Της Σταματίνας Βόντα,
Η κοινωνικοποίηση αποτελεί μία εξαιρετικά σημαντική διαδικασία για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της κοινωνικής συμπεριφοράς του εκάστοτε ανθρώπου. Συγκεκριμένα, συνιστά διεργασία «ώσμωσης» ερεθισμάτων και ιδεών, η οποία χαρακτηρίζεται ως δυναμική, εξελικτική και αμφίδρομη. Καταλαμβάνει, λοιπόν, όλο το φάσμα της ζωής του ατόμου, ξεκινώντας από νεαρή ηλικία μέσα στους «κόλπους» της οικογένειας και συνεχίζοντας στις μετέπειτα κοινωνικές του συναναστροφές ως αυτόνομης οντότητας. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο γίνεται η διάκριση ανάμεσα στους πρωτογενείς (οικογένεια, παρέες-φίλοι) και στους δευτερογενείς (σχολείο, Μ.Μ.Ε., κράτος, θρησκεία) φορείς κοινωνικοποίησης.
Ιδιαίτερης μνείας χρήζει η επίδραση των φίλων και των συνομηλίκων στη δόμηση του χαρακτήρα του παιδιού, ιδίως εάν την προσεγγίσουμε και υπό το πρίσμα της έξαρσης της παραβατικότητας των ανηλίκων τα τελευταία έτη. Αρχικά, δεδομένου ότι όταν το άτομο κοινωνικοποιείται μαθαίνει και εσωτερικεύει τα διάφορα στοιχεία του πολιτισμού της κοινωνίας, στην οποία ζει και δραστηριοποιείται, καθίσταται σαφές πως οι συμπεριφορές των άμεσα συνδεδεμένων με αυτό θα ασκήσουν σπουδαία επιρροή στη δόμηση της συλλογικής του ταυτότητας και της εικόνας που έχει για τον κόσμο. Με λίγα λόγια, κοινωνικοποιημένο θεωρείται ένα άτομο που εντάσσεται σε ομάδες και αισθάνεται μέλος τους, με συνέπεια να συγκροτεί την αυτο-εικόνα του σε σχέση με τα μέλη της ευρύτερης ή στενότερης ομάδας, στην οποία επιθυμεί να ανήκει.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν οι προσλαμβάνουσες του νεαρού ατόμου δημιουργούν «πρόσφορο» έδαφος, για να λάβει χώρα μία προβληματική, όπως θα τη χαρακτηρίζαμε, κοινωνικοποίηση, η οποία μπορεί να αποκτήσει διαστάσεις που «αγγίζουν» τα όρια της παραβατικότητας; Σε αυτό το στάδιο, ο νέος είναι ευάλωτος σε κάθε νέα προσέγγιση του κόσμου, σε ιδέες και απόψεις, στάσεις και προσεγγίσεις. Βρίσκεται στο «μεταίχμιο», δηλαδή, ανάμεσα στην παιδική αθωότητα και την προσδοκία της ενηλικίωσης. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η οποιαδήποτε επιρροή, που λαμβάνει, είναι σε θέση να αλλάξει, ίσως, και ολόκληρη την κοσμοθεωρία του, η οποία ακόμη δεν έχει αποκρυσταλλωθεί.
Ο νέος επιθυμεί να γίνει αποδεκτός από το κοινωνικό σύνολο και ιδίως, από τα άτομα όμοιας ηλικίας, ώστε να μπορέσει να επικοινωνήσει, να ανταλλάξει οπτικές και προβληματισμούς μαζί τους, αλλά και να διασκεδάσει και να αισθανθεί μέλος μιας ομάδας. Οι ομάδες αυτές συμβάλλουν δραστικά στη διαμόρφωση του τρόπου επικοινωνίας, της σκέψης και των προτύπων συμπεριφοράς του νέου ατόμου είτε θετικά είτε αρνητικά. Και σε αυτήν την τελευταία περίπτωση, ο νέος βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα δίλημμα: την ανάγκη ενσωμάτωσης και προσαρμογής σε μια παρέα με την αποδοχή των δυσμενών συνεπειών των πράξεών του ή την αποστασιοποίηση από συμπεριφορές που καταδικάζονται από την κοινωνία, αλλά επιδοκιμάζονται από τα μέλη της ομάδας;
Συνεπώς, η προσπάθεια του νεαρού ατόμου να ενταχθεί και να αντιμετωπίζεται ως μέλος της παρέας των συνομηλίκων δύναται να το ωθήσει στην υιοθέτηση αποκλίνουσας συμπεριφοράς και στη διενέργεια παραβατικών, έως και εγκληματικών, πράξεων, οι οποίες, όχι μόνο του προσδίδουν τον σχετικό χαρακτηρισμό από τα λοιπά μέλη της κοινωνίας, αλλά και του δημιουργούν σοβαρά προβλήματα ομαλής ένταξης στην κοινωνία, μετέπειτα, στο στάδιο της ενηλικίωσης. Τα φαινόμενα βίας, σχολικού εκφοβισμού, βανδαλισμών και καταστροφών δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας ή η χρήση ναρκωτικών ουσιών είναι κάποια από τα πολλά παραπτώματα, στα οποία ένα άτομο νεαρής ηλικίας δύναται να υποπέσει υπό την καθοδήγηση λανθασμένων επιλογών από «φίλους» που ενθαρρύνουν την αποκλίνουσα συμπεριφορά και την προβάλλουν ως μία μορφή ανεξαρτητοποίησης και εναντίωσης στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, οι νέοι θεωρούνται μία από τις πιο ευάλωτες ομάδες (αν όχι και η πιο ευάλωτη), για να υιοθετήσουν παραβατικές συμπεριφορές, αντικοινωνική στάση και «καρκινωματικά» ανεπτυγμένη προσωπικότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Γεωργούλας, Σ. (2000), Ανήλικοι παραβάτες, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα
