Του Χάρη Χρυσανθόπουλου,
Η συνθήκη της Γενεύης το 1954 διχοτόμησε το Βιετνάμ στον 17ο παράλληλο. Στον Βορρά δημιουργήθηκε μια κομμουνιστική δικτατορία με πρωτεύουσα το Ανόι υπό την ηγεσία του Χο Τσι Μινχ, η οποία είχε την υποστήριξη της ΕΣΣΔ, της Κίνας και άλλων κομμουνιστικών καθεστώτων. Η κυβέρνηση του βορείου Βιετνάμ αντέγραψε το κινέζικο μοντέλο για την ανάπτυξη της χώρας, ενώ στο εσωτερικό της κυριάρχησε μια προσωπολατρία για τον Χο παρόμοια με αυτή για τον Μάο στην Κίνα. Η χώρα, αν και παρέμενε φτωχή, γνώρισε σημαντική ανάπτυξη μέσω της πολιτικής του Χο Τσι Μινχ. Η ανάπτυξη αυτή συνοδεύτηκε όμως με ισχυρή καταστολή στο εσωτερικό της χώρας και τον θάνατο χιλιάδων αντιφρονούντων.
Στον Νότο ιδρύθηκε ένα καπιταλιστικό κράτος με πρωτεύουσα την Σαϊγκόν, την επιβίωση του οποίου ανέλαβαν οι Η.Π.Α., ως περιορισμό στην επέκταση του κομμουνισμού στην Ινδοκίνα. Την εξουσία στο Νότιο Βιετνάμ είχε αρχικά ο αυτοκράτορας Bào Dai. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός Ngo Dinh Diem κατόρθωσε το επόμενο έτος να εδραιώσει ο ίδιος την εξουσία και να αυτοανακηρυχθεί πρόεδρος του Νοτίου Βιετνάμ. Ο Diem, ένας εθνικιστής και φανατικός καθολικός, ξεκίνησε αμέσως το πολιτικό του πρόγραμμα, το οποίο προέβλεπε εξάλειψη της αντιπολίτευσης στο εσωτερικό της χώρας, μεταρρύθμιση στην γη και δίωξη των μη καθολικών θρησκευτικών ομάδων. Η διακυβέρνησή του χαρακτηρίστηκε από πολιτική καταστολή, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διαφθορά. Σε αντίθεση με τον Χο Τσι Μινχ, ο οποίος είχε μεγάλο γόητρο, ο Diem ήταν ιδιαίτερα λαομίσητος. Ο Diem αρνήθηκε να προχωρήσει σε εκλογές για την επανένωση του Βιετνάμ, όπως προέβλεπε η συνθήκη της Γενεύης.
Οι ηγεσίες των δυο βιετναμέζικων κρατών αρχίσαν να κατηγορούν η μία την άλλη για καταπάτηση της συνθήκης της Γενεύης. Σύντομα, οι κομμουνιστές υπό την ηγεσία του Χο Τσι Μινχ ξεκίνησαν διάφορες στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον του Νότου. Διάφορα αντάρτικα σώματα πέρασαν τον 17ο παράλληλο και άρχισαν να δρουν στον νότο. Οι Η.Π.Α. έστειλαν διάφορους στρατιωτικούς συμβούλους έτσι ώστε να οργανωθεί ο στρατός του Νοτίου Βιετνάμ. Μεγάλη βοήθεια δόθηκε, επίσης, σε στρατιωτικό υλικό και διπλωματική υποστήριξη. Παράλληλα, Σοβιετικοί και Κινέζοι στρατιωτικοί ανέλαβαν την εκπαίδευση του στρατού του βορείου Βιετνάμ. Η σύγκρουση, παρ’ όλα αυτά, παρέμενε αρχικά μικρής κλίμακας.
