Της Αναστασίας Κούρλα,
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έπληξε ριζικά την Ελλάδα, από άκρη σ΄ άκρη. Ως γνωστόν, επέφερε τραγικές συνέπειες, προκαλώντας υλικές ζημιές και ισοπεδώνοντας όσους τόλμησαν να αντισταθούν. Άλλωστε, σε αυτή τη ζωή πάντα οι τολμηροί αποτελούν τον στόχο. Οι Γερμανοί κατακτητές και οι ντόπιοι συνεργάτες τους δεν ήθελαν να αφήσουν ατιμώρητη την μεγαλύτερη αντιστασιακή δράση της εποχής, το γνωστό «Μπλόκο της Κοκκινιάς» κι έτσι στις 17 Αυγούστου του 1944 σημειώθηκε η πιο οδυνηρή επίθεση. Για άλλη μια φορά, το μίσος μεταξύ των ταγμάτων ασφαλείας και του ΕΑΜ αφαίρεσε τη ζωή δεκάδων ανθρώπων.
Στην Κοκκινιά της εποχής εκείνης (σημερινή Νίκαια Αττικής), είχαν δημιουργήσει συνοικισμούς οι μετανάστες του Πόντου, της Μικράς Ασίας και των υπόλοιπων περιοχών που είχαν κυνηγηθεί από τους Τούρκους, 20 χρόνια πριν. Άνθρωποι ξεριζωμένοι, πληγωμένοι και ριγμένοι στη φτώχεια. Συσπειρώνοντας εργατικά σωματεία και με την αδήριτη ανάγκη να αποκτήσουν όσα έχασαν αδίκως, ομαδοποιήθηκαν μέσω του ΕΑΜ. Είναι γνωστό πως οι ακραίοι ονόμαζαν την Κοκκινιά «Μικρή Μόσχα» και ονειρεύονταν να την ξεκληρίσουν.
Οι μάχες στην περιοχή της Νίκαιας, είχαν ήδη αρχίσει από τις 7 Μαρτίου του 1944. Ο ΕΛΑΣ είχε καταφέρει να εναντιωθεί κι έτσι δεν κατάφερναν να μπουν στην Κοκκινιά. Διαρκώς, η περιοχή προστατευόταν κι όλοι ήταν σε επιφυλακή. Ωστόσο, στις 15 Αυγούστου, δεν επιχείρησαν να μπουν κατευθείαν στην Κοκκινιά, αλλά να πολιορκούν σιγά – σιγά, από την Αγιά Σοφία και τα Μανιάτικα.
Η επίθεση είχε προμελετηθεί και παρέμενε μυστική, ώσπου τα ξημερώματα της 17ης Αυγούστου του 1944 γύρω στις 3 το πρωί, 2.500 άνδρες απαρτιζόμενοι από Γερμανούς και ταγματασφαλίτες με αρχηγό τους τον συνταγματάρχη Ιωάννη Πλυτζανόπουλο έθεσαν σε περιορισμό ολόκληρη την περιοχή. Στο πλευρό τους βρισκόταν και το μηχανοκίνητο τμήμα της Αστυνομίας Πόλεως, υπό τον περιβόητο αστυνομικό διευθυντή Νίκο Μπουραντά. Διέθεταν βαριά πολυβόλα, όλμους και ελαφρά άρματα. Αμέσως, διέταξαν να συγκεντρωθεί όλος ο ανδρικός πληθυσμός, ηλικίας από 14 ως 60 ετών, στην πλατεία της Οσίας Ξένης (σημερινή Πλατεία 17ης Αυγούστου 1944) με την κάτωθι ανακοίνωση: «Προσοχή – Προσοχή! Σας μιλάνε τα Τάγματα Ασφαλείας. Όλοι οι άνδρες από 14 χρονών και πάνω να πάνε στην πλατεία της Οσίας Ξένης για έλεγχο ταυτοτήτων. Όσοι πιαστούν στα σπίτια τους θα τουφεκίζονται επί τόπου»
Λίγες ώρες αργότερα, γύρω στις 9 το πρωί, η πλατεία ήταν πλημμυρισμένη από κόσμο. Καταγράφεται πως μαζεύτηκαν 25.000 άτομα. Οι Γερμανοί έδωσαν εντολή στους συγκεντρωμένους να γονατίσουν. Στο μεταξύ, οι Έλληνες προδότες ξεκίνησαν να περιφέρονται ανάμεσά τους, φορώντας κουκούλες για να μην φανερώσουν την ταυτότητά τους και υποδείκνυαν στους Γερμανούς τους αγωνιστές και τα ηγετικά στελέχη του ΕΑΜ. Σύμφωνα με μαρτυρίες, μερικοί απ’ αυτούς δεν δίστασαν να αποκαλυφθούν, όπως ο Πλυντζανόπουλος, ο Μπατράνης ή Μπαταβιάν, ο Βακαλόπουλος, ο Σγούρος, ο Βερύκογλου, ο Λυκουρέζος κ.α., άτομα δηλαδή που συνδέονταν άμεσα με την δικτατορία του Μεταξά.
Όσοι κατηγορήθηκαν, οδηγήθηκαν σερνόμενοι σ’ ένα γειτονικό οικόπεδο και στα υπόγεια διπλανών σπιτιών. Εκεί, λάμβαναν χώρα τα φριχτά βασανιστήρια. Παράλληλα, ακολούθησαν εμπρησμοί και βανδαλισμοί σπιτιών, ώστε να μην μείνει κανείς κρυμμένος και ζωντανός. Η ατμόσφαιρα απέπνεε καπνό, μύριζε αίμα και τρεφόταν από μίσος. Υπολογίζεται, ότι εκτελέστηκαν 200 άτομα επιτόπου. Είχανε στοιβάξει όλα τα άτομα το ένα πάνω στο άλλο και προσκαλούσαν τις οικογένειες να πάρουν τους νεκρούς τους για να τους θάψουνε. Παρά τα θύματα που θρηνούσε ο κοκκινιώτικος λαός, συνέχισε τον αγώνα με διαμαρτυρίες και με συγκεντρώσεις. Έτσι, αναζωπύρωσε το ηθικό του, μέσα από αυτό το κακό. Ο αντίκτυπος του μπλόκου ήταν να δυναμώσει το αντιστασιακό κίνημα.
Ανάμεσα στους ηρωικούς νεκρούς ήταν ο Αποστόλης, γραμματέας της ΚΟΒ Κιλικιάνων του ΚΚΕ, που ενώ τον έσερναν για το θάνατο, τον κομμάτιαζαν σιγά – σιγά. Ήταν ο Παναγιώτης Ασμάνης που τον σκότωσε ο ίδιος ο Πλυτζανόπουλος. Ήταν ο Στέλιος Καζακίδης που τον έσερναν μέσα στο πλήθος με βγαλμένο το ένα μάτι καλώντας τον να προδώσει, όσους ήξερε. Ήταν η θρυλική Διαμάντω Κουμπάκη, στέλεχος της ΕΠΟΝ Πειραιά. Ήταν… Ήταν αυτοί στους οποίους η Ελλάδα χρωστάει την τιμή και τη λευτεριά της από το φασισμό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Νάσος Μπράτσος (1998), Εργατικές Ιστορίες – συνεντεύξεις με πρωταγωνιστές του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα από το 1920 έως το 1967, Αθήνα: εκδόσεις BUX.
- Συλλογικό (1979), Ιστορία της Αντίστασης 1940-1945, τόμος τέταρτος, Αθήνα: εκδόσεις Αυλός.
