Της Βικτώριας Τσουκανέλη,
Η έξω επικονδυλίτιδα είναι μία τενοντοπάθεια που εμφανίζεται όταν οι τένοντες στον αγκώνα υπερφορτώνονται, συνήθως λόγω υπέρχρησης και επαναλαμβανόμενων κινήσεων του καρπού και του βραχίονα. Αφορά τους τένοντες που καταφύονται στον έξω επικόνδυλο του αγκώνα και συγκεκριμένα την κοινή έκφυση των εκτεινόντων μυών του καρπού. Κύρια θέση εκδήλωσης της τενοντοπάθειας αυτής αποτελεί η έκφυση του μακρού εκτείνοντα του καρπού και το σημείο όπου ο μυς αυτός προσκολλάται στον έξω επικόνδυλο με τον τένοντά του. Οφείλεται στην υπερβολική ή λανθασμένη χρήση του μυός αυτού, με αποτέλεσμα ο τένοντάς του να επηρεάζεται σημαντικά, να εμφανίζει μικροσκοπικές ρήξεις, να φλεγμαίνει τοπικά και τελικά να εκδηλώνεται πόνος.
Ο πόνος της έξω επικονδυλίτιδας εμφανίζει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αρχικά, είναι ήπιος, συνοδεύεται με ευαισθησία κατά την ψηλάφηση και εκδηλώνεται σε συγκεκριμένες κινήσεις του αντιβραχίου (κυρίως στην έκταση του καρπού και στην προσπάθεια σύγκλισής του). Με την πάροδο του χρόνου, ο πόνος αυξάνεται σε ένταση και τελικά γίνεται μόνιμος και επίμονος, ταλαιπωρώντας συνεχώς τον ασθενή ακόμα και κατά την ηρεμία.
Πώς προκαλείται η έξω επικονδυλίτιδα;
Όπως υποδηλώνει και το όνομά του, ο «αγκώνας του τενίστα» εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα σε αθλητές του τένις. Για να κατανοήσουμε την φύση του προβλήματος, πρέπει να δούμε τα πράγματα από την σκοπιά του αθλητή. Η πλειονότητα των παθήσεων στους τενίστες αφορούν την υπερβολική χρήση, την λάθος τεχνική και την υπέρμετρη ενασχόληση (Overuse- Disuse- Misuse). Η έξω επικονδυλίτιδα, ακολουθώντας κατά γράμμα το πρότυπο αυτό, εμφανίζεται μετά από κακή χρήση των εκτεινόντων μυών που βρίσκονται μεταξύ του αγκώνα και του καρπού, επιβαρύνοντας και προκαλώντας ιστικές αλλοιώσεις στους τένοντές τους. Εκτός όμως από του τενίστες, από την έξω επικονδυλίτιδα φαίνεται να ταλαιπωρούνται και άλλα αθλήματα όπως το badminton, το squash, η ξιφασκία και γενικότερα αθλήματα που επιβαρύνουν τους μύες του αντιβραχίου με επαναλαμβανόμενες κινήσεις.
Έχοντας αναγνωρίσει τον μηχανισμό πρόκλησης της έξω επικονδυλίτιδας και μελετήσει τα στατιστικά δεδομένα πολυκεντρικών μελετών, βλέπουμε πως μόλις το 10% των ατόμων με διάγνωση έξω επικονδυλίτιδας είναι τενίστες. Μεγάλο μέρος του γενικού πληθυσμού διαγιγνώσκεται με έξω επικονδυλίτιδα καθώς έχει συγκεκριμένους προδιαθεσικούς παράγοντες. Το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η επαναλαμβανόμενη κίνηση για τουλάχιστον δύο ώρες την ημέρα και η ενεργητική/ έντονη δραστηριότητα με φορτίο που ξεπερνά τα είκοσι κιλά, αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της τενοντοπάθειας αυτής. Η συχνότητα εμφάνισής της φαίνεται να είναι η ίδια μεταξύ των δύο φύλων και να αυξάνεται με την ηλικία (πιο συχνά σε άτομα άνω των 40). Επομένως, η έξω επικονδυλίτιδα μπορεί να οφείλεται ακόμα και σε απλές καθημερινές δραστηριότητες όπως είναι το σκούπισμα, η πληκτρολόγηση για μεγάλο χρονικό διάστημα, η ζωγραφική, η χρήση εργαλείων και η παρατεταμένη χρήση του ποντικιού του υπολογιστή.
