Του Αντώνη Σολάκου,
Η περίοδος της κατοχής αναμφισβήτητα αποτέλεσε μια χρονική στιγμή κατά την οποία ο εφήμερος έντυπος τύπος λειτούργησε ως ένα διαχυτικό δείγμα πολιτισμού στην εμπόλεμη Ελλάδα. Με «πρωταγωνιστή» το περιοδικό (κυρίως φιλολογικό και καλλιτεχνικό) ανέδειξε μια γενικότερη ροπή άνθισης του πολιτισμού με τα έννομα και παράνομα, νεανικά ή φοιτητικά βραχύβια έντυπα μέσα να πληθαίνουν διαρκώς.
Τα «Παλαμικά Γράμματα» είναι ένα από τα δεκάδες περιοδικά που εμφανίζονται την εν λόγω περίοδο. Αποτελούμενο από τρία τεύχη, εκ των οποίων, το πρώτο εκδίδεται τον Νοέμβριο του 1943, ενώ το δεύτερο και το τρίτο τεύχος εκδίδονται τον Ιανουάριο του 1944, ως ενιαία τεύχη, συστήνεται στο αναγνωστικό κοινό της Κατοχής ως ένα μηνιαίο φιλολογικό περιοδικό, όπως αναγράφεται και κάτω από τον τίτλο του περιοδικού στο εξώφυλλο των τριών τευχών.
Το περιοδικό, όπως φαίνεται, από το όνομά του αποτελούσε φόρο τιμής και ευλάβειας στη λογοτεχνική μορφή του Κωστή Παλαμά. Η ιδέα για τη δημιουργία του περιοδικού ανήκει σε μια ομάδα νεαρών ατόμων με τους δύο ιδρυτές και διευθυντές του να είναι δύο ανήλικά παιδία μόλις 17 ετών, ο Μάριος Βατζιάς και ο Πάνος Κυρυκόπουλος.
Σκοπός της νεανικής εκδοτικής ομάδας ήταν να παρουσιάσουν τα λογοτεχνικά τους «διαβάσματα» και να αποτυπώσουν τις λογοτεχνικές απόψεις των φίλων και συνεργατών τους. Όπως επισημαίνεται και από τη δήλωση στο πρώτο τεύχους του περιοδικού: «Βέβαια ή νεότητα είναι πάντα εκείνη πού ενδιαφέρει μια προσπάθεια. Αυτό κι εμείς φροντίζοντας ν’ ανασύρουμε απ’ την αφάνεια μερικά ταλέντα, δίνοντάς τους μια διέξοδο εμφάνισης τής πνευματικής τους εργασίας στη δημοσιότητα —πού είναι μια ικανοποίηση και μια ενθάρυνσι των κόπων τους—, πιστεύουμε πώς θα πετύχουμε ένα μέρος άπ’ την ανύψωση τού αυριανού πνευματικού περιεχομένου τού τόπου μας, δίνοντάς του τα νέα δημιουργικά βλαστάρια».
Οι συνεργασίες του περιοδικού, εκτός από την ανάδειξη των νεαρών και των απόψεων φίλων και γνωστών της εκδοτικής ομάδας του περιοδικού, κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν συνεργασίες με «κυρίαρχα» σημαντικά λογοτεχνικά ονόματα της εποχής όπως οι Στρατής Μυριβήλης, Κώστας Βελμύρας, Κώστας Καρθαίος, Γιώργος Σαράντης, Σπύρος Γαλαίος, Στέφανος Δάφνης και άλλοι.
Η ύλη του περιοδικού, που αρχικά θα περιοριζόταν σε νεανικά συνθέματα εμπλουτίστηκε κατ’ αυτόν τον τρόπο με συνεργασίες με καταξιωμένους λογοτέχνες. Σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο του περιοδικού αυτό δεν περιορίζεται στη σχέση που είχε με τον Κωστή Παλαμά. Δημοσιεύονται ποικίλης μορφής, είδους, ύλης, λογοτεχνικά έργα, κριτικές, δοκίμια για θεατρικά έργα, κριτικές βιβλίων και μελέτες για τη λογοτεχνία.
Ωστόσο, και στα τρία τεύχη, το πρώτο ποίημα στα περιεχόμενα του περιοδικού αποτελεί σύνθεμα του Κωστή Παλαμά επιβεβαιώνοντας και το εκδοτικό σημείωμα του πρώτου τεύχους, όπου αναφέρεται η απόδοση φόρου τιμής στον ποιητή και η συναισθηματική φόρτιση που είχε προκαλέσει ο θάνατός του.
Όπως έχει συναχθεί από τη μελέτη και των τριών τευχών του περιοδικού, δεν εντοπίζεται μια συγκεκριμένη ταυτότητα σε ό,τι αφορά την επιλογή των λογοτεχνικών κειμένων που δημοσιεύει, ούτε ενυπάρχει προτίμηση σ’ ένα συγκεκριμένο ρεύμα ή συγκεκριμένη εποχή. Βασικό γνώρισμα και στόχευση και των τριών τευχών αποτελεί η ανάδειξη και η επαφή των νέων, άσημων λογοτεχνών με το κοινό της Κατοχής και η προβολή των δημιουργημάτων τους.
Τα «Παλαμικά Γράμματα» προσπαθούν να αφήσουν το στίγμα τους, ως μηνιαίο φιλολογικό περιοδικό, ως εκ τούτου εκτός από λογοτεχνικά κείμενα όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως εντοπίζονται, τόσο κριτικές και μελέτες για την λογοτεχνία, όσο και μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων.
Ωστόσο, οι ποίκιλλες δυσκολίες που προκύπτουν σε μια εκδοτική προσπάθεια νεόκοπων εκδοτών σε συνάρτηση με το εμπόλεμο κλίμα της εποχής κατόρθωσαν να περιορίσουν την έκδοση του περιοδικού σε τρία μόλις αντίτυπα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Καστρινάκη, Αγγέλα, (2005), Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950, Αθήνα, Εκδ. Πόλις
- Παλαμικά Γράμματα, (1943-1944). Τυπογραφείο: Μιχ. Ι. Σαλίβερου, Αθήνα, τ. 1 έως 3
- Μπουφέα, Αλεξάνδρα Κ., (2006), Τα λογοτεχνικά περιοδικά της Κατοχής, Αθήνα, Εκδ. Σοκόλης
