Της Κατερίνας Κωνσταντοπούλου,
«Κι αν ήταν να γίνει ποιητής, κι αν ήταν
Να μη γίνει τίποτα… πάλι, μόνο που θα υπάρχει
Τ’ όνομά της, θα υπήρχε στον κόσμο ποίηση.
Και κανένα βιβλίο να μην έγραφε,
Και κανένα ποίημα, κι ούτε ένα στίχο
Να μην αράδιαζε… πάλι έφτανε.
Η ζωή είχε πια το ποίημά της…»
Με αυτά τα λιτά λόγια, συμπυκνώνεται το απαύγασμα του ερωτικού συναισθήματος στο έργο του Λουντέμη Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα. Ενός έρωτα άδολου, άσπιλου, πλατωνικού, όπως μόνο οι παιδικοί έρωτες μπορούν να είναι. Ο Μέλιος Καδράς, περσόνα του ίδιου του γράφοντος, γνωρίζει για πρώτη και μοναδική φορά την πιο τρυφερή μορφή του έρωτα στη συμμαθήτριά του, Αγράμπελη Σταμίρη, το «κοτσυφάκι», όπως συνήθιζε να την αποκαλεί ο ήρωας λόγω των μαύρων μαλλιών της και της λεπτεπίλεπτης σιλουέτας της.
Το ερωτικό αυτό σκίρτημα, που στιγματίζει τη ζωή των ηρώων, αντιπροσωπεύει κάθε αγνό καρπό της ανθρώπινης ψυχής που κρημνίζεται βίαια από την απηνή κοινωνική πραγματικότητα. Η ομορφιά αυτού του συναισθήματος θα λάβει μια τραγική όψη και θα εξολοθρεύσει, τελικά, τους πρωταγωνιστές, όπως εξολοθρεύει η ζωή όποιον τολμά να ονειρεύεται άνευ όρων.
Το αθώο αυτό συναίσθημα, που περιγράφεται ως ταραχή στις καρδιές των δύο παιδιών, ήταν εξαρχής καταδικασμένο λόγω του κοινωνικού και οικονομικού χάσματος που τα χώριζε. Η Αγράμπελη, γόνος εύπορης οικογένειας, θεωρείτο ανάρμοστο να διατηρεί οποιαδήποτε σχέση, ακόμα και φιλική, με τον Μέλιο, ένα ορφανό, πάμφτωχο παιδί. Έτσι, όταν αποκαλύφθηκε η μυστική αλληλογραφία που διατηρούσαν οι δύο μαθητές, ο Μέλιος αποβλήθηκε οριστικά από όλα τα Γυμνάσια της χώρας. «Δε θα περάσει ποτέ απ’ το δρόμο του σπιτιού της. Ούτε και θα ξαναχαμογελάσει στο ποτάμι που περνάει απ’ την πόρτα της».
Ωστόσο, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι δεν πρόκειται για ένα επιπόλαιο παιδικό συναίσθημα, που θα λησμονηθεί και θα παραμείνει μια θολή, ξεθωριασμένη ανάμνηση, σαν παραμύθι. Οι δύο ήρωες κουβαλούν στην ψυχή τους τις αμοιβαίες υποσχέσεις τους εφ’ όρου ζωής. Κι αν η Αγράμπελη δεν ήταν σε θέση να τηρήσει έμπρακτα τον όρκο της, αφού αναγκάστηκε να παντρευτεί κάποιον της κοινωνικής της τάξης, ποτέ δεν ξέχασε τον Μέλιο. Κι όταν, μετά από χρόνια, τον συνάντησε σε μια βιβλιοθήκη, τού εκμυστηρεύτηκε πως ψάχνει τον έρωτα μέσα στις σελίδες των βιβλίων, αφού ποτέ δεν είχε την ευκαιρία να τον ζήσει.
Ο έρωτας των πρωταγωνιστών, επειδή ακριβώς είναι παιδικός, συνιστά την πιο αγνή, ανιδιοτελή και ειλικρινή μορφή του συναισθήματος αυτού και τον κυριεύει μια ωριμότητα και μια αυταπάρνηση, που μοιάζουν πρωτόγνωρες για την ηλικία των ερωτευμένων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όταν, μετά την αποβολή του Μέλιου, οι καθηγητές ζητούν από την Αγράμπελη να απολογηθεί για τυπικούς λόγους –εφόσον η ίδια δεν κινδύνευε με τιμωρία λόγω της θέσης της– εκείνη, ούσα μαθήτρια Δημοτικού, δήλωσε με περίσσιο θάρρος πως μετανιώνει που δεν κάηκε κι εκείνη μαζί με τις επιστολές τους.
Τα όνειρα που γεννήθηκαν με την ανταλλαγή αυτών των μυστικών γραμμάτων σημάδεψαν ανεξίτηλα την ψυχή των ηρώων, ειδικά του Μέλιου, ο οποίος έζησε ολόκληρη τη ζωή του με γνώμονα την αγάπη του για την Αγράμπελη. Κάθε του βήμα, κάθε του προσπάθεια, κάθε του κόπος, όλα ήταν αφιερωμένα σε εκείνη και γίνονταν με απώτερο σκοπό κάποια στιγμή να ζήσουν μαζί, όπως σχεδίαζαν κάποτε στο σχολείο. Τα αθώα αυτά όνειρα, βέβαια, κηλιδώθηκαν, όταν ο Μέλιος πληροφορήθηκε σχετικά με τον γάμο της αγαπημένης του, μα, ακόμα και τότε, δεν μπόρεσε να απεκδυθεί τον έρωτά του γι’ αυτήν. Σε επόμενο βιβλίο της τετραλογίας (Συννεφιάζει, Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα, Αγέλαστη Άνοιξη, Κάτω από τα κάστρα της ελπίδας), την οποία διατρέχει και σημαδεύει το ερωτικό συναίσθημα, ο Μέλιος, πικραμένος και απογοητευμένος, θα αποπειραθεί να γνωρίσει για πρώτη φορά τον σαρκικό έρωτα σε έναν οίκο ανοχής, αλλά αυτή του η προσπάθεια θα λήξει άδοξα, με τη γυναίκα στο πλευρό του να του ψιθυρίζει πως εκείνος προορίζεται για τον όμορφο, αγνό έρωτα.
Το δίπολο ανάμεσα στον πλατωνικό, άδολο έρωτα και στον επιδερμικό και σαρκικό θα λειτουργήσει καταλυτικά στην ιστορία των δύο ηρώων, αφού στο τελευταίο βιβλίο της τετραλογίας, ο Μέλιος θα συναντήσει το αθώο κοριτσάκι που έκλαιγε πλάι στις λεύκες του μικρού σχολείου, να προσπαθεί να επιβιώσει μετέχοντας στην πιο ρηχή και ταπεινωτική μορφή έρωτα. Αυτή η ανακάλυψη θα διαλύσει την ψυχή του Μέλιου, θα ευτελίσει όλα του τα όνειρα, όνειρα που χτίστηκαν πάνω σε μια άδολη παιδική αγάπη και σπιλώθηκαν με τον πιο σκληρό και τραγικό τρόπο. Ο πρωταγωνιστής θα έρθει, τότε, αντιμέτωπος με την πλήρη απομυθοποίηση όλης του της ζωής.
«Κάτι μοσκοβόλησε εκεί κοντά. Άπλωσε το χέρι του. Ήταν μια αγράμπελη. Τώρα τη νύχτα η μοσκοβολιά της ήταν πιο δυνατή. Αγράμπελη… Δάγκασε σκληρά και κλαίοντας το χέρι του. Αγράμπελη… να μην το μάθει κανείς. Μπορούσε να πέσει απ’ τον καταρράχτη. Τα μάτια της σου έκοβαν την ανάσα! Αγράμπελη… Όχι δε θα το μάθει κανείς». Εκτός, λοιπόν, από τον πρώτο έρωτα στα μαθητικά θρανία, μ’ ένα κορίτσι που έφερε το όνομα ενός λουλουδιού, ο Μέλιος γνώρισε κι άλλες μορφές αγάπης. Ο ήρωας σκιαγραφείται ως ένας ευαίσθητος άνθρωπος που αγαπά βαθιά όσους συναντά στο μονοπάτι της ζωής του και δένεται με έναν τρυφερό τρόπο μαζί τους. Παρότι έχουν περάσει χρόνια, αναπολεί νοσταλγικά τις στιγμές με τους συμμαθητές και τους φίλους του, τους δασκάλους του, τον γέρο επιστάτη του σχολείου και όλους όσοι του έδειξαν έστω και ελάχιστη ανθρωπιά. Πέρα από ανθρώπους, όμως, αγαπούσε, πρωτίστως, τα ιδεώδη και τις αξίες του. Ήταν άοκνος εραστής των γραμμάτων, που μόχθησε για να μάθει, λόγω της δεινής οικονομικής του κατάστασης, της τιμιότητας και της ειλικρίνειας. Περήφανος, προσηλωμένος με μία ακλόνητη πίστη στα ιδανικά του, θυσίαζε το συμφέρον του για χάρη της καθαρότητας της ψυχής του, ώστε να στέκεται πάντα αντάξιος των ονείρων του, αντάξιος της αγαπημένης του.
«Πήχτωνε το βράδυ. Λιγόστεψε κι ο αχός απ’ τα κυπαρίσσια. Ανάψανε οι λαμπάδες τ’ ουρανού. Όλα ήταν γάλα… γάλα… λουλάκι… και σπίθες. Το ποτάμι μουρμούριζε μες στον ύπνο του κρυφά παραμιλητά. Το παιδί κείνο το βράδυ δεν κοιμήθηκε… ολόκληρο το βράδυ. Έγραψε το πιο πικρό, το πιο μεγάλο του παραμύθι… Την αυγή ξεκίνησε. Ήταν… παρηγορημένο. Είχε καταφέρει όλη τη νύχτα να μετρήσει τ’ άστρα… Να τα μετρήσει όλα… σιγά σιγά… ένα ένα… Όλα… Και τα βρήκε σωστά».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Μενέλαος Λουντέμης, Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2014.
