται, όμως, μια τέτοια απόφαση να επηρεάσει την ελληνική πραγματικότητα; Μπορεί ο Έλληνας να μην είναι εξοικειωμένος με το θεσμό των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων, αλλά αυτός είναι ευρέως διαδεδομένος σε πολλές χώρες της Ευρώπης, αλλά και στην Αμερική. Το γεγονός δε, πως τα κυβερνητικά στελέχη που τάσσονται υπέρ της ίδρυσής τους έχουν ζήσει αρκετά χρόνια εκτός Ελλάδας είναι κάτι το οποίο όλοι μας οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και να σεβαστούμε, προτού βιαστούμε να τους κρίνουμε. Έχοντας δει το εν λόγω σύστημα να στέφεται με επιτυχία εκτός Ελλάδας, ως προς το επίπεδο των σπουδών, που αρκετά Πανεπιστήμια εξ’ αυτών παρέχουν, πρόθεσή τους αποτελεί η ιδιωτικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και στη χώρα μας.
Μπορεί τα κίνητρα μιας τέτοιας απόφασης να είναι απόρροια και πολιτικής ιδεολογίας, ωστόσο, δεδομένα θα υπάρξει κόσμος που θα επωφεληθεί της κατάστασης αυτής. Πιο συγκεκριμένα, θα αποτελεί δεύτερη ευκαιρία σε όποιον αποτύχει στον αξιοκρατικό μεν, αλλά απαιτητικό και ψυχοφθόρο θεσμό των Πανελλαδικών Εξετάσεων δε. Γιατί, η αποτυχία είναι και αυτή μια πτυχή της ζωής, παρότι δυσάρεστη. Με το φαινόμενο του braindrain να δείχνει να μην έχει τελειωμό, σίγουρα, η συγκρότηση πιστοποιημένων Ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα δύναται να συνεισφέρει αποφασιστικά στη μείωσή του. Για παράδειγμα, με μία πιθανή ίδρυση Ιδιωτικής Ιατρικής Σχολής στην Αθήνα, θα μειωθεί δραματικά ο αριθμός των Ελλήνων που στρέφονται σε ξένα —και συχνά αμφιβόλου ποιότητας— Πανεπιστήμια για την εκπλήρωση του ονείρου τους. Τα κέρδη που μπορεί να αποκομίσει το ελληνικό κράτος μόνο αμελητέα δεν είναι, πόσο μάλλον δε για μία οικονομία που εδώ και πολλά χρόνια μαστίζεται από αμέτρητα προβλήματα.
Πολλοί θεωρούν πως ένα τέτοιο μέτρο αποτελεί ξεκάθαρη εύνοια υπέρ των ευκατάστατων. Παρόλα αυτά, ανέκαθεν η ζωή ήταν «άδικη», με την ύπαρξη των πάσης φύσεως ανισοτήτων απλώς να το πιστοποιούν. Η απόκτηση χρήματος και η επίτευξη του πλούτου αποτελεί μεγάλο στόχο, συνειδητά ή μη, των περισσότερων ανθρώπων, δεδομένου ότι η οικονομική ευχέρεια παρέχει πληθώρα διευκολύνσεων. Τα χρήματα μπορούν να εξαγοράσουν σχεδόν τα πάντα και καθ΄ όπως φαίνεται στην ήδη μεγάλη αυτή λίστα θα προστεθεί και το πτυχίο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ως συνέχεια της ιδιωτικοποίησης των δύο προηγουμένων βαθμίδων της. Είναι κάτι τέτοιο δίκαιο; Δε γνωρίζω… Αυτό που γνωρίζω, πάντως, είναι πως είναι κατάφορα άδικο για ανθρώπους που έχουν θυσιάσει τα παιδικά τους χρόνια και έχουν κοπιάσει, αφιερώνοντας αμέτρητο χρόνο στη μελέτη και στερούμενοι πολλά άλλα, να έχουν της ίδιας βαρύτητας πτυχίο με αυτούς που έζησαν στα άκρα την εφηβεία τους και που σπούδασαν αποκλειστικά χάριν της οικονομικής κατάστασης των γονέων τους. Στη συνείδησή μου, η προσπάθεια και ο κόπος που κατέβαλε ένας μαθητής για την εισαγωγή του, έστω και σε χαμηλόβαθμη σχολή, μέσω των Πανελλαδικών εξετάσεων, δε μπορούν να συγκριθούν με το «αγορασμένο» πτυχίο κάποιου