Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Η μνήμη του ανθρώπου αποτελεί ένα από τα βασικότερα εργαλεία του, που του επιτρέπει ανά πάσα ώρα να ανακαλεί στιγμές και καταστάσεις που έχει βιώσει στη ζωή του. Ωστόσο, αναρωτιέμαι, είναι στα αλήθεια τόσο αξιόπιστη τελικά; Μπορεί ο καθένας από εμάς να διηγηθεί επακριβώς ένα συμβάν, στο οποίο ήταν πρωταγωνιστής ή ακόμα και αυτόπτης μάρτυρας με κάθε λεπτομέρεια; Φαντάζομαι πως όχι. Οι άνθρωποι πολλές φορές τείνουμε να παρεκκλίνουμε από την αλήθεια των συμβάντων και να οδηγούμαστε σε ψευδαισθήσεις, να παρουσιάζουμε, δηλαδή, γεγονότα και καταστάσεις του παρελθόντος με μια δόση παραμορφωμένη ή ακόμα και φανταστική. Η ξεστράτηση, λοιπόν, αυτή οδηγεί τους ανθρώπους συχνά στην υιοθέτηση «ψευδών αναμνήσεων», οι επιπτώσεις των οποίων μπορούν να αποβούν από ήπιες έως και αρκετά σοβαρές. Παρακάτω, παραθέτουμε κάποια παραδείγματα σοβαρών επιπτώσεων λόγω «ψευδών αναμνήσεων».
Πρώτον, μερικές από τις σοβαρές επιπτώσεις που μπορούν να επιφέρουν οι «ψευδείς αναμνήσεις» είναι οι περιπτώσεις των αθώων ανθρώπων που έχουν καταδικαστεί ως εγκληματίες και όχι μόνο, και έχουν οδηγηθεί στη φυλακή για πολλά έτη ή ακόμα και ισόβια, είτε από ελλιπείς αναμνήσεις, είτε λόγω των ενόρκων. Συνεπώς, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η μνήμη μας πολλές φορές μας ξεγελά και δεν μπορεί να αποτελέσει πρότυπο τυφλής εμπιστοσύνης. Δεύτερον, οι «ψευδείς αναμνήσεις» παρατηρούνται συχνά και στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Πολύ συχνά οι μαθητές, εξαιτίας της υπερεκπαίδευσης που προτάσσει, δυστυχώς, το σχολείο και στον μεγάλο όγκο πληροφοριών που έχουν να διαχειριστούν οι ίδιοι, έχοντας ως απώτερο σκοπό τη βαθμοθηρία, πολύ συχνά μπερδεύονται και αναστατώνονται με όσα «οφείλουν» να ανασύρουν από τη μνήμη τους για να αντεπεξέλθουν σε ένα αρκετά ανταγωνιστικό, θα έλεγα, σύστημα. Πιθανότατα, όλα αυτά συμβαίνουν, εξαιτίας των ψευδών αναμνήσεων, οι οποίες έρχονται στο προσκήνιο, μιας και στον κόσμο μας η παραπληροφόρηση μεσουρανεί.
Η παραπληροφόρηση έχει γίνει τόσο «διάσημη» σήμερα, μιας και η ανάπτυξη της τεχνολογίας είναι στα ύψη. Επομένως, όσο περισσότερο οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τα ΜΜΕ, τόσο περισσότερο πέφτουν θύματα της παραπληροφόρησης. Πλέον, κάθε ειδησεογραφικό κανάλι εξυπηρετεί κομματικούς σκοπούς, κάθε συμβάν που αναφέρεται περιέχει πάντοτε μια δόση διαστρέβλωσης των γεγονότων και έτσι οδηγούμαστε όλοι σε έναν φαύλο κύκλο. Επιπλέον, σε συνάρτηση με τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για το «κοινωνικό κεφάλαιο», το οποίο δεν παύει να προάγει «απαρχαιωμένες» αντιλήψεις και δεισιδαιμονίες που μονάχα τις «ψευδείς αναμνήσεις» αναμοχλεύουν. Και αυτό, διότι έκαστος μαθητής έχει αναπτύξει τις δικές του κοσμοθεωρίες και θα ήταν λάθος να προσπαθούμε να τον κατευθύνουμε με σκοπό να «υιοθετήσει» απόψεις που να απέχουν από την πραγματικότητα. Βάσει ερευνών και μελετών είναι πρέπον να αναφέρουμε πως υφίστανται μέθοδοι, οι οποίες μπορούν να αποβούν τελέσφορες, προκειμένου οι μαθητές να μείνουν μακριά από τις «ψευδείς αναμνήσεις». Η βασικότερη μέθοδος είναι η επανάληψη, καθώς έχει αποδεχτεί πως όσο περισσότερο ένας μαθητής εξασκείται και μελετά συστηματικά, τόσο πιο εύκολα θα προκύψει η μεταβίβαση πληροφοριών από τη βραχυπρόθεσμη μνήμη.
Υπάρχουν, όμως, και άλλες μνημονικές στρατηγικές που θα μπορούσαν να αποβούν αποτελεσματικές για έναν μαθητή, όπως είναι η κατάτμηση των πληροφοριών βάσει της σημασίας τους ή βάσει κάποιου κοινού τους χαρακτηριστικού, τα σχεδιαγράμματα και η δημιουργία οπτικών απεικονίσεων του μαθήματος. Με αυτές τις τεχνικές, ο μαθητής θα κατορθώσει να μεγιστοποιήσει την ποσότητα των πληροφοριών που συγκρατεί εντός της μνήμης του και με αργά και σταθερά βήματα, τα αποτελέσματα θα είναι εμφανή. Μια δοκιμή θα σας πείσει. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, από τα ανωτέρω πως οι μνήμες μας μπορούν να αλλάξουν, μόνο αν το επιθυμούμε εμείς. Πρέπει να αναρωτηθούμε κατά ποσό εμείς οι ίδιοι θέλουμε να είμαστε κυρίαρχοι του εαυτού μας και να μην αφήνουμε κανέναν να εισβάλλει στο πλαίσιο των αναμνήσεων μας. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε πως είναι στο χέρι μας να το αλλάξουμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οι ψεύτικες αναμνήσεις στο σχολείο: Πώς η μνήμη «ξεγελιέται» και «ξεγελά», maxmag.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Η ψευδής μνήμη, enallaktikidrasi.com. Διαθέσιμο εδώ
- Ψευδείς αναμνήσεις: Ανακάλυψαν πώς δημιουργείται το ”αποκύημα της φαντασίας’,’ news247.gr. Διαθέσιμο εδώ
