Της Αντωνίας Πετρολέκα,
Το 2023 διανύει πλέον τις τελευταίες του μέρες, αφήνοντας το ισχυρό στίγμα του στις διεθνείς εξελίξεις. Η περίοδος αβεβαιότητας και αστάθειας του 2022 διαιωνίστηκε σε όλο το 2023, με αποκορύφωμα το ξέσπασμα μιας ακόμα πολεμικής σύγκρουσης, αυτή τη φορά μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. Ας δούμε, όμως, μερικά από τα σημαντικότερα γεγονότα που συγκλόνισαν τον κόσμο το 2023.
Πόλεμος Χαμάς-Ισραήλ
Η περιοχή της Μέσης Ανατολής διένυε μια σχετικά ήσυχη περίοδο μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, με το Ισραήλ να εμβαθύνει φαινομενικά τους δεσμούς του με κάποια αραβικά κράτη. Συγκεκριμένα, αφθονούσαν οι εικασίες ότι η Σαουδική Αραβία θα δημιουργούσε διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ. Αυτό άλλαξε στις 7 Οκτωβρίου, όταν η Χαμάς επιτέθηκε στο Ισραήλ, οδηγώντας στον θάνατο περίπου 1.200 Ισραηλινούς. Το Ισραήλ αντεπιτέθηκε με στόχο να εξαλείψει τη Χαμάς, εξαπολύοντας αεροπορικές επιδρομές κατά της Γάζας και εισβάλλοντας στη βόρεια Γάζα. Βέβαια, οι επιθέσεις του Ισραήλ είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο χιλιάδων Παλαιστίνιων αμάχων, οδηγώντας πολλούς στο να κατηγορήσουν το Ισραήλ για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου. Η σύγκρουση συνεχίζεται και το πώς θα τελειώσει και τι θα ακολουθήσει παραμένει ακόμη άγνωστο.
Η ένταση μεταξύ Η.Π.Α.-Κίνας συνεχίζεται
Καθώς ξεκίνησε το 2023, οι εντάσεις μεταξύ Η.Π.Α.-Κίνας φαινόταν να χαλαρώνουν. Τον προηγούμενο Νοέμβριο, ο Joe Biden και ο Xi Jinping είχαν μια παραγωγική συνάντηση στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής των G20 στο Μπαλί, ενώ ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Antony Blinken επρόκειτο να επισκεφθεί το Πεκίνο τον Φεβρουάριο. Όλα, όμως, άλλαξαν όταν ένα κινεζικό αερόστατο επιτήρησης εμφανίστηκε πάνω από τις Ηνωμένες Πολιτείες και συνέχισε να κινείται κατά μήκος όλης της χώρας για μια εβδομάδα προτού ένα F-22 Raptor της Πολεμικής Αεροπορίας των Η.Π.Α. το καταρρίψει στα ανοικτά των ακτών της Νότιας Καρολίνας. Το περιστατικό κλιμάκωσε την κατάσταση και ώθησε τον Blinken να αναβάλει την επίσκεψή του στο Πεκίνο, ενώ η Κινεζική πλευρά κατηγόρησε τους Αμερικανούς για την κατάρριψη και την έλλειψη καθιερωμένου καναλιού επικοινωνίας μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Ο Blinken τελικά ταξίδεψε στο Πεκίνο, αυτές, όμως οι συνομιλίες δεν εμπόδισαν την Ουάσιγκτον να επιβάλει πρόσθετους περιορισμούς στο εμπόριο με την Κίνα.
Ο εμφύλιος πόλεμος καταστρέφει το Σουδάν
Στις 15 Απριλίου ξεκίνησε στο Σουδάν μια ακόμα εμφύλια διένεξη, όταν οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF), υπό τον Mohamed Hamdan Dagalo, επιτέθηκαν σε βάσεις των Σουδανικών Ενόπλων Δυνάμεων (SAF), υπό τον Abdel Fattah al-Burhan, σε ολόκληρη τη χώρα. Οι προσπάθειες για διαπραγμάτευση και κατάπαυση του πυρός δεν οδήγησαν πουθενά και μέχρι το φθινόπωρο, οι RSF έλεγχαν το μεγαλύτερο μέρος της Πρωτεύουσας Khartoum, ενώ οι SAF έλεγχαν το Port Sudan, το κύριο λιμάνι της χώρας. Οι μάχες ήταν ιδιαίτερα σφοδρές στο Darfur, ενώ στο θάνατο έχουν οδηγηθεί περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι και έχουν εκτοπίσει περίπου 5,6 εκατομμύρια, σχεδόν το 15% του πληθυσμού του Σουδάν.
Το Αζερμπαϊτζάν καταλαμβάνει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Ο θύλακας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, κατοικήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από Αρμένιους που δεν ήθελαν να κυβερνηθούν από την Κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν. Στα τέλη του 1991, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ κήρυξε την ανεξαρτησία του, πυροδοτώντας έναν πόλεμο μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Όταν οι μάχες τελείωσαν το 1994 με τη μεσολάβηση της Ρωσίας, το Ναγκόρο-Καραμπάχ είχε αποκτήσει ”de facto” ανεξαρτησία μαζί με ένα κομμάτι της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν. Τον Σεπτέμβριο του 2023, το Αζερμπαϊτζάν επιτέθηκε ξανά και μέσα σε λίγες μέρες, κατέλαβε την περιοχή που δεν ήλεγχε ήδη και ανακοίνωσε ότι θα ξεκινούσε την «επανένταξη» του θύλακα. Μέσα σε μία εβδομάδα, περισσότεροι από 100.000 Αρμένιοι, περίπου το 85% του πληθυσμού του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, κατέφυγαν στην Αρμενία.
