Του Δημήτρη Τσελίκα,
Συνεχίζουμε τον βίο του Παυσανία (που ξεκινήσαμε εδώ κι εδώ). Στα προηγούμενα μέρη είδαμε την καταγωγή του, τις ετοιμασίες για τη μάχη των Πλαταιών και την πρώτη συμπλοκή μεταξύ Ελλήνων και βαρβάρων, που επέφερε τον θάνατο του Μασιστίου, υπαρχηγού των Περσών.
Στο ελληνικό στρατόπεδο η παράταξη είχε ως εξής: στο δεξιό κέρας βρίσκονταν οι Λακεδαιμόνιοι, 10.000 στον αριθμό, και 35.000 είλωτες ψιλοί, δηλαδή ελαφρά οπλισμένοι. Στο κέντρο, ξεκινώντας δίπλα από τους Λακεδαιμονίους, βρίσκονταν 1.500 Τεγεάτες. Ακολουθούσαν 5000 Κορίνθιοι, 300 Ποτειδαιάτες, 600 Ορχομένιοι Αρκάδες, 3.000 Σικυώνιοι, 800 Επιδαύριοι, 1.000 Τροιζήνιοι, 200 Λεπρεάτες, 400 Μυκηναίοι – Τιρύνθιοι, 1.000 Φλιάσιοι, 300 Ερμιονείς, 600 Ερετριείς – Στυρείς, 400 Χαλκιδείς, 500 Αμβρακιώτες, 800 Λευκάδιοι – Ανακτόριοι, 200 Κεφαλλήνες, 500 Αιγινήτες, 3.000 Μεγαρείς, 1.800 Θεσπιείς και 600 Πλαταιείς. Στο αριστερό άκρο βρίσκονταν 8.000 Αθηναίοι με αρχηγό τους τον Αριστείδη τον Δίκαιο. Πρώτη φορά που συγκεντρωνόταν εντός της Ελλάδος τόσο μεγάλη στρατιωτική δύναμη. Ο ελληνικός στρατός αριθμούσε 38.700 βαρέως οπλισμένους άνδρες και 69.500 ψιλούς, ήτοι πάνω από 100.000 άνδρες σύνολο. Διοικητής ήταν ο Παυσανίας με συστράτηγο τον Ευρυάνακτα.
Μετά την ταφή του Μασιστίου, οι βάρβαροι στρατοπεδεύουν στη δική τους όχθη του Ασωπού, απέναντι από τους Έλληνες. Τοποθετούνται ανά έθνη εναντίον των πολεμιστών μας. Απέναντι από τους Σπαρτιάτες και τους Τεγεάτες βρίσκονται οι Πέρσες. Απέναντι από Κορινθίους, Σικυωνίους, Ποτειδαιάτες και Ορχομένιους βρίσκονται οι Μήδοι. Απέναντι από Επιδαύριους, Λεπρεάτες, Τροιζηνίους, Τιρυνθίους, Μυκηναίους και Φλιασίους βρίσκονται οι Βάκτριοι. Απέναντι από Ερμιονείς, Ερετριείς, Στυρείς και Χαλκιδείς βρίσκονται οι Ινδοί. Απέναντι από Αμβρακιώτες, Ανακτορίους, Λευκαδίτες και Αιγινήτες βρίσκονται οι Σάκες. Τέλος, απέναντι από Αθηναίους, Πλαταιείς και Μεγαρείς βρίσκονται οι μηδίσαντες Έλληνες (Θηβαίοι, Θεσσαλοί, Θράκες, Μαλιείς, Βοιωτοί, Λοκροί και 1000 Φωκείς). Οι Φωκείς στο σύνολό τους δεν μήδισαν, αντίθετα έκαναν κλεφτοπόλεμο και προξενούσαν μεγάλες ζημιές στον στρατό του Μαρδονίου. Άλλα έθνη που ακολουθούσαν τον Μαρδόνιο ήταν Φρύγες, Μυσοί, Παίονες, Αιθίοπες, Αιγύπτιοι. Ο στρατός του Μαρδονίου ήταν τεράστιος. Απαριθμούσε 300.000 άνδρες, και αν συνυπολογιστούν οι μηδίσαντες Έλληνες (50.000 υπολογίζει ο Ηρόδοτος) και το ιππικό, έφτανε τις 400.000. Διοικητής ήταν ο ίδιος, με υπαρχηγό του τον Μασίστιο (μέχρι εκείνος να πεθάνει).
