Του Κωνσταντίνου Μανωλόπουλου,
Η ελληνική οικογένεια έχει χτιστεί με περίεργα, αλλά και μοναδικά υλικά. Παρόλα αυτά, έχει καταφέρει να αντέξει στο πέρασμα του χρόνου με τα καλά και τα κακά της. Αυτό πιθανόν να είναι το συγκριτικό μας πλεονέκτημα, το «brand name» μας που λέμε, σε σύγκριση με τα υπόλοιπα μέρη στον κόσμο και οφείλουμε να το διαφυλάξουμε.
Σκεφτείτε ότι είσαστε στην Ηρακλειά, σε αυτό το μικρό νησάκι του Αιγαίου, και αντί για το μικρό οικογενειακό ταβερνάκι —που σας σερβίρει πεντανόστιμα παϊδάκια από ντόπια κρέατα που τα βόσκει ο κυρ Νικολής και μαγειρεύονται από τη μαμά Βιολέτα και τον γιο Γιάννο— αντικρίζετε ένα τέλεια οργανωμένο εστιατόριο, όπου στην είσοδο του μαγαζιού ο μετρ σας υποδέχεται με ύφος Νεοϋορκέζου ιδιοκτήτη πρωτοκλασάτου τρατορί στο κέντρο του Μανχάταν, σε ένα άκρως αποστειρωμένο περιβάλλον και σας σερβίρει εισαγόμενα κρέατα Αργεντινής με μποέμ αισθητική και κοπές βγαλμένες από τα πιο ψαγμένα φαγάδικα των Ηλυσίων. Θα το προτιμούσατε; Εγώ όχι!
Ή από την άλλη, σε μια περίοδο ακραίας υγειονομικής κρίσης, όπου το διακύβευμα της ζωής ή του θανάτου των μεγαλύτερων μελών της οικογένειας τέθηκε ξανά στο προσκήνιο, οι νέοι της απανταχού Ελλάδος στάθηκαν στο προσκέφαλο των παππούδων-γονέων τους και τους προφύλαξαν από το «έρεβος» του κορωνοϊού. Συρρίκνωσαν τις προσωπικές τους ελευθερίες, αλλά και τη νεανική τους ορμή —σε αντίθεση με τους συνομήλικους τους σε άλλες χώρες (όπως π.χ. στην Μεγάλη Βρετανία)— και έκαναν έτσι μια επαναστατική πράξη μεγάλης αξίας.
Είναι, όμως, όλα θετικά και άξια θαυμασμού; Η απάντηση και αυτήν τη φορά, δυστυχώς, είναι όχι. Στην ζωή —όπως και στην οικογένεια— δεν υπάρχουν απολυτότητες και ευθείες γραμμές. Η ελληνική οικογένεια μετά από ένα πολυτάραχο 20ο αιώνα με πλήθος κρίσεων, αντιφάσεων και τριγμών, ανέπτυξε κάποια πολύ ιδιόμορφα χαρακτηριστικά. Αυτά τα χαρακτηριστικά «καλλιεργήθηκαν» και «γιγαντώθηκαν» για αρκετές δεκαετίες, κατάλοιπα των οποίων παρατηρούνται ακόμα και σήμερα στην ελληνική οικογένεια. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπου στην εποχή του διαδικτύου και της τεχνολογικής επανάστασης που διανύουμε, βλέπουμε πως πολύ συχνά η οικογένεια βρίσκεται σε κρίση και εξακολουθεί να παρεμβαίνει ακόμα με τον πλέον παραδοσιακό τρόπο. Ίσως το χάσμα των γενεών να μην ήταν ποτέ βαθύτερο, παρόλα αυτά δυσκολευόμαστε να το αντιληφθούμε. Από τη μια το «Tinder», από την άλλη «ποιον θα παντρευτούν τα παιδιά μου». Από τη μια οι εκκεντρικές «influencer», από την άλλη «τι θα φορέσουν τα κορίτσια μου για να βγούνε βόλτα». Παρόλα αυτά, εμείς θα επικεντρωθούμε και θα επιχειρήσουμε να ερμηνεύσουμε το πώς τελικά καταφέρνει η οικογένεια να πατρονάρει με βάση αυτά τα κατάλοιπα, τις επιλογές των παιδιών κυρίως στο εργασιακό κομμάτι.
Στα λαϊκά στρώματα, όπου οι άνθρωποι βίωσαν επί πολλές δεκαετίες την ανασφάλεια της καθημερινότητας και κυρίαρχος στόχος ήταν να ανέβουν ταχέως κοινωνική τάξη, ο επί γης Θεός, να «μετενσαρκώθει» στο Δημόσιο και όσοι πιστοί προλάβανε… σπεύσανε. Έμεινε έτσι, λοιπόν, ανάγλυφο στις μνήμες και στο θυμικό τους η επιτακτική ανάγκη, τα παιδιά να βολευτούν κάπου καλά, χωρίς πολύ προσπάθεια και να αποκτήσουν αυτήν τη σταθερότητα που οι γονείς τους δεν είχαν. Η αγροτιά έγινε ρετσινιά και όλοι έψαχναν την εύκολη διέξοδο που έδινε λύσεις στα προβλήματά τους.
Από την άλλη πλευρά, ευθύνες υπάρχουν και στα ανώτερα στρώματα. Η κάλυψη που σου παρείχε το σύστημα μέσα από την ανοχή της μικρο-διαπλοκής, καθώς και η ευκολία, με την οποία οι πολίτες ασκούσαν πιέσεις στους πολιτικούς για την εξυπηρέτηση των πελατειακών τους σχέσεων (σχέσεις «δούναι και λαβείν»), αποτέλεσαν τροχοπέδη στην εξέλιξη της κοινωνίας μας. Η αξιοκρατία και η διαφάνεια, που είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την προαγωγή της κοινωνικής δικαιοσύνης και ευημερίας, έγιναν λέξεις «κενού περιεχομένου» και θεωρητικού, μονάχα, ενδιαφέροντος.
Και τα όνειρα των παιδιών που βρίσκονται; Το Δημόσιο μήπως έχει καταφέρει να εκπληρώσει τις βαθύτερες τους επιθυμίες, βγαλμένες από τα «έγκατα» της ψυχής τους; Ή από την άλλη, σε πολλές περιπτώσεις, ο ευνουχισμός των παιδιών από το οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο προάγει τη «λαμογιά» και την «καπατσοσύνη» ως υπέρτατο αγαθό εις βάρος των άλλων, των πιο αδύναμων, σάμπως έχει βοηθήσει την κοινωνία ως σύνολο ή ως προσωπικότητα τον κάθε έναν ξεχωριστά; Μπα, δεν νομίζω. Το πιο πιθανό είναι να τους έχει εμφυσήσει τον «άγονο» κοινωνικό ανταγωνισμό ως τρόπο ερμηνείας του κόσμου, καθώς και τον άκρατο ατομικισμό όπου όλοι, ως μονήρης υπάρξεις, συνιστούμε μια «δυστοπική» κοινωνία, όπου η δημιουργικότητα, η ονειροπόληση και η αναζήτηση των προσωπικών μας κλίσεων προς την «πλήρωσή» μας, αποτελούν παιδική αφέλεια που πρέπει σύντομα να παταχθεί.
