Του Θανάση Μάριζα,
Άλλος ένας χρόνος, άλλη μια περιστροφή της Γης γύρω από τον Ήλιο, άλλο ένα διάστημα 365 ημερών που η μεταφορική γεωπολιτική σκακιέρα δεν έπαψε να κινείται ούτε για μια στιγμή. Οι εξελίξεις είναι αδιάκοπες, οι προκλήσεις που ανακύπτουν τόσο προβλεπόμενες όσο κι απρόβλεπτες, και οι σχετικές συζητήσεις συνεχιζόμενες ακάθεκτα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Γηραιά Ήπειρος δεν αποτέλεσε, φυσικά, εξαίρεση στις εν λόγω παραδοχές, διασχίζοντας ένα έτος που, αν μη τι άλλο, σίγουρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «βαρετό». «Βαρύγδουπες» συναντήσεις πολιτικών αρχηγών, πρωτότυπες κρατικές εφαρμογές αλλά και επαναπροσεγγίσεις ακόμη άλυτων ζητημάτων, καθώς και ερωτήματα για το ίδιο το μέλλον ορισμένων… γνώριμων προσώπων, όλα αυτά (και άλλα) συμπεριλήφθηκαν στο φετινό «καλεντάρι» της Ευρώπης. Ας επιχειρήσουμε, λοιπόν, να βάλουμε σε μια σχετική τάξη τα καιριότερα γεγονότα που συνέβησαν, από τη Μεσόγειο ως τον Βόρειο Παγωμένο ωκεανό κι από τον Ατλαντικό μέχρι τον Καύκασο, μέσα στο έτος που ετοιμάζεται να μας αποχαιρετήσει.
Αν στο ευρωπαϊκό 2023 μπορούσε να μπει μια λέξη-επικεφαλίδα, αυτή μάλλον θα ήταν «εκλογές». Πώς θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά, άλλωστε, όταν οι πληθυσμοί τόσων κρατών κλήθηκαν να προσέλθουν στις κάλπες; Πέραν από τις… δικές μας κοινοβουλευτικές εκλογές, οι οποίες (όπως είναι λογικό) μονοπώλησαν το εγχώριο ενδιαφέρον, υπήρξαν κι οι ακόλουθες διαδικασίες: η γείτονας Τουρκία εξέλεξε, για μια ακόμη φορά, τον γνώριμο σε όλους Erdoğan. Στην εξίσου γειτονική Κύπρο, ο Νίκος Χριστοδουλίδης εξασφάλισε την Προεδρία του νησιού. Όσον αφορά τους βόρειους γείτονες των Βαλκανίων, τόσο η Βουλγαρία όσο και το Μαυροβούνιο άλλαξαν ηγέτες, με τους Nikolay Denkov και Jakov Milatović να αναλαμβάνουν, αντίστοιχα, τα ηνία των χωρών. Στην υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη, η Μολδαβία είχε μεν απλώς δημοτικές εκλογές, οι οποίες όμως ανέδειξαν μια ανησυχητική τάση φιλορωσισμού στη χώρα, ενώ η Πολωνία, μέσω πιθανώς της κρισιμότερη φετινής ευρωπαϊκής ψηφοφορίας, απέταξε επιτέλους τον «Νόμο και τη Δικαιοσύνη» της τέως κυβερνήσεως, επαναφέροντας τον Donald Tusk στην Πρωθυπουργία.
Συμπληρώνοντας το παζλ των εκλογών, η Eλβετία ανανέωσε ελαφρώς τα ομοσπονδιακά της όργανα, η Εσθονία είδε τους «σκίουρους» της Kaja Kallas να εδραιώνουν την κυριαρχία τους, ενώ η Φινλανδία βίωσε, αντιθέτως, την απρόσμενη κατάρρευση της Sanna Marin. Ο Pedro Sánchez, επίσης, φθηνά γλίτωσε την απότομη καθαίρεσή του από την πολιτική κορυφή της Ισπανίας. Την παράσταση, τέλος, έκλεψαν και οι πολυσυζητημένες ολλανδικές εκλογές, με τον πολυκαιρισμένο Mark Rutte να αποχωρεί και τον ακροδεξιό Geert Wilders να αναδεικνύεται. Το εκλογικό… πάρτι, βέβαια, δε σταματά εδώ. Από το 2024 ξεχωρίζει η αναμέτρηση «ζωής και θανάτου» στη Μεγάλη Βρετανία, με την παραδοσιακή δύναμη να ταλανίζεται από μετάνοιες περί Brexit και αναταραχές από την ολοένα κι αυξανόμενη παρουσία ακροδεξιών στοιχείων στη «δίδυμη» Ιρλανδία.