Οι δύο παρατάξεις αδρανούν επί 10 μέρες και δεν επιτίθενται, αφού οι οιωνοί δεν είναι ευνοϊκοί για καμία από τις δύο. Οι μεν Έλληνες ελπίζουν πως θα εξαντληθούν τα τρόφιμα των βαρβάρων, οι δε βάρβαροι πιστεύουν ότι οι Έλληνες θα διασπαστούν. Μάντης των Ελλήνων ήταν ο περιβόητος Τεισαμενός, ενώ των Περσών ο Ηγησίστρατος, ο οποίος είχε συλληφθεί από τους Σπαρτιάτες και επρόκειτο να θανατωθεί πριν από τη μάχη των Πλαταιών, αλλά ξέφυγε με τον εξής παράδοξο τρόπο: δεμένος σε ξύλινο δόκανο με σιδεριές, πήρε μαχαίρι —άγνωστο πώς— κι έκοψε από το πέλμα του αυτό που περίσσευε, για να βγει το υπόλοιπο απ᾽ το δόκανο. Κι αφού έκανε αυτά, παρά το ότι τον φρουρούσαν δεσμοφύλακες, άνοιξε τρύπα στον τοίχο και απέδρασε στην Τεγέα· κινείτο μόνο τις νύχτες, ενώ τις μέρες τρύπωνε σε δάση και κοιμόταν στο ύπαιθρο, για να μην τον βρουν οι Λακεδαιμόνιοι πανστρατιά τον αναζητούσαν, το τρίτο βράδυ έφτασε στην Τεγέα. Εκεί έβαλε ξυλοπόδαρο κι εκδήλωνε απροκάλυπτα την έχθρα του προς τους Λακεδαιμονίους. Πάντως, ενώ κάποτε ασκούσε τη μαντική του στη Ζάκυνθο, έπεσε στα χέρια τους και θανατώθηκε. Οι μηδίσαντες Έλληνες είχαν μάντη τον Ιππόμαχο.
Ο Θηβαίος Τιμηγενίδης συμβουλεύει τον Μαρδόνιο να αποκόψει τον ανεφοδιασμό των Ελλήνων. Έτσι, το ιππικό αποστέλλεται στη διάβαση του Κιθαιρώνα προς τις Πλαταιές, στις λεγόμενες Τρεις Κεφαλές ή Δρυός Κεφαλές. Εκεί, συνάντησε 500 υποζύγια με τρόφιμα από την Πελοπόννησο. Οι Πέρσες σφάζουν όλους τους συνοδούς και τα περισσότερα ζώα, και όσα έμειναν τα πηγαίνουν στον Μαρδόνιο. Οι Έλληνες, με μπροστάρηδες τους Φωκείς, όπως είπαμε, προξενούν ζημιές στους Πέρσες με κλεφτοπόλεμο. Αξιοσημείωτος είναι ο ζήλος των μηδισάντων Θηβαίων, οι οποίοι οδηγούν όλες τις επιθέσεις του ιππικού. Δυστυχώς οι προδότες δεν λείπουν ποτέ από την ιστορία. Το καλό είναι ότι, αν όχι σε όλες, στις περισσότερες περιπτώσεις λαμβάνουν την τιμωρία που τους αρμόζει. Οπότε, κάθε φορά που βλέπουμε ή ακούμε για προδότες, καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας ότι στο τέλος θα πάρουν αυτό που τους αξίζει.
Έντεκα ολόκληρες μέρες έχουν περάσει. Τα νεύρα του Μαρδονίου έχουν κυριολεκτικώς σπάσει. Στο στρατόπεδο των Περσών ακούγονταν 2 απόψεις. Η μία ήταν να φύγουν από τις Πλαταιές και να οχυρωθούν στη Θήβα. Από εκεί, θα έστελναν χρυσό – που είχαν άφθονο – στις ηγεσίες όλων των πόλεων και θα τις έπαιρναν με το μέρος τους, χωρίς να χρειαστεί να μπουν στη διαδικασία μάχης. Η άλλη ήταν να περιμένουν και να πολεμήσουν, επειδή είχαν ανώτερο στρατό. Επικράτησε η δεύτερη, επειδή ήταν του Μαρδονίου, ο οποίος δεν σήκωνε αντίρρηση.