Το 1958, μέσω του Λάος και της Καμπότζης, οι κομμουνιστές δημιούργησαν ένα μονοπάτι που τους έδινε δυνατότητα για αύξηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων στον νότο. Επί προέδρου Τζον Φ. Κένεντι (1961-1963), οι Η.Π.Α. αύξησαν την υποστήριξή τους στο Νότιο Βιετνάμ, ενώ η εσωτερική κατάσταση σε αυτό ολοένα και χειροτέρευε. Το 1963, ο Diem εκτελέστηκε μαζί με τον αδερφό του στο πίσω μέρος ενός άρματος μάχης υστέρα από πραξικόπημα. Για το υπόλοιπο της ύπαρξης του, στο Νότιο Βιετνάμ ασταθείς κυβερνήσεις άλλαζαν η μια μετά την άλλη.
Μετά τη δολοφονία του Κένεντι, ο Λύντον Μπ. Τζόνσον αύξησε ακόμα περισσότερο την παρουσία της Αμερικής στο Βιετνάμ, στέλνοντας αμερικανικά στρατεύματα στην περιοχή. Το 1965, οι Η.Π.Α. κήρυξαν και επίσημα τον πόλεμο στην κυβέρνηση του Ανόι. Την ίδια χρονιά, σε ηλικία 75 πλέον ετών, ο Χο παραιτήθηκε από την ηγεσία λόγω επιδείνωσης της υγείας του. Συνέχισε όμως να παίζει σημαντικό ρόλο στα πολιτικά της χώρας του. Ακολούθησε η κλιμάκωση του πολέμου. Οι μάχες διεξήχθησαν κυρίως σε ζούγκλες, όπου η τεχνολογική υπεροχή των Αμερικανών δεν μπορούσε να τους βοηθήσει. Κατά τα πρώτα έτη του πολέμου καμία πλευρά δεν φαινόταν να νικάει. Οι απώλειες του βορρά ήταν ξεκάθαρα περισσότερες, αλλά αυτό δε φάνηκε να λυγίζει την κυβέρνηση του Ανόι. Παράλληλα, στο εσωτερικό των Η.Π.Α. υπήρχε έντονη αντίδραση σχετικά με τον πόλεμο.
Με το ξέσπασμα του πολέμου στο Βιετνάμ οργανώθηκαν αμέσως εκατοντάδες διαδηλώσεις φοιτητών σε ολόκληρη τη χώρα, οι οποίοι εναντιώνονταν στον πόλεμο και πίεζαν την κυβέρνηση να αποσυρθεί πλήρως απ’τό Βιετνάμ.
Το κίνημα των Αφροαμερικανών ολοένα και δυνάμωνε. Διαδηλώσεις και πορείες γίνονταν σε ολόκληρη τη χώρα και τα περιστατικά βίαιης σύγκρουσης ήταν συχνά. Οι μαύροι αρνούνταν να πολεμήσουν για μια πατρίδα στην οποία έχουν λιγότερες ελευθερίες από τους λευκούς συμπολίτες τους. Τεράστιες προσωπικότητες όπως ο Μοχάμεντ Άλι και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ μάχονταν για τα δικαιώματα των μαύρων και απαξίωναν την παρέμβαση στο Βιετνάμ. Ο Μοχάμεντ Άλι συγκεκριμένα, όταν του ζητήθηκε να επιστρατευτεί, αρνήθηκε και δήλωσε ότι δεν έχει τίποτα να χωρίσει με τους Βιετ Κονγκ. Ακόμα και όταν απειλήθηκε με φυλάκιση και έχασε την άδεια πυγμαχίας, παρέμεινε πιστός στις αρχές του. Εξίσου χαρακτηριστικό υπήρξε και το κίνημα των χίπηδων, οι οποίοι με ειρηνικό τρόπο ζητούσαν το τέλος του πολέμου.
Η αντίθεση στον πόλεμο ήταν πιο έντονη στα μεσαία και στα κατωτέρα κοινωνικά στρώματα, καθώς από εκεί πήγαζε και το μεγαλύτερο μέρος των στρατεύσιμων, αλλά και στα ανώτερα στρώματα πολλοί ήταν εκείνοι που θεωρούσαν τραγικό λάθος την επέμβαση στο Βιετνάμ ηθικά μα και πολιτικά. Επίσης, το οικονομικό κόστος για τον πόλεμο ήταν τεράστιο. Οι δαπάνες για τις επιχειρήσεις στο Βιετνάμ στη περίοδο 1965-1974 ήταν 10 φορές περισσότερες από αυτές για την εκπαίδευση και 50 φορές περισσότερες από αυτές για τη στέγαση και την κοινοτική ανάπτυξη.
Ύστερα από τις αποκαλύψεις ντοκουμέντων και φωτογραφιών που έδιναν στον απλό κόσμο την ευκαιρία να ρίξει μια ματιά στο αληθινό πρόσωπο αυτού του πολέμου, οι αντιδράσεις φούντωσαν ακόμα περισσότερο. Φωτογραφίες καμένων χωριών και κομματιασμένων παιδιών υπήρχαν πλέον στις εφημερίδες και στις τηλεοράσεις. Τα ψέματα και οι συγκαλύψεις της αμερικάνικης κυβέρνησης άρχισαν να ξεσκεπάζονται. Οι σφαγές και οι βιασμοί που διαπράχθηκαν από Αμερικάνους φαντάρους γνωστοποιήθηκαν επίσης. Διάσημη υπήρξε και φωτογραφία του διοικητή της αστυνομίας της Σαϊγκόν να εκτελεί με συνοπτικές διαδικασίες έναν στρατιώτη του βορείου Βιετνάμ πυροβολώντας τον στο κεφάλι. Το 1970, μόνο το 35% του πληθυσμού ενέκρινε τον χειρισμό της κυβέρνησης στο Βιετνάμ.
Στις 4 Μαΐου 1970, κατά τη διάρκεια μιας ειρηνικής διαμαρτυρίας στην Πολιτεία του Κεντ, ύστερα από την απόφαση του προέδρου Νίξον να επεκτείνει τον πόλεμο στην Καμπότζη, 4 φοιτητές έχασαν τη ζωή τους αφότου πυροβολήθηκαν από στρατιώτες ενώ άλλοι 9 τραυματίστηκαν. Αυτή υπήρξε η πρώτη φορά που φοιτητής έχασε τη ζωή του σε αντιπολεμική διαμαρτυρία στις Η.Π.Α.
Ο Χο Τσι Μινχ πέθανε στις 2 Σεπτεμβρίου 1969, σε ηλικία 79 ετών, στο σπίτι του, στην επέτειο της διακήρυξης της ανεξαρτησίας του Βιετνάμ, ενώ ο πόλεμος του Βιετνάμ βρισκόταν στο πιο θερμό σημείο του. Ο πόλεμος συνεχίστηκε από τους διαδόχους του. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1973, έληξε η συμμετοχή των Η.Π.Α. στον πόλεμο. Το Νότιο Βιετνάμ, δίχως την στρατιωτική υποστήριξη των Η.Π.Α. ηττήθηκε σε δυο χρόνια και το Βιετνάμ ενοποιήθηκε σε ένα ενιαίο κομμουνιστικό καθεστώς. Μέχρι και σήμερα παραμένει ένα από τα εναπομείναντα κομμουνιστικά καθεστώτα στον κόσμο.
Ο πόλεμος του Βιετνάμ (ή αλλιώς, δεύτερος πόλεμος της Ινδοκίνας) υπήρξε μια από της πιο καταστροφικές συγκρούσεις του 20ου αιώνα. Έδωσε νέα κατεύθυνση στον Ψυχρό Πόλεμο και προκάλεσε εκατομμύρια θανάτους. Η Σαϊγκόν μετονομάστηκε σε Χο Τσι Μινχ (αν και πολλοί χρησιμοποιούν το Σαϊγκόν ακόμα). Στο Βιετνάμ ο Χο Τσι Μινχ μνημονεύεται ως εθνικός ήρωας ενώ στον δυτικό κόσμο η φήμη του αποτελεί ένα επίμαχο ζήτημα. Το όνομα του Χο Τσι Μινχ πάντως, σε αντίθεση με άλλους κομμουνιστές ηγέτες, δεν συνδέθηκε με εγκλήματα και φρικαλεότητες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Vietnam War 1954–1975, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Vietnam War Timeline, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Vietnam War, history.com, διαθέσιμο εδώ
- The Vietnam War Explained In 25 Minutes | Vietnam War Documentary, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