Εκτίμηση ασθενούς με έξω επικονδυλίτιδα
Κατά την πρώτη κλινική εκτίμηση, ο ασθενής περιγράφει έναν «ύπουλο» πόνο ο οποίος περιορίζεται στην έξω πλευρά του αγκώνα, επιδεινώνεται με την άσκηση και ηρεμεί με ξεκούραση και ακινησία του άκρου. Μπορεί να επεκτείνεται 1 με 2 εκατοστά πάνω ή κάτω από τον έξω επικόνδυλο, συνήθως μετά από επιβάρυνση του άκρου. Τυπικά, δεν αναφέρει τραυματικής φύσεως χτύπημα στην περιοχή αλλά μια ασυνήθιστη για αυτόν χρήση του αντιβραχίου δύο με τρεις μέρες πριν την έναρξη του πόνου. Μαζί με τον πόνο, παρατηρείται ευαισθησία και δυσφορία κατά την ψηλάφηση του τένοντα στην περιοχή. Όσον αφορά τον ίδιο τον μυ, συνήθως είναι δύσκαμπτος και σκληρός τόσο κατά την κίνηση όσο και σε ηρεμία. Πρέπει να σημειωθεί ότι φυσιολογικά η έξω επικονδυλίτιδα δεν δικαιολογεί μούδιασμα ή απουσία αισθητικότητας στο άκρο. Τέτοιου είδους κλινικά σημεία εμφανίζονται στο σύνδρομο του κερκιδικού σωλήνα (radial tunnel syndrome) και ο γιατρός οφείλει να τα διαφοροδιαγνώσει, έχοντας στο μυαλό του ότι μπορούν και να συνυπάρχουν.
Διάγνωση και θεραπευτική προσέγγιση
Η έξω επικονδυλίτιδα είναι μια κλινική οντότητα που διαγιγνώσκεται συνηθέστερα με την ενδελεχή εξέταση του μέλους, χωρίς να χρειάζεται περαιτέρω απεικόνιση. Ο θεράπων ιατρός, παρ’ όλα αυτά, μπορεί να ζητήσει απεικόνιση της άρθρωσης του αγκώνα με ακτινογραφία (προσθιοπίσθια και πλάγια) με σκοπό την ανάδειξη άλλων τραυματισμών που δεν μπορούν να αποκλειστούν από το ιστορικό και την αντικειμενική εξέταση. Η μαγνητική τομογραφία και ο υπέρηχος θα αναδείξουν τον βαθμό του τραυματισμού και τις ιστικές αλλοιώσεις, πληροφορίες που θα καθορίσουν την θεραπευτική προσέγγιση και τον χρόνο αποκατάστασης. Βασικός σκοπός του θεράποντος ιατρού είναι η καθησύχαση του ασθενούς και η δημιουργία ενός εξατομικευμένου πλάνου αποκατάστασης.
Στην θεραπεία πρώτης γραμμής για την έξω επικονδυλίτιδα περιλαμβάνεται η ανάπαυση από την έντονη δραστηριότητα, η ακινητοποίηση του άκρου και η αποφυγή πλήρως των κινήσεων που αναπαράγουν τον πόνο. Η παγοθεραπεία μετά την δραστηριότητα και η λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων φαίνεται να περιορίζουν σημαντικά την φλεγμονή του τένοντα και να ελαττώνουν τον πόνο. Αν και στην πράξη οι απόψεις διίστανται, ο γιατρός σε συνεργασία με τον φυσικοθεραπευτή του ασθενούς συστήνουν την χρήση περιαγκωνίδας, ενός ιμάντα που ασκεί συμπιεστικά φαινόμενα στον έξω επικόνδυλο και φοριέται κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας. Σκοπός της είναι να υποστηρίξει την άρθρωση, να την σταθεροποιήσει και να μειώσει την τάση που δημιουργείται στον τένοντα. Παρ’ όλα αυτά, η αποτελεσματικότητά τους είναι σχετικά αμφιλεγόμενη και υποκειμενική καθώς, αν και κάποιοι ασθενείς φαίνεται πως τελικά βελτιώνονται μετά την χρήση τους, ορισμένοι αναφέρουν επιδείνωση του πόνου λόγω των πιεστικών φαινομένων στην περιοχή.