Όταν έπεσε η νύχτα, ο Αλέξανδρος ο Α’, Βασιλιάς των Μακεδόνων, ο οποίος ακολουθούσε τον Μαρδόνιο αλλά ανήκε στο ελληνικό κατασκοπευτικό δίκτυο, όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενα άρθρα, αμέσως ανέβηκε στο άλογό του και έτρεξε στο στρατόπεδο των Ελλήνων. Εκεί, ζητούσε από τους σκοπούς των Αθηναίων να φωνάξουν τους στρατηγούς τους, διότι μόνο σε εκείνους ήθελε να μιλήσει, χωρίς, όμως, να πει ποιος είναι. Όταν αυτοί έφτασαν, ο Αλέξανδρος τους είπε: «Άνδρες Αθηναίοι, σας παραθέτω εμπιστευτικά αυτά τα λόγια και σας παρακαλώ να μην τα πείτε σε κανέναν, παρά μονάχα στον Παυσανία, για να μη με πάρετε στο λαιμό σας· γιατί δε θα μιλούσα, αν η έγνοια μου για την Ελλάδα δεν ήταν μεγάλη. Γιατί κι εγώ στην καταγωγή ανέκαθεν είμαι Έλληνας και δε θα ήθελα να βλέπω την Ελλάδα να χάσει την ελευθερία της και να υποδουλωθεί (εἰ μὴ μεγάλως ἐκηδόμην συναπάσης τῆς Ἑλλάδος. αὐτός τε γὰρ Ἕλλην γένος εἰμὶ τὠρχαῖον, καὶ ἀντ᾽ ἐλευθέρης δεδουλωμένην οὐκ ἂν ἐθέλοιμι ὁρᾶν τὴν Ἑλλάδα). Οι θυσίες δεν έδωσαν αποτέλεσμα που να ευχαρίστησε τον Μαρδόνιο και τον στρατό του· γιατί αλλιώς θα είχατε ήδη πολεμήσει. Λοιπόν, τώρα αποφάσισε να αφήσει πίσω τις θυσίες και να δώσει μάχη με την αυγή· γιατί, όπως εγώ πιστεύω, φοβάται μήπως μαζευτείτε περισσότεροι. Γι’ αυτό, ετοιμαστείτε για μάχη. Και αν πάλι ο Μαρδόνιος αναβάλει τη σύγκρουση, κάντε κουράγιο και μείνετε στις θέσεις σας, γιατί τα τρόφιμα που του έμειναν είναι για λίγες μέρες. Κι αν το τέλος του πολέμου έρθει όπως το θέλει η καρδιά σας, θυμηθείτε με και ελευθερώστε με, εμένα που έκανα με προθυμία τέτοια αποκοτιά για την Ελλάδα, θέλοντας να σας γνωστοποιήσω τις προθέσεις του Μαρδονίου, για να μη πέσουν [ξαφνικά] οι βάρβαροι επάνω σας την ώρα που δεν το περιμένετε. Κι είμαι ο Αλέξανδρος ο Μακεδών». Άλλο ένα δείγμα της ελληνικότητας τόσο του Αλεξάνδρου όσο και της Μακεδονίας.
Αμέσως, οι στρατηγοί των Αθηναίων έτρεξαν στον Παυσανία και του ανακοίνωσαν όσα τους είπε ο Αλέξανδρος. Αυτός αρχίζει πάραυτα να σκέπτεται. «Αθηναίοι, αφού η μάχη θα γίνει την αυγή, προτείνω να αλλάξουμε πλευρές, να πολεμήσετε εσείς με τους Πέρσες και εμείς με τους μηδίσαντες Έλληνες. Κι αυτό, διότι εσείς έχετε πολεμήσει ξανά εναντίον τους στον Μαραθώνα, και τους γνωρίζετε. Αντίθετα, εμείς δεν γνωρίζουμε αυτούς, αλλά τους Βοιωτούς και τους Θεσσαλούς». Οι Αθηναίοι συμφώνησαν και μετακινήθηκαν στη δεξιά πτέρυγα, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι στην αριστερή. Οι Βοιωτοί το ανέφεραν στον Μαρδόνιο και αυτός έδωσε διαταγή να αλλάξουν και οι δικές του πτέρυγες. Ο Παυσανίας το αντελήφθη και ξαναάλλαξε τις πλευρές του και το ίδιο έκανε και ο Μαρδόνιος.
Συνεχίζεται…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κων. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος 2, Αθήνα: Εκδόσεις Λυμπέρη – Εκδόσεις Οξύ.
- Πλεύρης, Κ. (2012), Οι βάρβαροι (Αναφορά στα Ελληνοπερσικά), Αθήνα: Εκδόσεις Ήλεκτρον.
- Ηρόδοτος Αλικαρνασσεύς, Ιστοριών Θ’ – Καλλιόπη (2012), μτφρ. Τζαφερόπουλος Α., Αθήνα: Βιβλιοθήκη Των Ελλήνων – Γεωργιάδης.
- Παυσανίας – Στρατηγός, lakonia.mobi, διαθέσιμο εδώ
- “Αυτές τις πράξεις τις κάνουν οι βάρβαροι, όχι οι Έλληνες”. Η απάντηση του Παυσανία, όταν του είπαν να παλουκώσει τον Πέρση στρατηγό, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Pausanias, oxfordreference.com, διαθέσιμο εδώ
- Pausanias – Greek military officer, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Παυσανίας (στρατηγός), hellenicaworld.com, διαθέσιμο εδώ
- Pausanias (General), worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ
