Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φλεβάρη του 2022 είναι γνωστό πως αποτέλεσε ένα σημείο καμπής για την αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά και, εν γένει, για τον κλάδο της ενέργειας. Οι τιμές στο φυσικό αέριο (κυρίως) εκτοξεύτηκαν στα ύψη άμεσα, υπό τον φόβο ελλειμματικής προσφοράς στο συγκεκριμένο αγαθό, συμπαρασύροντας ανοδικά τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος στην ισχυρή πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης, αφού το φυσικό αέριο (μέχρι και σήμερα) αποτελεί τη βασική πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Με την πολιτική αύξησης των αποθεμάτων φυσικού αερίου και την, όσο γίνεται πιο άμεση, διαφοροποίηση των ενεργειακών προμηθευτών που ακολούθησαν τα ευρωπαϊκά κράτη, σε συνδυασμό με τον απρόβλεπτα ήπιο χειμώνα πέρυσι, οι τιμές των ενεργειακών αγαθών υποχώρησαν σημαντικά. Μάλιστα, τα ποσοστά αποθήκευσης φυσικού αερίου στη Γηραιά Ήπειρο έχουν φτάσει σήμερα σε ιστορικά υψηλά, παράγοντας που συντηρεί τις διακυμάνσεις των τιμών του φυσικού αερίου και του ρεύματος σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, αντισταθμίζοντας τις όποιες ανοδικές πιέσεις. Ενδεικτικά, βάσει έρευνας της Moody’s, η Ε.Ε. στα τέλη Νοεμβρίου του 2023 τα αποθέματα φυσικού αερίου άγγιζαν το 97,5%.
Ωστόσο, οι τιμές στο ηλεκτρικό ρεύμα παραμένουν αρκετά υψηλότερα σε σχέση με την περίοδο πριν από τον Ρωσοουκρανικό Πόλεμο, ενώ, παράλληλα, αναμένεται πως μελλοντικά θα συνεχίσουν να έχουν έντονη μεταβλητότητα, εφόσον παραμείνουν προσκολλημένες στην τιμή του φυσικού αερίου. Η Moody’s προβλέπει πως μέχρι και το 2031 οι τιμές φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα παραμείνουν πάνω από τη μέση τιμή της περιόδου 2015-2019, εξαιτίας των γεωπολιτικών εντάσεων και των επικείμενων προβλημάτων που θα παρουσιαστούν στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Συγχρόνως, μελλοντικά ακόμα και με τα αποθέματα φυσικού αερίου υπάρχουν ανησυχίες, καθώς ένα βαρύς χειμώνας ίσως προκαλέσει σοβαρές ελλείψεις.
Έπειτα, λοιπόν, από το ξέσπασμα της ενεργειακής κρίσης και με τις ανησυχίες στον κλάδο να διατηρούνται μεσο-μακροπρόθεσμα, λόγω της εγγενούς αστάθειας της αγοράς και του λεγόμενου “slowbalisation” που εκτυλίσσεται, τα κράτη, όπως είναι λογικό, επιτάχυναν (ίσως λίγο άτσαλα και αναποτελεσματικά) τις πολιτικές για «πράσινη» μετάβαση και έχουν λάβει κάποια βραχυπρόθεσμου τύπου μέτρα για την υποστήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων απέναντι στις υψηλές τιμές ρεύματος κι ενέργειας, εν γένει. Η Ελλάδα ήταν από τις χώρας που υιοθέτησαν τις πολιτικές (σχεδόν) οριζόντιων επιδοτήσεων για την ελάφρυνση των καταναλωτών από το σημαντικά αυξημένο κόστος. Όμως, από τη νέα χρονιά οι (οριζόντιες) επιδοτήσεις ρεύματος θα αποτελέσουν παρελθόν, λόγω της επαναφοράς των δημοσιονομικών κανόνων στην Ε.Ε. και τις συστάσεις για στήριξη μόνο των ευάλωτων καταναλωτών.
Συνεπώς, αφού θα μπει τέρμα στις στηρίξεις μέσω των δημόσιων δαπανών, η Κυβέρνηση φέρνει αλλαγές στην αγορά ρεύματος, σχετικά με τα τιμολόγια ρεύματος που θα ισχύσουν από την 1η Ιανουαρίου του 2024. Αυτές αλλαγές έχουν σκοπό να περιορίσουν τους τρόπους τιμολόγησης των παρόχων και να απλοποιήσουν τα πράγματα για τους καταναλωτές. Βέβαια, η ανακοίνωσή τους δημιούργησε περισσότερη σύγχυση και μπέρδεμα, λόγω της αρχικής κακής παρουσίασής τους, ωστόσο έχουν δημοσιευθεί ήδη αρκετά άρθρα που εξηγούν απλά και κατανοητά το τι είναι αυτές οι τέσσερις κατηγορίες «χρωμάτων» τιμολογίων και πώς θα διαμορφώνουν την τελική τιμή στους λογαριασμούς ρεύματος (μπορείτε να βρείτε κάποια από αυτά τα άρθρα στο τέλος του παρόντος άρθρου, στις ενδεικτικές πηγές).