Περισσότερα πραξικοπήματα στην Αφρική
Το κύμα πραξικοπημάτων που σημάδεψαν μια βίαιη δημοκρατική οπισθοδρόμηση στη γαλλόφωνη Αφρική συνεχίστηκε και το 2023, με τον Νίγηρα και τη Γκαμπόν να είναι οι τελευταίες χώρες που ανέτρεψαν έναν δημοκρατικά εκλεγμένο Πρόεδρο. Συγκεκριμένα, στις 26 Ιουλίου, σημειώθηκε πραξικόπημα στον Νίγηρα, κατά το οποίο η προεδρική φρουρά της χώρας απομάκρυνε και συνέλαβε τον Πρόεδρο, Mohamed Bazoum. Εν τω μεταξύ, τον Αύγουστο, ο Πρόεδρος της Γκαμπόν, Ali Bongo Ondimba, διάδοχος μιας δυναστείας που κυβερνούσε για 55 χρόνια, απομακρύνεται μετά από τις προεδρικές εκλογές, τις οποίες ο στρατός και η αντιπολίτευση κήρυξαν αντιδημοκρατικές και αποτέλεσμα νοθείας.
Στροφή στα Δεξιά
Τον Νοέμβριο, η Αργεντινή στρέφεται προς τα «Δεξιά» με την εκλογή στην ηγεσία της χώρας του Javier Milei, ο οποίος υπόσχεται να «ανατινάξει» την Κεντρική Τράπεζα, να δολαριοποιήσει την οικονομία, να ιδιωτικοποιήσει την υγεία και την εκπαίδευση και να διεξαγάγει ψηφοφορία για την κατάργηση των νόμων για τις αμβλώσεις. Ο όρκος του να επιστρέψει την Αργεντινή στη «χρυσή εποχή» της, συγκρίνεται με το σύνθημα του πρώην Προέδρου των Η.Π.Α., Donald Trump, «Κάνε την Αμερική Μεγάλη ξανά».
Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) κυριαρχεί..
Το 2023, η τεχνολογία αυτή όχι μόνο βελτιώθηκε, η τελευταία έκδοση του ChatGPT φέρεται να είναι δέκα φορές πιο προηγμένη από την προκάτοχό της, αλλά οδήγησε Κυβερνήσεις, εταιρείες και ιδιώτες να εκμεταλλεύονται στο μέγιστο τις δυνατότητές της. Αυτό πυροδότησε έντονες συζητήσεις σχετικά με το αν η τεχνητή νοημοσύνη συμβάλει σε μια νέα εποχή ανθρώπινης δημιουργικότητας και ευημερίας ή ανοίγει ένα κουτί της Πανδώρας που θα δημιουργήσει ένα <<εφιαλτικό>> μέλλον, καθώς έκτος από τα φανερά οφέλη του AI, πολλοί προειδοποιούν ότι αναπτύσσεται ταχύτερα από την ικανότητα των ανθρώπων να αξιολογούν και να μετριάζουν τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει.
Ο διαστημικός ανταγωνισμός αυξάνεται
Ο διαστημικός ανταγωνισμός θερμαίνεται το 2023, με την προσπάθεια της Ρωσίας να τελειώνει με απογοήτευση τον Αύγουστο, όταν το σκάφος προσεδάφισής της συνετρίβη στην επιφάνεια του φεγγαριού. Ωστόσο, μέρες αργότερα, η Ινδία έγινε η τέταρτη χώρα που προσγείωσε ένα μη επανδρωμένο όχημα στο φεγγάρι και η πρώτη που το έκανε κοντά στη νότια πολική περιοχή του φεγγαριού. Δύο εβδομάδες αργότερα, η Ινδία ξεκίνησε μια αποστολή για να μελετήσει τον ήλιο. Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επίσης φιλόδοξα προγράμματα σελήνης, βέβαια, αυτές οι προσπάθειες που σχετίζονται με το διάστημα τροφοδοτούν ανησυχίες, ότι οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί θα οδηγήσουν στη στρατιωτικοποίηση και του διαστήματος.
Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξάνονται
Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες δεν ήταν ποτέ τόσο υψηλές εδώ και 125.000 χρόνια και είναι έτοιμες να ξεπεράσουν το όριο των 2 βαθμών Κελσίου που καθιερώθηκε στη Συμφωνία του Παρισιού του 2015. Το αποτέλεσμα ήταν ακραία καιρικά φαινόμενα σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων πυρκαγιών, ξηρασίας και πλημμυρών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελούν οι εκατοντάδες πυρκαγιές που ταλάνισαν την Ευρώπη, τον Καναδά και τις Η.Π.Α..
Η Ινδία ξεπερνά την Κίνα σε πληθυσμό
Ο πληθυσμός της Ινδίας υπολογίζεται σε 1,43 δισεκατομμύρια και πιθανότατα θα παραμείνει η πολυπληθέστερη χώρα για τις επόμενες δεκαετίες. Από την άλλη, ο πληθυσμός της Κίνας συρρικνώνεται και γερνάει, με προβλέψεις να αναφέρουν ότι ο πληθυσμός της Κίνας θα μειωθεί κατά 100 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι τα μέσα του αιώνα. Την ίδια στιγμή, η μέσος ηλικιακός όρος της Κίνας θα αυξηθεί από τα 39 σε 51, ενώ στην Ινδία θα είναι τα 39. Η πιο ευνοϊκή δημογραφία της Ινδίας έχει προκαλέσει τη συζήτηση για ένα «δημογραφικό μέρισμα» που δημιουργήθηκε από νέους εργαζόμενους που χρησιμεύουν ως κινητήρια δύναμη της ινδικής ανάπτυξης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 10 major events that defined 2023, SAMAA, διαθέσιμο εδώ
- Ten Most Significant World Events in 2023, CFR, διαθέσιμο εδώ
