Της Σπυριδούλας Βλάχα,
Η κακοποίηση μπορεί να λάβει πολλές μορφές και μπορεί να διαπραχθεί προς οποιοδήποτε πρόσωπο. Ένα φαινόμενο, για το οποίο δεν μιλάμε συχνά, είναι η κακοποίηση των ηλικιωμένων. Μάλιστα, τα άτομα της τρίτης ηλικίας έχουν αυξημένες πιθανότητες να πέσουν θύματα κακοποιητικών συμπεριφορών, λόγω της σωματικής ή διανοητικής τους κατάστασης. Συγκεκριμένα, ως κακοποίηση των ηλικιωμένων ορίζεται οποιαδήποτε πράξη —μεμονωμένη ή επαναλαμβανόμενη— ή η απουσία κατάλληλης πράξης, η οποία είτε βλάπτει τα ηλικιωμένα άτομα είτε τους προκαλεί αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος και φόβο. Όπως και κάθε άλλο είδος κακοποίησης, έτσι και το συγκεκριμένο μπορεί να παρουσιαστεί σε πολλές μορφές όπως η σωματική, η συναισθηματική, η σεξουαλική, η οικονομική εκμετάλλευση, η παραμέληση και η εγκατάλειψη.
Σύμφωνα με τη «Γραμμή Ζωής», τη μόνη υπηρεσία στη χώρα που ασχολείται με την κακοποίηση των ηλικιωμένων, το 2017, καταγράφηκαν πολλά περιστατικά αυτού του είδους κακοποίησης, και συγκεκριμένα 23% σωματική κακοποίηση, 13% συναισθηματική κακοποίηση, 25% οικονομική εκμετάλλευση και 3% σεξουαλική κακοποίηση. Επιπλέον, το 2020 στην εθνική τηλεφωνική γραμμή SOS για ηλικιωμένους, έγιναν 455 καταγγελίες εκ των οποίων οι 350 αφορούσαν γυναίκες και οι 105 άνδρες. Μάλιστα, φαίνεται οι γυναίκες να πέφτουν περισσότερο θύματα κακοποίησης, καθώς σύμφωνα με έρευνα της ABUEL42 το 2010, υπήρχαν περισσότερες καταγγελίες από γυναίκες. Επίσης, οι πιο συχνοί θύτες σε αυτά τα περιστατικά φαίνεται να είναι τα παιδιά των ηλικιωμένων, πρόσωπα του κοντινού περιβάλλοντος, ο σύντροφος ή η σύντροφος, η μονάδα φροντίδας και ο φροντιστής. Όσον αφορά τα παιδιά και τους/τις συζύγους, συχνά, παρατηρείται ένα είδος «ανταπόδοσης» της βίας, το οποίο σημαίνει πως εάν το ηλικιωμένο άτομο υπήρξε κακοποιητικό στα προηγούμενα χρόνια της ζωής του, τα παιδιά ή ο/η σύντροφος «ανταποδίδουν» τη βία, ως αποτέλεσμα αλλαγής των ρόλων στην οικογένεια. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει και η πιθανότητα το άτομο να βρισκόταν κατά τη διάρκεια της ζωής του σε κακοποιητικές σχέσεις, με αποτέλεσμα αυτό να αναπαράγεται και στην τρίτη ηλικία.
Επιπρόσθετοι παράγοντες που κατέχουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του φαινομένου είναι η έλλειψη επίγνωσης των αναγκών των ηλικιωμένων, τα οικονομικά προβλήματα, η δυσκολία του φροντιστή να εξισορροπήσει την φροντίδα του ατόμου με τις δικές του προσωπικές ανάγκες και υποχρεώσεις, καθώς και η ψυχολογική εξουθένωση του φροντιστή. Όσον αφορά την αναγνώριση της κακοποίησης, αποτελεί μια αρκετά δύσκολη διαδικασία, αφού τυχόν σωματικές αλλαγές μπορεί να οφείλονται στα προβλήματα υγείας των ηλικιωμένων. Ωστόσο, κάποια ανησυχητικά σημάδια αποτελούν η απότομη απώλεια βάρους, η συνεχής κατάσταση σύγχυσης, ο φόβος προς τον φροντιστή και ανεξήγητοι τραυματισμοί. Επιπλέον, χρειάζεται να λαμβάνεται υπόψη το περιβάλλον του ατόμου, ιδιαίτερα εάν αυτό παρουσιάζει ελεγκτική συμπεριφορά, δεν επιτρέπει τις συναντήσεις του ηλικιωμένου με άλλα άτομα χωρίς επίβλεψη και δεν αναφέρει στον κατάλληλο χρόνο τραυματισμούς, καθώς και προβλήματα του ατόμου. Τέλος, χρειάζεται να αναφερθεί πως σύμφωνα με τον ΠΟΥ, μόνο το 4% των περιστατικών της κακοποίησης των ηλικιωμένων καταγγέλλονται.
Συνοψίζοντας, η κακοποίηση των ηλικιωμένων αποτελεί ένα φαινόμενο, το οποίο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Τα σημάδια μπορεί να μην είναι πάντα σαφή, ωστόσο τα στατιστικά δείχνουν τη μεγάλη έκταση του φαινομένου και τη σημασία που χρειάζεται να του προσδώσουμε. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε —και που έχουμε χρέος να κάνουμε— ως υπεύθυνοι πολίτες είναι να ενημερωθούμε σχετικά με αυτό το κοινωνικό πρόβλημα και φυσικά, εάν γνωρίζουμε περιστατικά κακοποίησης, να προβούμε σε άμεση γνωστοποίησή τους στις αρμόδιες υπηρεσίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κακοποίηση ηλικιωμένων, eige.europa.eu. Διαθέσιμο εδώ
- «Μείζον πρόβλημα η κακοποίηση ηλικιωμένων», kathimerini.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Κακοποίηση ή παραμέληση ηλικιωμένων, papadatoslawfirm.com. Διαθέσιμο εδώ