Μιλώντας για εκλογικές αναμετρήσεις που θα «ξεχωρήσουν», ιδιαίτερη θέση στο… πρόγραμμα της επόμενης χρονιάς κατέχουν κι οι Ευρωεκλογές του καλοκαιριού. Μετά την κρίση εμπιστοσύνης που πέρασε ο θεσμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες όπως την καλά καταγεγραμμένη άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ήπειρο, αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον τόσο η τελική ευθεία όσο και το αποτέλεσμα. Οι εν λόγω εκλογές, εξάλλου, θα διεξαχθούν μέσα σε ένα κλίμα έντονης αβεβαιότητας, που η Ευρώπη προσπαθεί να ισορροπήσει ορισμένα παράδοξα: την αυξανόμενη ανασφάλεια των κατοίκων της με τον καθησυχασμό τους, τη δυσπιστία προς τους υπάρχοντες θεσμούς με τη διεύρυνσή τους, τη διάβρωση των (θεωρητικά) σταθερότερων μελών της με την υπεράσπισή τους, τη διατήρηση ενός ατελούς ΄΄status quo΄΄ με το «θάψιμο» χρόνιων ζητημάτων που απειλούν να το ανατρέψουν, τον κατευνασμό των «χαμηλότερων» εργατικών κοινωνικών στρωμάτων με τη διατήρηση του υπάρχοντος φιλελεύθερου καπιταλιστικού συστήματος και τέλος, την εξάλειψη ενός απροσδόκητα «πεισματάρη» εχθρού με τον αντίστοιχο δισταγμό «ξεριζωμού » των… ακανθωδών στοιχείων που τον υποστηρίζουν εκ των έσω.
Ο ανωτέρω εχθρός, πάντως, προς το παρόν… καλά κρατεί. Είναι λογικό ο πρώτος μαζικός πόλεμος σε καθαρά ευρωπαϊκό έδαφος, από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου, να μονοπωλεί τα νέα της Ευρώπης. Η σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας κι Ουκρανίας, άλλωστε, εμπεριέχει όλα τα στοιχεία ενός καλού τηλεοπτικού δράματος: μάχες μέχρι τελικής πτώσεως, ιστορίες «Ικάρων» που πέταξαν πολύ κοντά στον ήλιο και τελικά γκρεμοτσακίστηκαν, πισώπλατα μαχαιρώματα μεταξύ (πρώην) φίλων, ακόμη κι απροσδόκητες εμφανίσεις από… χαρακτήρες-έκπληξη. Για όλα τα «θεαματικά» στοιχεία του, πάντως, ο Ρωσοουκρανικός Πόλεμος δεν παύει να είναι ακριβώς αυτό: ένας πόλεμος εξαιτίας του οποίου ο κόσμος, πολύ απλά, υποφέρει. Κρίσεις παροχής σίτισης και ενέργειας, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων (είναι, εν τέλει, όλα δίκαια στον πόλεμο;) και θάνατοι αμάχων είναι μόλις λίγοι από τους παράγοντες που έχουν, πλέον, διαφοροποιήσει ριζικά την ευρωπαϊκή καθημερινότητα. Με τη διαμάχη να έχει φθάσει σε ένα προβλεπόμενο «αδιέξοδο» για τον χειμώνα, και λαμβάνοντας υπ’ όψην παράγοντες όπως τις επερχόμενες ρωσικές «εκλογές», θα φανεί, αισίως με το νέο έτος, το πότε (ή εάν) θα τελειώσει.
Η παρούσα ανασκόπηση θα κλείσει με μια αναλόγως δυσάρεστη (αλλά αναγκαία) νότα. Το θέμα του ανθρώπινου πόνου, δυστυχώς, είναι κάτι το αδιάκοπο, ανεξαρτήτως της χρονιάς. Έτσι και το 2023, φυσικές καταστροφές και ιστορίες συνεχούς πάλης για την επιβίωση (το μεταναστευτικό ζήτημα φαίνεται πως θα συνεχίσει να απασχολεί για πολύ καιρό ακόμη) ανέδειξαν τον γλυκόπικρο χαρακτήρα της ζωής. Η μεγαλύτερη (στον βαθμό που κάτι τέτοιο μπορεί να συγκριθεί) τωρινή παγκόσμια τραγωδία, πάντως, με τη μορφή του δράματος στην Παλαιστίνη, εξελίσσεται μεν εκτός της Ευρώπης, αλλά σίγουρα δεν την αφήνει ανεπηρέαστη, τόσο σε πρακτικά θέματα πολιτικής όσο και ιδεολογικά «φαντάσματα» του παρελθόντος. Γιατί ωφέλιμες και ενδιαφέρουσες οι πολιτικές αναλύσεις, αλλά πρωταρχικός στόχος θα έπρεπε να είναι η εξυπηρέτηση της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι ειλικρινής ευχή το να εξελιχθούν θετικότερα (όσο απλοϊκό κι αν ακούγεται κάτι τέτοιο) τα πράγματα για την ανθρωπότητα, στο επόμενο έτος. Η ελπίδα, τουλάχιστον, πεθαίνει πάντα τελευταία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Year in review: Ten defining moments for Europe in 2023, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Elections in 2023 in the Council of Europe member states, Council of Europe, διαθέσιμο εδώ
