Της Εμμανουέλας Σουφαλιδάκη,
Στις 18 Δεκεμβρίου γιορτάζεται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) η Διεθνής Ημέρα Μετανάστευσης. Η συγκεκριμένη ημερομηνία συνδέεται με τη «Διεθνή Συνθήκη για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των Μεταναστών Εργατών και των μελών των Οικογενειών τους» που υιοθετήθηκε από τον Ο.Η.Ε. την ίδια ημερομηνία το 1990. Στο επίκεντρο αυτής της ημέρας τίθεται η ενίσχυση της προστασίας που παρέχεται στον παγκόσμιο μετανάστη. Ο Αντόνιο Γκουτέρες —γενικός γραμματέας του Ο.Η.Ε.— πολύ σωστά επισημαίνει, κάνοντας αναφορά σε μεταναστευτικές εισροές, ότι δεν πρόκειται για μεταναστευτική κρίση, αλλά μόνο για κρίση αλληλεγγύης και για αυτό οι άνθρωποι, αφήνοντας πίσω τους τις διχόνοιες, καλούνται να συνεργαστούν, για να διαφυλάξουν την ανθρωπιά και την αξιοπρέπεια όλων.
Η έννοια της μετανάστευσης αποδίδεται ως η μόνιμη ή ημιμόνιμη μετακίνηση, κατά την οποία κάποιος εγκαταλείπει την πατρίδα του, τον τόπο καταγωγής του, με σκοπό την ανεύρεση καλύτερων όρων ζωής. Οι λόγοι μετανάστευσης μπορεί να είναι πολλοί, δηλαδή κοινωνικο-πολιτικοί, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί. Όσο πιο σύγχρονη είναι μια κοινωνία τόσο πιο εξελικτικά διαμορφώνονται και οι λόγοι μετανάστευσης των ανθρώπων της. H μετανάστευση είναι μία πολυσύνθετη διαδικασία, η οποία επηρεάζει όχι μόνο το άτομο που μετακινείται, αλλά και ποικίλους παράγοντες, οικονομικούς, κοινωνικούς, δημογραφικούς, τόσο στη χώρα προέλευσης (χώρα αναχώρησης του μετανάστη) όσο κα στη χώρα υποδοχής (χώρα άφιξης και διαμονής).
Η μετακίνηση αυτή ατόμων και ενίοτε πληθυσμών βοηθάει στην κοινωνική εξυγίανση και στην αξιοποίηση του συνολικού ανθρωπίνου δυναμικού σε μια κοινωνία. Μεταδίδονται ήθη, έθιμα, τεχνικές, νέες ιδέες και, σε περίπτωση που αυτές δεν «απορροφηθούν» από την κυρίαρχη ομάδα, ο συγκερασμός τους μαζί με τις συνήθειες και τις παραδόσεις του κράτους υποδοχής δημιουργεί ένα κράμα μαγικό. Ωστόσο, τα θετικά της μετανάστευσης προσφέρονται μόνο όταν οι άνθρωποι της εκάστοτε κοινωνίας είναι δεκτικοί και ανοιχτοί ως προς αυτά. Εξάλλου, δεν είναι λίγες οι φορές που η μετανάστευση δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα, καταλήγοντας πολλές φορές να είναι αφόρητη για τους εμπλεκόμενους. Φανατισμός, εθνικισμός, μισαλλοδοξία, ρατσισμός και προκατάληψη είναι φαινόμενα που σε συνδυασμό με τη λεκτική ή και σωματική βία εντείνουν τις κοινωνικές εντάσεις και οξύνουν το κοινωνικό χάσμα ανάμεσα σε ανθρώπους με διαφορετικά απλώς στοιχεία ταυτότητας.
Αθήνα, Δεκέμβριος 2023. Πολλές γειτονιές της Αθήνας κατοικούνται από μετανάστες, από διάφορα μέρη του κόσμου, όπως Φιλιππίνες, Πακιστάν, Ινδία, Συρία, Αλβανία. Οι δυσκολίες, όμως, για πολλούς από τους μετανάστες δεν σταμάτησαν εγκαταλείποντας την πατρίδα τους, αλλά η πιο δύσκολη πορεία ξεκινά με την ενσωμάτωσή τους σε αυτήν τη νέα χώρα. Το φαγητό πολύ διαφορετικό, η μυρωδιά περίεργη, η γλώσσα δύσκολη, οι άνθρωποι κάποιοι χαρούμενοι, κάποιοι σκυθρωποί, κάποιο φιλικοί, κάποιοι απότομοι και αγενείς, και η γραφειοκρατία ατελείωτη. Διχασμένοι άνθρωποι ανάμεσα στη νέα τους ζωή και σε αυτή που έχουν αφήσει πίσω τους προ πολλού. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο ο φόβος, η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια κυριαρχούν. Άλλοι πάλι, —οι πιο αισιόδοξοι— αισθάνονται τυχεροί για το καινούριο μέλλον που «διεκδικούν», για τις νέες ευκαιρίες που έχουν, αλλά και για τους σπουδαίους ανθρώπους που έχουν γνωρίσει στη νέα τους πατρίδα.
Και όσο γράφω αυτό το άρθρο για τις πιθανές σκέψεις κάποιων μεταναστών στη χώρα μας, η δική μου σκέψη —από την πλεονεκτική οπτική της ευρωπαίας πολίτιδος (white privilege)— είναι ότι θα ήταν καλό τέτοιες μέρες γιορτινές να αναλογιστούμε όλους όσους χωρίστηκαν με τις οικογένειές τους, τους φίλους τους, ως τη μόνη εναπομείνασα επιλογή για ένα καλύτερο αύριο. Και με αυτό στο μυαλό, την επόμενη φορά που θα συναντήσουμε ή θα συναναστραφούμε με έναν τέτοιο «γείτονά» μας, ας μην τον κρίνουμε και ας μην τον θεωρήσουμε τον αποδιοπομπαίο τράγο για όλα τα δεινά που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Ας τον δούμε ως μια άλλη όψη του δικού μας εαυτού. Θα «κουβαλάει» και αυτός τη δική του ιστορία…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δαμανάκης, Μ., Κωνσταντινίδης, Σ. & Τάμης, Α. (2014), Η Ελλάδα ως χώρα αποστολής και υποδοχής μεταναστών. Στο Μ. Δαμανάκης, Σ. Κωνσταντινίδης, & Α. Τάμης (Επιμ.), Νέα Μετανάστευση από και προς την Ελλάδα (σ. 11-44). Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιο Κρήτης, Κ.Ε.ΜΕ.
- 18 Δεκεμβρίου-Διεθνής Ημέρα Μεταναστών, unric.org. Διαθέσιμο εδώ
- Εξερευνώντας τα αίτια της μετανάστευσης: Γιατί μεταναστεύουν οι άνθρωποι;, europarl.europa.eu. Διαθέσιμο εδώ