Το ερώτημα, όμως, είναι αν αποτελεί μια θετική αλλαγή για όλους. Η ομαδοποίηση αυτή, αρχικά, κάνει πιο εύκολο για τον καταναλωτή να επιλέξει τον τρόπο τιμολόγησης και το ρίσκο που δέχεται να λάβει από τη διακύμανση των τιμών στη spot (άμεση) αγορά, περιορίζοντας τις εταιρείες στη διαμόρφωση των συμβολαίων «με ψιλά γράμματα». Γενικότερα, όταν υπάρχει πλήρης ελευθερία σε μια αγορά, ιδανικά μπορεί να πραγματοποιηθούν συμβόλαια και συναλλαγές αμοιβαίου χαρακτήρα. Όταν, όμως, υπάρχει μόνιμα έλλειψη ανταγωνισμού, με τις επιχειρήσεις σε έναν κλάδο να είναι λίγες και να έχουν σημαντική επιρροή στην τιμή του αγαθού/υπηρεσίας που προσφέρουν μέσω του επιπέδου της παραγωγής που θα επιλέξουν να διαθέσουν στην αγορά, με σκοπό να αυξήσουν τα κέρδη τους, τότε ο καταναλωτής διαπραγματεύεται από δυσμενέστερη θέση. Όταν, επίσης, υπάρχει έλλειψη ή αδυναμία πληροφόρησης για τους καταναλωτές, και τότε οι επιχειρήσεις κατέχουν τη διαπραγματευτική ισχύ και μπορούν να «παίξουν» με τα «ψιλά γράμματα» στα συμβόλαια.
Συνεπώς, αυτή η αλλαγή ευνοεί τη μεριά των καταναλωτών, τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο. Η επιλογή του τιμολογίου, ωστόσο, είναι ένα μεγάλο ζήτημα για τους καταναλωτές. Αυτό εξαρτάται από το προφίλ του κάθε καταναλωτή. Όποιο νοικοκυριό ή επιχείρηση, γενικά, δεν καταναλώνει πολύ ρεύμα, πιθανότατα να τον συμφέρει ακόμα και το «κίτρινο» τιμολόγιο, που η χρέωση της KWh ανά μήνα είναι κυμαινόμενη και συνδέεται από τις μεταβολές στο χρηματιστήριο ρεύματος (για όποιον, όμως, θέλει να επωμιστεί τον κίνδυνο μεγάλης αύξησης των τιμών).
Για το επόμενο διάστημα, αυτό που ακούγεται παραπάνω είναι πως οι τιμές θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα και οι προσφορές των παρόχων θα είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικές, καθώς με τις επικείμενες αλλαγές στα τιμολόγια θέλουν, πρώτον, να διατηρήσουν τους πελάτες τους. Δεύτερον, η επιχειρηματική κινητικότητα σε συγχωνεύσεις και εξαγορές στον εγχώριο κλάδο ωθεί τις εταιρείες βραχυπρόθεσμα να εστιάζουν περισσότερο στη διεύρυνση του μεριδίου τους στην αγορά, παρά στην ενίσχυση της κερδοφορίας τους. Ένας ακόμα παράγοντας που πρόκειται να εμποδίσει την άνοδο των τιμών είναι η στασιμότητα και πιθανόν η συρρίκνωση που αναμένεται να σημειωθεί στην ευρωπαϊκή οικονομία. Μάλιστα, ακόμα και στο σενάριο κλιμάκωσης των πολέμων σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, με ισχυρές ανοδικές πιέσεις στις τιμές της ενέργειας, η κλιμάκωση θα είναι ενδεχομένως βραχυπρόθεσμη, καθώς πολλές ενεργοβόρες βιομηχανίες θα προτιμήσουν μετεγκατασταθούν (τα εργοστάσιά τους) σε χώρες/περιοχές που είναι λιγότερο ευάλωτες σε ενεργειακές κρίσης και η κρατική υποστήριξη θα είναι σημαντικότερη ή το επιχειρηματικό περιβάλλον ευνοϊκότερο.
Κλείνοντας, με την τρέχουσα κατάσταση και την αβεβαιότητα να διατηρείται υψηλά στον ενεργειακό κλάδο, οι «μεγάλοι» καταναλωτές καλό θα ήταν να ζητήσουν τη βοήθεια ενεργειακών συμβούλων, για το κατά πόσο ρίσκο αξίζει να λάβουν τη δεδομένη χρονική στιγμή. Όσον αφορά τα νοικοκυριά, την περίοδο των «καλών προσφορών», δηλαδή στους πρώτους μήνες του 2024 όπως φημολογείται από τον οικονομικό Τύπο, θα ήταν καλό να επιλέξουν είτε το «πράσινο» είτε το «μπλε» τιμολόγιο, που οι τιμές στο πρώτο είναι προβλέψιμες –και υπάρχει η επιλογή αποφυγής των μεγάλων χρεώσεων μέσω της «ενεργειακής μετανάστευσης»– και στο δεύτερο είναι σταθερές. Σε περίοδο αβεβαιότητας, η αποστροφή στο ρίσκο για νοικοκυριά με υψηλή κατανάλωση σε σχέση με το εισόδημα είναι η ορθότερη επιλογή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τα νέα τιμολόγια ρεύματος, σε απλά Ελληνικά. 12 απαντήσεις για να καταλάβεις 100% το θέμα, iliaspapageorgiadis.com, διαθέσιμο εδώ
- Πρεµιέρα µε χαµηλές τιµές στα νέα τιµολόγια ρεύµατος, moneyreview.com, διαθέσιμο εδώ
- Τα μηνύματα πίσω από τα χρωματιστά τιμολόγια, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τσουχτεροί λογαριασμοί ρεύματος μέχρι το 2031 – Γιατί επιμένουν οι ακριβές τιμές παρά το ρεκόρ πληρότητας στις αποθήκες αερίου, energypress.com, διαθέσιμο εδώ