Πολύ σημαντικό κομμάτι στην αποκατάσταση του ασθενούς αποτελούν η εργοθεραπεία και η φυσικοθεραπεία. Βασική τους μέριμνα είναι η ενδυνάμωση του πάσχοντος άκρου και η αποκατάσταση της κινητικότητας δίχως πόνο και δυσκολίες. Αυτό πραγματοποιείται μέσω των διατατικών ασκήσεων και της έκκεντρης μυϊκής ενεργοποίησης, ενός μεγάλου φάσματος ασκήσεων που τα τελευταία χρόνια συμπεριλαμβάνονται τόσο στο πρόγραμμα αποκατάστασης μυϊκών και συνδεσμικών κακώσεων όσο και στο καθημερινό πρόγραμμα εκγύμνασης του γενικού πληθυσμού.
Εάν ο πόνος δεν ανταποκρίνεται σε συντηρητικά μέτρα, ο γιατρός διαθέτει πιο επεμβατικούς τρόπους αντιμετώπισής του όπως αλλαντοτοξίνη/ βοτουλινική τοξίνη, αυτόλογο πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια και προλοθεραπεία δεξτρόζης. Η προλοθεραπεία είναι μια μη επεμβατική θεραπευτική μέθοδος που διευκολύνει την επούλωση και την ανάπλαση των συνδέσμων και των τενόντων του μυοσκελετικού συστήματος. Στην έξω επικονδυλίτιδα, πραγματοποιούνται εγχύσεις (ενέσεις) ενός διαλύματος γλυκόζης στο σημείο όπου ο προσβεβλημένος τένοντας (κυρίως ο τένοντας του μακρού εκτείνοντα του καρπού) προσκολλάται στο οστό, με σκοπό την διέγερση της αναγέννησης και τον πολλαπλασιασμό των ινών.
Χειρουργική Διαχείριση
Η χειρουργική επέμβαση θα πρέπει να θεωρείται ως η τελευταία λύση στη διαχείριση της έξω επικονδυλίτιδας. Εφόσον έχει γίνει προσπάθεια για συντηρητική αντιμετώπιση (πάγος, ανάπαυση και αντιφλεγμονώδη) για 6 με 12 μήνες και ο πόνος επιμένει, μπορεί πλέον να εξεταστεί η περίπτωση της χειρουργικής αντιμετώπισης. Οι ειδικές χειρουργικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται ποικίλλουν και εξαρτώνται τόσο από το περιστατικό όσο και από τις προτιμήσεις του χειρουργού. Οι κυριότερες τεχνικές που εφαρμόζονται αφορούν την αφαίρεση του πάσχοντος ιστού, την διέγερση της επούλωσης, ακόμα και την πλήρη αποκόλληση του μακρού εκτείνοντα του καρπού από τον έξω επικόνδυλο με ειδικές χειρουργικές τεχνικές.
Πρόγνωση
Η πρόγνωση της έξω επικονδυλίτιδας είναι αρκετά καλή και εξαρτάται από την συμμόρφωση του ασθενούς στις ιατρικές και φυσιοθεραπευτικές οδηγίες. Ακολουθώντας το, εξατομικευμένο για αυτόν, θεραπευτικό πλάνο, ο ασθενής είναι ελεύθερος πόνου μέσα σε 12 μήνες από την έναρξη της συντηρητικής θεραπείας και μπορεί να επιστρέψει στην καθημερινότητά του. Αντίθετα, η μη-συμμόρφωση έχει ενοχοποιηθεί για αυξημένη πιθανότητα υποτροπής σχεδόν σε όλους του ασθενείς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Lateral Epicondylitis (Tennis Elbow), National Library of Medicine. Διαθέσιμο εδώ
- Tennis elbow, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Tennis elbow: Ο “αγκώνας του τενίστα” δεν αφορά μόνο τους τενίστες, physiomedica.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Έξω επικονδυλίτιδα του αγκώνα, athensorthocenter.gr. Διαθέσιμο εδώ