που όχι απλώς δεν κόπιασε, αλλά που κυρίως, ποτέ του δεν προσπάθησε. Γιατί, σε τελική ανάλυση, δεν θεωρώ πως ένας πτυχιούχος των 13.000 ευρώ είναι ανώτερος από έναν των 13.000 μορίων, κάθε άλλο… τι κι αν λέμε διαρκώς πως «η προσπάθεια μετράει» και από τη παιδική μας ηλικία μαθαίνουμε να την επικροτούμε, αν στην ίδια την κοινωνία αυτή διαψεύδεται πανηγυρικά; Επ’ ουδενί δεν υπαινίσσομαι πως η φοίτηση σε Ιδιωτικό Πανεπιστήμιο είναι κατακριτέα ή μη θεμιτή, ωστόσο, θεωρώ απαράδεκτη, αν όχι γελοία, την υπεροψία που επιδεικνύουν ορισμένοι φοιτητές ιδιωτικών έναντι αυτών των δημοσίων πανεπιστημίων. Αντί να αντιληφθούν και να ανησυχούν για το γεγονός ότι επιβαρύνουν οικονομικά την οικογένειά τους, ορισμένοι επιδεικνύουν αλαζονεία σαν να φοιτούν υπότροφοι στο Harvard…
Με την ίδρυση των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων να είναι προ των πυλών, ζητούμενο και αναγκαίο, ταυτοχρόνως, αποτελεί η αρμονική συνύπαρξη των δημοσίων και των ιδιωτικών φορέων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Με άλλα λόγια, πρέπει να διασφαλιστεί πως η ύπαρξη του ενός δεν θα δράσει εις βάρος του άλλου. Μια πιθανή υποβάθμιση των κρατικών Πανεπιστημίων, πιθανώς, θα αποτελέσει μία «μαύρη κηλίδα» για τη χώρα, η οποία θα έρθει να προστεθεί, δυστυχώς, σε μία σωρεία πολλών άλλων τον 21ο αιώνα. Η κρατική χρηματοδότηση που οι ιδιώτες θα δικαιούνται, βάσει κανονισμών της Ε.Ε, και θα ζητήσουν, αντιλαμβάνεστε πως «απειλεί» την ποιότητα των σπουδών που θα μπορούν να παρέχουν τα δημόσια Πανεπιστήμια. Τα τελευταία, λαμβάνοντας πενιχρή χρηματοδότηση, ενδεχομένως, να αναγκαστούν να μειώσουν κι άλλο τον αριθμό των εισακτέων, ειδικότερα στις μη θεωρητικές σχολές, όπου υπάρχουν εργαστήρια. Κάτι τέτοιο, θα οδηγήσει πολλούς «αποτυχόντες» υποψηφίους υψηλόβαθμων σχολών είτε σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο, αν έχουν την οικονομική δυνατότητα, είτε σε κάποια άλλη επιλογή του μηχανογραφικού τους, αν δεν την έχουν, πόσο μάλλον αν κάποιος με τη βαθμολογία του δεν υπερβαίνει την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής. Αν τα παραπάνω επιβεβαιωθούν, δεν θα πρόκειται απλά για όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά για κάτι απείρως ουσιαστικότερο: τη δραματική μείωση του αριθμού αποφοίτων Α.Ε.Ι. Και όλα αυτά για μία χώρα, όπου στον διαγωνισμό PISA είναι μονίμως ουραγός τα τελευταία χρόνια…
Μπορεί η διαφαινόμενη ίδρυση των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων να έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων, ωστόσο το μόνο που μπορεί κανείς να αποφανθεί με σιγουριά είναι πως το νέο αυτό σύστημα μόνο ο χρόνος θα το κρίνει. Εντούτοις, χρέος της Ελληνικής Κυβέρνησης αποτελεί τόσο η διασφάλιση πως τα Πανεπιστήμια αυτά λειτουργούν κατά τα πρότυπα των ξένων και παρέχουν αρκετά εφόδια στους σπουδαστές τους, όσο και η μη υποβάθμιση των κρατικών Πανεπιστημίων. Γιατί σκοπός των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων είναι να συμπληρώσουν τα δημόσια και όχι να τα αντικαταστήσουν… Έτσι δεν είναι;
